Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw. Jaargang 1979

[p. 11]

Een auto-bibliografie van Franciscus
lievens Kersteman,
door P.J. Buijnsters

Toen D.J.H, ter Horst in 1936 zijn bibliografie van de 18e-eeuwse avonturier Mr. Franciscus Lievens Kersteman (1728-circa 1792) publiceerde,¹ steunde hij daarbij hoofdzakelijk op eigen mededelingen van de auteur in: Het Leven van F.L. Kersteman, Professor honorair en Doctor der beide rechten. Betrekkelijk tot alle de onderscheidene tijdperken, waaronder zijne wonderbaare lotgevallen, in verschillende gelegenheden, gebeurd zijn: door hem zelven beschreven, Amsteldam, bij J.B. Elwe, 1792, 2 dln. Wat Ter Horst niet wist, was dat zijn held van eind september 1752 tot 5 februari 1759 zat opgesloten in het Rotterdamse verbeterhuis ‘Klein Padua’. W. van Iterson, die in 1951 deze tot dusver onbekende episode uit het leven van Franciscus Lievens Kersteman aan het licht bracht,² vermeldde in dat verband ook een op 20 juli 1757 bij het Hof van Holland binnengekomen request, waarin Kersteman ontslag uit zijn detentie verzocht.³ Ten bewijze van zijn inmiddels gebleken kwaliteiten als historieschrijver en ‘traducteur’ deed hij in een annex bij genoemd verzoekschrift opgave van zijn literaire produktie. Deze auto-bibliografie verdient om naast de door Ter Horst opgestelde bibliografie gelegd te worden, ter controle en ter aanvulling.

Ik geef nu eerst een letterlijke transscriptie van het document in kwestie:⁴

Lijst van de Werken, door Lievens Kersteman Ontworpen, Zoo, de geene welke bereids in druk zijn, als afgeschreeven zijnde onder vertrouwde vrinden berusten

De Bredaesche heldinne Off Levensgevallen van Maria van Antwerpen in Octavo. project aan wijle Zijne Hoogheid glor: gedagtenis gepresenteert tot het

Invoeren van een Regiments off contra auditeur, in de Nationale troupen van den staat in quarto traite sur les Operation Militaire, en temp de guerre, & les actions des fameux partisans. in octavo

Het Leven van den beruchte partijganger Ridder de Vial in Octavo

1 D.J.H. ter Horst, Mr. Franciscus Lievens Kersteman. Een bio-bibliografisch onderzoek, in: Het Boek, nw. reeks dl. 23 (1936), p. 289-323.

2 W. van Iterson, Franciscus Lievens Kersteman en zijn gedwongen verblijven te Rotterdam, in: Rotterdams Jaarboekje 1951, p. 219-256.

3 Van Iterson, p. 230.

4 Annex bij het ‘Concept van den acte van devoir, welke den geconfineerde Franciscus Lievens Kersteman in 't geval van relaxatie nogmaels proponeert tot securiteit van zijn oom te passeeren’. Die oom was zijn voogd Mr. Jacob Andreas Casteleijn en ons stuk bevindt zich dan ook in het ‘Requeste Mr. Jacob Andreas Casteleijn omme authorisatie en qualificatie d.d. 27 july 1757’ (Archief Hof van Holland, inv. nr. 05072). Mijn dank geldt hier drs. A.A.M. Schmidt Ernsthausen van het A.R.A., derde Afdeling, te 's-Gravenhage.

[p. 12]

Levensgevallen van Campo Wijerman ) in Octavo

Levensgevallen van Mandrin ) in Octavo

Levensgevallen van Ludeman ) in Octavo

Lotgevallen van den Graave van Slippenbach Lt: generaal in dienst van de Republicq

Historie van den Jonge Ridder van St: Joris

Historie van Koning Theodorus 2 deelen

Historie van Lijs Sint Mourel moeder van Campo Wijerman

De volmaakte partijganger off de konst van den kleinen Oorlog, met alle bedenkelijke soorten van krijgslisten

als meede het eerste deel van het Leven van den sultan Achmet

Behalven de boven gemelde werken heeft genoemde Lievens Kersteman verscheide boeken uit de fransche taal overgezet, als onder anderen de Zeeden van dezen Eeuw door den professor du cros, en enige werken van de beroemde Voltaire.

[in de linkermarge leest men naast een accolade, die in eerste instantie de regels ‘Lotgevallen van den Graave van Slippenbach’ en ‘den kleinen Oorlog...’ verbindt,⁵ volgende onderstreepte tekst:]

NB de laeste vijff werken, schoon voltooit zijn nog niet in druk. en het sesde is nog Onvol tooit.

5 Het is overigens niet helemaal duidelijk tot hoever deze accolade bedoelt door te lopen. Volgens mij liep ze aanvankelijk tot en met ‘den kleinen Oorlog ... soorten’ en werd ze later door F.L.K. doorgetrokken tot de regel die begint met ‘als meede’. Indien deze interpretatie juist is, dan was het ‘Leven van den sultan Achmet’ in juli 1757 nog onvoltooid.

