Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw. Jaargang 1980

(1980)– [tijdschrift] Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw– rechtenstatus

Mededelingen

ISECS

Op vrijdag en zaterdag 4 en 5 juli 1980 vond een vergadering plaats van het uitvoerend comité van de International Society for Eighteenth-Century Studies te Parijs. Helaas konden om verschillende redenen geen afgevaardigden aanwezig zijn van de Australische, Canadese en de beide Duitse nationale zusterverenigingen.

Langdurig werd beraadslaagd over de financiële positie van de International Society, die allerminst rooskleurig is. Voorlopig zal er evenwel geen contributieverhoging plaatsvinden, daar deze reeds in Pisa tot 1.50 D.M. per lid van een Nationale Vereniging werd verhoogd. Op het verzoek van de Griekse Vereniging in de International Society te kunnen worden geïncorporeerd, besliste het comité exécutif in principe positief, mits de statuten op een aantal punten worden aangepast aan die van de I.S.E.C.S.

Mr. A. Brown, gesteund door de Voltaire Foundation te Oxford zal zich in de komende jaren belasten met de samenstelling en de redactie van de Annuaire International des Dix-huitiémes, welke in 1983 zal verschijnen. De Annuaire International van 1979 kan nog voor de gereduceerde prijs van f 25,- aan de leden van de Werkgroep worden aangeboden.

Een algemeen technisch secretariaat van de International Society zal binnenkort worden gevestigd te Oxford, in de Voltaire Foundation.

Tenslotte werd door Hervé Hasquin een eerste verslag uitgebracht over de voorbereiding van het Internationale Congres dat eind juli - begin augustus 1983 te Brussel zal worden gehouden.

De volgende vergadering van het comité exécutif vindt plajats op 10 en 11 juli 1981 te Canterbury.

J.A.H. Bots

Congressen

Congres over de Verlichting

Eind juli - begin augustus 1983 wordt te Brussel het 6e Internationale Congres over de Verlichting gehouden. De voertalen zijn Frans, Engels en Nederlands. Het programma omvat 13 secties:

1.	Counter revolutionary and antiphilosophical literature.
2.	Secularisation.
3.	European Man and the discovery of the Other.
4.	Art: neo-classic and neo-gothic trends.
5.	The ideologies of the nobility.
6.	The search for equality.
7.	Communication through the printed word.
8.	Controversies about the Physiocrats.
9.	The philosophies of the sciences.
10.	Morality and Virtue.
11.	Good citizenship, patriotism, and national feeling.
12.	The refraction of Enlightenment in the XIXth century.
13.	Literatures in different countries relations and exchanges.

Degenen die een voordracht willen houden moeten dit voor 1 december 1980 kenbaar maken aan het Secretariaat van het Congres, Université Libre de Bruxelles, Groupe d'Etude du XVIIIe siècle, CP. 142, 6 Avenue P. Héger, 1050 Bruxelles.

Nieuwe uitgaven

Betje Wolff & Aagje Deken.

Uitgave van het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum te 's-Gravenhage. Amsterdam, De Bezige Bij, 1979. Schrijvers prentenboek nr. 21.

Onder auspiciën van het Nederlands Letterkundig Museum maakten P.J. Buijnsters, Hella Haasse en Daisy Wolthers een aantrekkelijk Schrijvers prentenboek over Betje Wolff (1738-1804) en Aagje Deken (1741-1804). Buijnsters leverde de bio-bibliografische informatie en had de supervisie over het gehele werk, Hella Haasse koos de citaten en Daisy Wolthers verzorgde de afbeeldingen.

Dat het Letterkundig Museum daarmee buiten haar (prenten) boekje gegaan is - auteurs geboren vóór 1750 behoren niet tot het normale werkterrein - zij haar graag vergeven. Het is een voortreffelijk initiatief om ook onze oudere literatoren d.m.v. een verantwoord kijk-leesboek onder de aandacht van een breder publiek te brengen: ‘ter navolging’ dus! Binnen niet al te lange tijd staan ons een Hooftherdenking (1581-1981) en een Bilderdijk-herdenking (1831-1981) te wachten en ik twijfel er niet aan of een schrijversprentenboek zou ook aan deze herdenkingen een waardevolle bijdrage kunnen leveren.

