Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw. Jaargang 1978

[p. 11]

18e-Eeuwse handschriften uit de verzameling van mr. Jacob van Dam van Noordeloos

Mr. Jacob van Dam van Noordeloos (Rotterdam 1791 - ald. 1872) behoort tot dat sympathieke slag van ‘liefhebbers’, waar de 19e eeuw zo rijk aan was en waar de wetenschappelijke onderzoeker van thans superieur op pleegt neer te zien. ‘Met een ruim vermogen bedeeld kon hij - aldus zijn biograaf in Levensberichten der afgestorvene medeleden van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde, Leiden 1872, p. 183-191 - toegeven aan den lust, om allengs eene uitgebreide verzameling bijeen te brengen van boeken, platen, portretten en handschriften, meerendeels de vaderlandsche letter-, oudheid- en geschiedkunde betreffende.’ Uit die rijke schat putte hij o.a. voor zijn met V.D.N. getekende bijdragen aan De Navorscher. Het zijn steevast aanvullingen of correcties op andermans geschriften; tot eigen zelfstandige publikaties voelde deze dilettant zich niet geroepen. Zo komt het, dat slechts weinigen zijn naam nog kennen. Het Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek wijdde (IX, 192-193) enkele regels aan hem, zonder echter te vermelden waar zijn verzameling van handschriften gebleven is. Ze bevindt zich thans als onderdeel van het familiearchief-Brakel in het Rijksarchief Gelderland te Arnhem. Omdat de inventarisatie van deze papieren nog niet is voltooid, moet ik in het navolgende volstaan met een globale beschrijving van die handschriften, welke op de 18e eeuw betrekking hebben en die onder het voorlopig inventarisnummer 25 rood zijn opgeborgen.

Genoemd dossier dan telt o.a. twee mappen die onze bijzondere aandacht vragen: map (voorlopig nr.) 1510 met het opschrift ‘Dichters’ en map (voorlopig nr.) 1473 met als opschrift ‘Geletterden en Geleerden’.

De map ‘Dichters’

Deze map bevat ‘Eigenhandig geschreven en onderteekende Verzen, en Brieven, van overleeden Hollandsche Dichters, en Dichteressen’. Het geheel blijkt als een soort literair album te zijn opgezet door de Rotterdamse schilder Gerard van Nijmegen (1735-1808), compleet met door hem getekende titelprent (G. van Nijmegen fec. 1806) en voorbericht in verzen. Lijmsporen op de rug der handschriften wijzen op een verder

[p. 12]

verloren gegane band of omslag. Ik geef nu eerst een opgave van de inhoud volgens het door Van Nijmegen zelf gemaakte register:

Register

Een getekende Tijtel en Verklaring.	Pag. 1 & 2
Een Voorbericht in verzen	Pag. 3
De Afbeelding van Caspar Brandt	Pag. 7
Een Vers van dito	Pag. 8
Vier Verzen van W: Lomannius	Pag. 9
Vers van D.K.v.d. Pot	Pag. 10
Vers door A. Hoogvliet	Pag. 11
Afbeelding van dito	Pag. 12
Afbeelding van D. Smits	Pag. 13
Agt verzen van dezelven	Pag. 14
Afbeelding van S: Feitama	Pag. 15
Drie verzen van dezelven	Pag. 16
Afbeelding van N. Versteeg	Pag. 17
Zes verzen van dezelven	Pag. 18
Afbeelding van F: de Haas	Pag. 19
Zeven verzen van dezelven	Pag. 20
Afbeelding van W. van der Pot	Pag. 21
Zes verzen van dezelven	Pag. 22
Een vers van J: van Marre	Pag. 23
Een van M. Oudenaerde	Pag. 24
Een van P: Zweers	Pag. 25
Een van J: van der Poorten	Pag. 26
Een van W: Suderman	Pag. 27
Twee van P.v. der Schelling	Pag. 28
Drie van A: van der Vliet	Pag. 29
Een van H: Schim	Pag. 30
Een van Natura & Arte	Pag. 31
Vier van P. van den Bosch	Pag. 32
Twee van L:W. van Winter geb. van Merken	Pag. 33

Brieven

Een handschrift van Joachim Oudaan F:Z.	Pag. 34
Een briev van W: Lomannius	Pag. 35
Twee van A. Hoogvliet	Pag. 36
Twee van M: de Roden	Pag. 37
Een van M: Schagen	Pag. 38
Een van J: Driebergen	Pag. 39
Een van K: Westerbaan W:Z.	Pag. 40
Een van G. van Zonhoven	Pag. 41
Een van P. Westberg	Pag. 42
Een van Charl. Sebille	Pag. 43
Vier van S: Feitama [aan W. van der Pot, van 6 juli 1738, 3 sept. 1740, 10 jan. 1741 en 30

[p. 13]

juli 1752]	Pag. 44
Twee van J: van Marre	Pag. 45
Een van P: de la Rue	Pag. 46
Een van T: van Limburch	Pag. 47
Een van F. de Haas	Pag. 48
Twee van P. Fontein	Pag. 49
Een van L.W. van Winter, geb. van Merken [7-8-1760 aan N.N.]	Pag. 50
Afbeelding van E: Wolf en A: Deeken	Pag. 51
Twee brieven van E: Wolf	Pag. 52
Drie, van dezelve, en A. Deeken	Pag. 53

De cijfers verwijzen niet naar de bladzijden van de collectie maar naar de afzonderlijke items. Verzen (meest gelegenheidsgedichten) en brieven stammen hoofdzakelijk uit de kring van Rotterdamse Remonstranten, verenigd in het kunstgenootschap ‘Natura et Arte’, met Willem van der Pot als voornaamste adressaat. Ook de verzamelaar Gerard van Nijmegen hoorde tot deze kring. Voor nadere bijzonderheden over hem verwijs ik hier naar het artikel van J.W. Niemeijer, De ateliernalatenschap van het Rotterdamse schildersgeslacht Van Nijmegen, in: Bulletin van het Rijksmuseum, jrg. XVII, afl. 2 (1969), p. 59-111.