Commentaar bij dit document

De meeste van de door F.L.K. hier genoemde werken laten zich gewillig identificeren. Ik nummer ze gemakshalve naar de volgorde waarin ze voorkomen:

1.	‘De Bredaesche heldinne’ = Ter Horst, nr. II = Buisman 1022.^6
2.	‘project aan wijle Zijne Hoogheid’ etc. = Ter Horst, nr. I, met licht afwijkende titel, ontleend aan Van Abkoude's Naamregister. Het in 1751 bij Ottho en Pieter van Thol te 's Gravenhage verschenen boekje is nog niet teruggevonden.^7
3.	‘traité sur les Operation Militaire’, niet vermeld bij Ter Horst.^8
4.	‘Het Leven van den beruchte partijganger Ridder de Vial’ = Ter Horst, nr. IV = Buisman 1023. Aan het daar genoemde exemplaar uit de bibliotheek van het Prov. Genootschap te 's-Hertogenbosch kan thans een ander in bezit van schrijver dezes worden toegevoegd.
5.	‘Levensgevallen van Campo Wijerman’ = Ter Horst, nr. V (kent alleen 2e druk) = Buisman 1024-1025.
6.	‘Levensgevallen van Mandrin’, niet vermeld bij Ter Horst. Mogelijk identiek aan het anonieme Buisman 1415: Levens-Beschryving van Louis Mandryn. Amsterdam, Jan Morterre, 2 dln. in kl. 8^o. Dit werkje blijkt een vertaling te zijn naar het Frans van abbé Regley, Histoire de Louis Mandrin, Paris 1755.^9
7.	‘Levensgevallen van Ludeman’, blijkbaar volgens F.L.K. in 1757 ook al

6 M. Buisman J. Fzn., Populaire prozaschrijvers van 1600 tot 1815. Romans, novellen, verhalen, levensbeschrijvingen, arcadia's, sprookjes. Alphabetische naamlijst. Amsterdam, B.M. Israël, [1960].

7 Niet in K.B. of C.C.; evenmin in de bibliotheek van het Leger-museum te Leiden en in die van Sectie Krijgsgeschiedenis van de Koninklijke Landmacht te 's-Gravenhage.

8 Zelfde opmerking als noot 7.

9 Angus Martin, Vivienne G. Mylne en Richard Frautschi, Bibliographie du genre romanesque français 1751-1800. London-Paris 1977, nr. 55.39.

[p. 13]

	verschenen en dus niet vermeld bij Ter Horst (immers niet identiek aan Ter Horst, nr. XIX: Gedenkwaardige Levensbeschryving van den wereldberoemden Johan Christophorus Ludeman. Nymegen enz., z.j. [circa 1785] = Buisman 1037). Volgens Van Iterson, p. 231, moet bedoeld zijn: Zeldzaame Leevens-Gevallen van Den Alöm beruchten J.C. Ludeman. Dordrecht enz. [1757] = Buisman 1170, maar daar op naam gesteld van J.W. Claus van Laar.
8.	‘Lotgevallen van den Graave van Slippenbach’ = Ter Horst, nr. VI = Buisman 1026.
9.	‘Historie van den Jonge Ridder van St: Joris’ = Ter Horst, nr. VIII; niet vermeld bij Buisman.
10.	‘Historie van Koning Theodorus’, niet vermeld bij Ter Horst en evenmin bij Buisman. Zonder twijfel gaat het hier om de avonturier Theodorus, baron van Nieuwhoff, die zich koning van Corsica noemde; cf. het opstel van P.J. van Winter, Koning Theodoor van Corsica in Amsterdam, in Jaarboek Amstelodamum 38 (1941), p. 95-131, nadien opgenomen in zijn bundel Verkenning en onderzoek, Groningen 1965.
11.	‘Historie van Lijs Sint Mourel’, vermoedelijk identiek aan of verwerkt in het Aanhangzel of tweede deel van de Zeldzaame LevensGevallen van J.C. Wyerman, cf. Ter Horst, nr. V, en Buisman 1024-1025.
12.	‘De volmaakte partijganger’, niet vermeld bij Ter Horst.^10
13.	‘het Leven van den sultan Achmet’, niet vermeld bij Ter Horst. Mogelijk hetzelfde werk als het anonieme Buisman 2270: De Zwervende Turk, Of de verbaazende Leevensloop van den Berugten Sultan Achmet. Rotterdam, Dirk Vis Junior, 1760.^11
14.	‘de Zeeden van dezen Eeuw door den professor du cros’, niet vermeld bij Ter Horst. Bedoeld moet zijn Considérations sur les moeurs de ce siècle, Paris 1751, in 12^o, door Charles Pinot Duclos (1704-1772), roman- en historieschrijver, tevens secretaris van de Académie française.^12 Ik ken geen in druk verschenen Nederlandse vertaling van dit essay.
15.	‘enige werken van de beroemde Voltaire’, niet vermeld bij Ter Horst. Aangenomen dat het hier gaat om verhalend proza, zou o.a. De Gevallen van Candide, Amsterdam, S.J. Baalde, 1759 (Buisman 2358) bedoeld kunnen zijn. Kersteman's naam ontbreekt in de Bibliographie provisoire des traductions néerlandaises et flamandes de Voltaire door Jeroom Vercruysse.^13 Stellig echter zal deze broodvertaler wel een of meer van zijn Voltaire-overzettingen ter perse hebben bezorgd.

Resumerend kunnen we vaststellen, dat liefst zeven van de minstens vijftien werken, door Kersteman zelf in zijn Lijst opgesomd, aan diens bibliograaf Ter Horst onbekend zijn gebleven. Sommige daarvan (onze nrs. 3, 12 en 14) zijn misschien ook nooit gepubliceerd. In enkele andere gevallen - onze nrs. 6, 13 en 15 - is het echter mogelijk om tot dus-

10 Zelfde opmerking als noot 7.

11 Een vertaling uit het Frans?

12 Dictionnaire de Biographie Française. T. II, Paris 1967, 1268-1270.

13 In Studies on Voltaire and the eighteenth century, vol. CXVI (1973).

[p. 14]

ver als anoniem te boek staande vertalingen met enige kans van zekerheid aan Franciscus Lievens Kersteman toe te schrijven.

P.J. Buijnsters, Witsenburgselaan 35, Nijmegen.