Voor de Wolff-Deken-minnaars zijn het gouden tijden, want behalve dit prentenboek is er de laatste tijd nogal wat verschenen: de Wolff-Deken-bibliografie (door P.J. Buijnsters, 1979); twee nieuwe edities van de Sara Burgerhart (één voor een breed publiek door Hannemiek Postma-Stamperius, en één voor wetenschappelijk publiek door P.J. Buijnsters, 1980); een herdruk van een bloemlezing uit de Willem Leevend: Lotje Roulin (door J.C. Brandt Corstius, 1977); en een boekje over het Betje Wolff Museum in de Beemster: Bezoek bij Betje (door W.A. Braasem, 1980). Een studie over de Willem Leevend en een bloemlezing uit de Cornelia Wildschut zijn in voorbereiding (W. Breekveld), evenals een uitgave van de volledige correspondentie (P.J. Buijnsters).

Het Wolff-Deken-prentenboek bevat veel nieuw materiaal, dat grotendeels ook geëxposeerd was op de Wolff-Deken-tentoonstelling die van februari t/m mei 1980 in het Letterkundig Museum gehouden werd. De opmerking van de inleider, P.J. Buijnsters, dat er ‘weinig materiaal’ van Betje en Aagje overgeleverd is (p. 4), kan in absolute zin waar zijn, in vergelijking met wat van vele andere 18e-eeuwse schrijvers terug is te vinden, is het rijkelijk veel. Er is m.i. dan ook een bijzonder geslaagde documentatie bij elkaar gebracht: portretten van Betje en Aagje, van familie, vrienden en tijdgenoten; afbeeldingen van titelpagina's en illustraties uit literaire werken; afbeeldingen van handschriftfragmenten en brieven; afbeeldingen van woningen en woonplaatsen, van historische voorvallen, etc.

De Inleiding door Buijnsters geeft in beknopt bestek een goed beeld van de plaats die de beide schrijfsters in onze literatuur/cultuur innemen. Het mijns inziens iets te zware accent op de Hollandse-huiskamer-kunst heeft hij in zijn openingsrede van de Wolff-Deken-tentoonstelling gerelativeerd.

Het prentenboek heeft de volgende indeling:

1.	Geboorte en doop van Betje en Aagje (p. 2-3).
2.	Inleiding (p. 4-5).
3.	De jeugd van Betje tot haar huwelijk (p. 6-11).
4.	Het leven van Aagje tot haar ontmoeting met Betje (p. 12-17).
5.	Het leven van Betje tot haar ontmoeting met Aagje (p. 18-33).
6.	Het leven van Betje en Aagje sinds 1777 (p. 34-69).

7.	Overzicht der afzonderlijk verschenen werken van Betje Wolff en Aagje Deken (p. 70-72).
8.	Geschriften over Betje Wolff en/of Aagje Deken (p. 72).

Voor wie is dit schrijversprentenboek bedoeld? Natuurlijk, óók voor de vakman: voor hem is er geen probleem, hij kan hier een ruime documentatie vinden waarmee hij eventueel verder kan werken omdat hij de weg kent in Wolff-Deken-land. Voor de leek lijkt mij het gebodene hier en daar te moeilijk, omdat er niet altijd voldoende achtergrondinformatie gegeven wordt bij de talrijke ter sprake gebrachte personen, werken en gebeurtenissen. Jongerejaars studenten Nederlandse letterkunde hadden hiermee soms moeilijkheden, dus wat te denken van scholieren en (zomaar) ‘letter-minnaars’?

