Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw. Jaargang 1979

[p. 32]

Mededelingen, congressen, nieuwe uitgaven

Mededelingen

Oproep voor deelneming aan de werkgroep ‘Bedrijfsgeschiedenis’

Op 3 maart 1979 is te Utrecht - op initiatief van prof. dr. Joh. de Vries en prof. dr. W.J. Wieringa opgericht de werkgroep ‘Bedrijfsgeschiedenis’ onder auspiciën van de studievereniging voor sociaal-ekonomische geschiedenis. In een memorandum, dat in de eerste (werk-)zitting van de werkgroep op 21 mei 1979 te Amsterdam werd goedgekeurd, wordt bedrijfsgeschiedenis omschreven als ‘het onderdeel der ekonomische geschiedenis dat het verleden vanuit het gezichtspunt der bedrijven bestudeert en het bedrijf, groepen van bedrijven, het bedrijfsleven als geheel of enig element ervan, bijv. een ondernemer of ondernemers, tot speciaal objekt van studie maakt’.

Eén van de eerste aktiviteiten van de werkgroep zal zijn een poging in het werk te stellen het lopend onderzoek op het gebied van de bedrijfsgeschiedenis in kaart te brengen met het doel te zijner tijd een eenvoudig informatiebulletin uit te geven. Belangstellenden die reeds aktief bezig zijn resp. bezig willen zijn met bovengenoemde problematiek worden verzocht - onder vermelding van hun belangstellingsgebied, resp. hun lopend onderzoek - zich voor 1 oktober 1979 op te geven bij de sekretaris van de werkgroep, drs. W. van den Broeke, Instituut voor Geschiedenis, Kromme Nieuwe Gracht 20, 3512 HH Utrecht.

Bestuursmededelingen

-	Iedereen die bereid en in staat is op het komende symposium van de Werkgroep, september 1980 te Brussel, een bijdrage te leveren aan het onderwerp ‘Verlicht absolutisme’ wordt verzocht een schets van zijn voordracht voor 1 januari 1980 in te leveren bij het secretariaat.
-	Leden met een AOW/pensioen uitkering die een reduktie op de contributie willen hebben, kunnen zich richten tot de penningmeester.
-	Het bestuur spreekt haar spijt uit over de te laat bekend gemaakte agenda voor de afgelopen Algemene Ledenvergadering. Volgend jaar zal dit anders zijn.
-	Wie heeft tijdens het symposium per ongeluk het korte zwarte jasje van mevr. G. van der Meer (tel. [phone]) meegenomen.
-	Wie kent de adressen van E.S. Bergvelt, P. Knolle en C.C. Verbeek. Graag bericht aan de penningmeester.

Nieuwe uitgaven

Een nieuw boek van De Wit over de Patriottentijd

‘Indien men de vraag stelt hoe het moderne Nederland in de periode van 1780 tot 1848 ontstaan is, kan men dan het geschiedbeeld gebruiken dat de aristocratie van haar strijd tegen het patronagestelsel gevormd had?’ - Met deze re-

[p. 33]

torische vraag opent dr. C.H.E. de Wit zijn jongste boek, Het ontstaan van het moderne Nederland 1780-1848 en zijn geschiedschrijving, Oirsbeek, uitgeverij Lindelauf, 1978. 148 pp., f 42,50. Met de twee vorige werken - De strijd tussen Aristocratie en Democratie in Nederland 1780-1848 en De Nederlandse Revolutie van de Achttiende Eeuw 1780-1787 - vormt het een sterk geprofileerde trilogie, waarvan het effekt pro en contra tot bij buitenlandse geschiedschrijvers (Schama) merkbaar is. De Wit gaat hier uitvoerig in op tegen zijn vorige boeken uitgebrachte kritiek. Met enige aarzeling gebruik ik in deze aankondiging het woord Patriottentijd, want als De Wit iets duidelijk heeft willen maken, dan is het wel dat Patriot zonder meer een wetenschappelijk onbruikbare want versluierende aanduiding is.