In de kring van ‘Natura et Arte’ kijkt men bewonderend op naar de dichter Poot, getuige het onder 31 vermelde vers ‘Op het tweede deel der Gedichten van Hubert Korneliszoon Poot’. De briefwisseling tussen de Rotterdamse vrienden cum annexis handelt hoofdzakelijk over familiale of literaire aangelegenheden. Het belangrijkst intussen zijn de brieven van Betje Wolff en Aagje Deken aan Gerard van Nijmegen en diens ‘huisvrouw’, resp. gedateerd 12 juli 1779, 10 augustus 1779, 18/19 september 1779, 9 december 1779 en 27 maart 1780.

In De Navorscher van 1866, p. 161-163, heeft Mr. Jacob van Dam van Noordeloos deze epistels al afgedrukt; later zijn ze door Joh. Dyserinck opgenomen in zijn bekende editie van de Brieven van Betje Wolff en Aagtje Deken, 's-Gravenhage 1904.

De map ‘Geletterden en Geleerden’

Deze, veel grotere en heterogenere, verzameling komt geheel op het conto van Jacob van Dam van Noordeloos. Over de herkomst valt niet meer te zeggen dan dat diverse brieven gericht blijken te zijn aan Mr. Gerrit van Lennep (1774-1834). Ook hier vinden we naast handschriften talrijke portretgravures van de betreffende scribent.

Omdat het hier op een enkele uitzondering na (Petrus Rabus en Poot) om ongepubliceerd materiaal gaat, lijkt het mij nuttig geïnteresseerden te attenderen op wat er aan 18e-eeuwse brieven in de verzameling Van Dam van Noordeloos te vinden is. Slechts bij uitzondering noem ik ook enkele niet-18e-eeuwse handschriften.

-	vertaling van latijns gedicht van C. Barlaeus op de hofstede van Jacob Baack, 1636.

[p. 14]

-	drie brieven van Willem Bilderdijk: a) d.d. 13 november 1789 aan collega-jurist; 4 blzz., waarvan 1-2 beschreven; op rouwpapier; over juridische zaken. b) d.d. 6 maart 1792 aan de ‘Secretaris van de Ed. Mog. Heeren Geëligeerden en Ridderschap der Provintie &c &c te Utrecht’, 4 blz., waarvan 3 beschreven; over juridische zaken. c) d.d. 5 juni 1826 aan N.N.; 1 blad, een zijde beschreven.
-	gedicht van Claas Bruin op de schilder Jan van Huijsum.
-	brief van Frans de Haes aan N.N., d.d. 16 januari 1753.
-	brief van Paulus van Hemert, d.d. 14 februari 1819 aan G. van Lennep; van dezelfde, d.d. 12 november 1823, aan de subcommissie van Weldadigheid te Rotterdam.
-	brief van Willem de Clercq aan N.N., d.d. 28 oktober 1825 (?)
-	brief van H.H. Klijn aan G. van Lennep, d.d. 8 april 1819.
-	brief van Jacob Kortebrant aan Arnold Hoogvliet, d.d. 9 april 1734.
-	brief van Jakob Krighout (?) aan notaris Bierhouwer, leraar der Remonstrantse gemeente te Amersfoort, d.d. 9 maart 1750.
-	brief van Joh. Herm. Krom aan N.N., d.d. 19 november 1791.
-	brief van Juliana Cornelia De Lannoy op het slot te Noordeloos aan de secretaris van het kunstgenootschap ‘Studium Scientiarum Genetrix’, d.d. 12 september 1778.
-	portret van Thomas van Limburg door Bolomy met onderschrift in handschrift van Rhijnvis Feith. Techniek: potlood en roodkrijt; gesigneerd: Bolomy adv: del: 1781.
-	brief van Pieter Langendijk aan Arnold Hoogvliet, d.d. 28 juli 1745; 1 blad, aan een kant beschreven (zendt hem exemplaar op groot papier van zijn Jaardichten der Graven van Holland).
-	Jacob van Manen aan dame, d.d. 22 mei 1795.
-	Petronella Moens aan Gentse boekhandelaar-uitgever A.B. Stevens, d.d. 20 december 1826.
-	Joachim Oudaan te Rotterdam aan D.G. Brand, predikant te Hoorn, 1666.
-	gedichtje van Hubert Kornelisz. Poot ‘Op De Afbeelding Der Gerechtigheit Ter hoog. Vierschaere van Delflant’; 1 blaadje, aan een kant beschreven, (zie Gedichten II, p. 447).
-	brief van Pieter Rabus aan N.N., d.d. 6 van slagtmaand 1694 (cf. Hans Bots e.a., Pieter Rabus en de Boekzaal van Europe 1692-1702, Amsterdam 1974, p. 122-123).
-	brief van Th. van Snakenburg aan Arnold Hoogvliet, d.d. 15 november 1731.
-	twee brieven van J. Stinstra uit Harlingen aan N.N., resp. van 7 juni 1750 (2 pp. beschreven) en van 1 juni 1770 (1 p. beschreven) beide over theologische zaken.
-	twee brieven van Jacob Zeeus uit Zevenbergen, de eerste van 1709 aan Johan Vermeulen te Dordrecht (4 pp. beschreven); de tweede aan een (dezelfde?) vriend, 1 p. beschreven, gedateerd 10 juni 1711.

P.J. BUIJNSTERS