Enkele kanttekeningen:

1.	Teksten van Wolff en Deken worden soms wel al te gemakkelijk als (auto) biografisch materiaal gebruikt (bijv. ‘Het dankbare weeskind’, Brieven over verscheiden onderwerpen, Geschrift eener bejaarde vrouw).
2.	De chronologie en de documentatie lopen hier en daar uit de pas (zo staat er bijv. op p. 24 een afbeelding i.v.m. het bezoek van Willem V aan de Beemster, terwijl dit feit pas medegedeeld wordt op p. 26).
3.	Ik kan me niet geheel aan de indruk onttrekken dat er op enkele plaatsen een gebrek aan coördinatie geweest is bij het samenstellen van tekst, chronologie, afbeeldingen en bijschriften; de bijschriften zijn soms weinig zeggend.
4.	Er hebben zich enige verplaatsingen voorgedaan: afb. 73 (p. 27) hoort bij de tekst op p. 22; afb. nrs. 56 en 57 zijn omgewisseld.
5.	Het is op zijn minst dubieus of de Brieven van Abraham Blankaart een roman genoemd mogen worden (zoals gebeurt op p. 55).
6.	De ondertekening ‘MPE geb W’ (p. 46) kan opgelost worden als: Maria Petronella Elter geboren Woesthoven.
7.	De Inleiding staat mogelijk op een originele, maar voor mij onbegrijpelijke plaats: na 2 pagina's tekst en documenten over de geboorte van Betje en Aagje. Wanneer het de bedoeling was de traditionele opbouw van een boek te doorbreken, had men er mogelijk beter een concluderend nawoord van kunnen maken.
8.	Een register op personen en werken (desnoods in een piepklein lettertje) zou ik zelfs in een kijk-leesboek op prijs gesteld hebben.

Doch dit zijn kleinigheden, mijn kritiek staat in geen enkele verhouding tot mijn waardering voor dit prentenboek: een verdienstelijk werk, naar ik hoop het begin van een serie prentenboeken over oudere literatoren.

A.N. Paasman

Bezoek bij Betje. Een museum in de Beemster

Onder deze titel verscheen in mei 1980 onder auspiciën van Esso Nederland, afdeling Public Relations (postbus 110, Den Haag), een meer dan subliem uitgegeven boekwerk. Omvang 43 pp., verlucht met talrijke foto's waarvan diverse in kleur, gebonden in linnen band (22×22 cm). Voor de tekst tekent de heer W.A. Braasem, directeur van het Westfries Museum te Hoorn, terwijl Onno Meeter en Donald Janssen uit Den Haag verantwoordelijk zijn voor respectievelijk de foto's en de vormgeving. Zij verdienen alledrie erelid te worden van het niet bestaande Betje Wolff-genootschap. Men begrijpt: Betje Wolff en de door haar van 1759 tot 1777 bewoonde pastorij in Midden-Beemster (thans Museum ‘Huize Betje Wolff’) vormen het centrale punt van dit fotoboek.

Zonder wetenschappelijke pretenties gemaakt, vestigt het - beter dan welke specialistische studie ook - de aandacht

van een breed publiek op de omgeving waar Elisabeth Wolff-Bekker haar roerigste jaren als predikantsvrouw naast ds. Adrianus Wolff doorbracht. Hoewel haar vruchtbare samenwerking met Aagje Deken pas onmiddellijk hierna begon, dateren uit de Beemster-periode toch kleine meesterwerkjes als de verssatire De Menuet en de Dominees Pruik (1772) en het in 1775 geschreven Beemster-Winter-Buitenleven.

Er zijn schrijvers waarbij de kennis van hun levensomstandigheden nauwelijks bijdraagt tot het verstaan van hun werk. Maar er zijn er ook voor wie leven en werk op allerlei manieren met elkaar verbonden blijken. Betje Wolff behoort met onder andere Bilderdijk en Gerrit Paape tot deze laatste groep. Vanuit dit gezichtspunt kan een bezoek aan de Beemster pastorij - liefst daadwerkelijk maar dan misschien aangelokt door deze gids - ons nader in kontakt brengen met de wereld van de schrijfster. Zelfs anno 1980 is in dit intieme museum-naar-menselijke-maat de oud-Hollandse sfeer van de 18e eeuw nog volop voelbaar, des te zeldzamer omdat de voorname Beemster landhuizen uit diezelfde periode allemaal verdwenen zijn. Esso had, wat mij betreft, geen aantrekkelijker relatiegeschenk kunnen publiceren. Ik zou er haar producten om willen drinken!

P.J. Buijnsters