Een Campo Weyerman-revival

André J. Hanou, de aktieve sekretaris van de Jacob Campo Weyerman-Stichting, heeft kort achter elkaar met twee tekstuitgaven al diegenen aan zich verplicht die eindelijk zelf wel eens iets van Weyerman wilden lezen, maar door de betrekkelijke ontoegankelijkheid van de bronnen in dat voornemen belemmerd werden. Bij uitgeverij Huis aan de drie Grachten te Amsterdam verscheen een bundeltje met drie nog ongedrukte blijspelen onder de ‘wijdluftige’ titel: Den Heer is betoovert, en De Juffer is behext. De Schoone Dwaalstar, of De vereenigde gelieven. De Vruchtbaare Juffer (174 pp., geïllustreerd, prijs: f 19,50). En bij uitgeverij Thespa, eveneens te Amsterdam, kwam in de reeks Amsterdamse smaldelen als nr. 7 de lang verwachte editie van het satirisch weekblad Den Vrolyke Tuchtheer, nr. 1-20 (1729) van de pers, deze laatste uitgave in 2 deeltjes voor de bijna ongeloofwaardige prijs van f 20,-. De blijspeluitgave laat qua begeleidend kommentaar of annotatie vrijwel alles aan de lezers over, maar de Tuchtheer-editie is op slag hèt boek over Weyerman geworden, hetgeen natuurlijk ook iets zegt over de stand van de neerlandistiek op dit punt. In deze aankondiging kan volstaan worden met de mededeling, dat een indrukwekkend archiefonderzoek ten grondslag ligt aan Hanou II.

Wolff en Deken-bibliografie

In augustus 1979 verscheen bij HES Publishers te Utrecht een Bibliografie der geschriften van en over Betje Wolff en Aagje Deken door P.J. Buijnsters (227 pp., 19 illustraties; in linnen band; prijs f 95,-). Het boek bevat, anders dan de titel doet vermoeden, ook een overzicht van het handschriftenbestand alsmede een iconografisch gedeelte.

Wat Wolff en Deken betreft, voor dit najaar is aangekondigd een Schrijvers Prentenboek onder auspiciën van het Nederlands Letterkundig Museum te 's-Gravenhage (waar ook voorjaar 1980 een tentoonstelling aan beide vrouwen wordt gewijd), terwijl er bij Nijhoff te 's-Gravenhage een nieuwe editie van Sara Burgerhart op stapel staat.

Dissertatie over Van Musschenbroek

Aan de Rijksuniversiteit Utrecht promoveerde op 9 juli C. de Pater tot doctor in de wiskunde en natuurwetenschappen op een proefschrift getiteld: Petrus van Musschenbroek (1692-1761), een Newtoniaans natuuronderzoeker. Utrecht, 1979, 382 p. (prijs fl 20,-, te bestellen bij Museum Boerhaave, Steenstraat la, Leiden).

Na inleidende hoofdstukken over de opkomst van de experimentele fysica aan de Nederlandse hogescholen en over het leven van Van Musschenbroek, geeft de Pater een uitvoerige analyse van diens opvattingen over de wetenschappelijke methode (p. 57-121). Van Musschenbroek komt daaruit naar voren als een aanhanger van de door Newton gepropageerde empirische werkwijze en als een fervent bestrijder van het Cartesiaanse rationalisme. In zijn oraties en leerboeken stelt van Musschenbroek steeds

[p. 34]

weer dat kennis van de natuur gebaseerd moet zijn op waarneming en experiment en niet op redeneringen vanuit aprioristische principes.

De praktijk van Van Musschenbroek's natuuronderzoek wordt uitputtend besproken aan de hand van zijn werk op het gebied van het magnetisme (p. 122-226) en dat van capillaire verschijnselen (p. 227-313).

Als laatste onderwerp komt de relatie geloof-wetenschap bij Van Musschenbroek aan de orde.

Een lijst van Van Musschenbroek's gepubliceerde en ongepubliceerde geschriften besluit deze zeer waardevolle en fraai uitgevoerde bijdrage tot de geschiedenis van de Nederlandse wetenschap.