Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw. Jaargang 1973

[p. 3]

[Nr. 18]

I. De VRIENDENROL van Rhijnvis Feith

Een van de kostbaarste stukken uit het familiearchief-Feith te Vorden is ongetwijfeld het album amicorum van de dichter Rhijnvis Feith.¹⁾ Het boek is gebonden in rood marokijn met gouden kantwerkversiering (à la dentelle) naar Franse smaak; ook de snede is verguld. De afmetingen bedragen 18 x 12 cm (oblongformaat). Op het voorplat leest men: ‘VRIENDENROL VAN MR. R. FEITH’; het achterplat vermeldt enkel een jaartal:mdcclxxix.

Het album telt 246, ongenummerde, bladzijden. Een groot deel daarvan, namelijk 152 pp., is onbeschreven. Die lege bladzijden vormen echter geen aaneengesloten geheel. Zo vindt men bijv. na de eerste tekst, op p. 1, reeds een open stuk van drie bladzijden. Op de inscriptie van Carolus Vlieg (1 dec. 1781) volgen liefst 67 blanco pagina's en na de bijdrage van J. Immerzeel Jr. (25 nov. 1821) nog eens twaalf. Tenslotte bleven ook de laatste 33 bladzijden van het boek onbenut.

Even onregelmatig als de verdeling van de tekst over de beschikbare ruimte is voorts de volgorde der inscripties. In beginsel is die natuurlijk chronologisch, maar latere scribenten hebben toch dikwijls hun pennevrucht tussen die van hun voorgangers ingevoegd.

Het jaarcijfer op het achterplat en de oudste inscriptie (van Joan de Stoppelaar, d.d. 6 sept. 1779) maken waarschijnlijk, dat Feith zijn album in 1779 verworven en meteen ook in gebruik genomen heeft. Verder blijkt wel uit de dagtekening van latere bijdragen, dat de VRIENDENROL tot Feith's dood toe dienst is blijven doen. Zelfs treffen we er enkele teksten in aan van na het overlijden van de dichter, op 8 februari 1824. Maar wat toch vooral opvalt zijn de grote gapingen die het album vertoont. Voor de periode 1787 t/m 1808 bijv. ontbreekt elke registratie van vriendschapsbetrekkingen met uitzondering van één gedicht, geschreven door Jan de Kruyff Jr. en gedateerd ‘op het einde der agtiende eeuwe’ (1799?).

Gemakshalve geef ik nu eerst een overzicht van het aantal inscripties, verdeeld over de verschillende jaren:

jaar	1779	1780	1781	1782	1784	1786	1799 (?)
aantal	3	6	12	4	4	1	1
jaar	1809	1810	1813	1815	1816	1817	1818
aantal	2	2	6	5	2	4	2

1) Graag breng ik hier dank aan Jhr. Mr. P.R. Feith te Vorden, die mij dit album enige tijd ter beschikking stelde.

[p. 4]

[p. 5]

jaar	1820	1821	1827	1832	1842	ongedat.
aantal	1	4	1	1	1	3
	in totaal:	65 inscripties.

Hoe moeten we echter deze enorme leemten in Feith's VRIENDENROL verklaren? Bezat de dichter soms meer dan één album amicorum²⁾, of heeft hij het exemplaar dat wij kennen gedurende lange tijd niet kunnen gebruiken? Dit laatste blijkt inderdaad het geval te zijn geweest, getuige volgende brief³⁾ van Feith aan een niet met name genoemde:

Weledele Heer!
Gij zijt zo vriendelijk geweest van mij uwen laatsten uitmuntenden Bundel te zenden; dit doet mij genoeg op uwe goedheid vertrouwen om U dit blaadjen te doen geworden met verzoek van er wel een Versjen in mijn Album op te willen plaatsen. Ik heb na genoeg de namen in mijne Vriendenrolle staan van allen, die in mijn tijd met eenig gelukkig gevolg de Poëzij beoefend hebben, en hier behoort gij in de eerste plaats onder. Mijn Album zelf zende ik niet meer, daar het reeds twee malen, eens twaalf, en nu laatst nog, vier jaren, verloren is geweest. Dit heeft mij op het denkbeeld gebragt van losse blaadjes te zenden, naar de grootte van het Album gesneden, en die dan vervolgens er netjes in te plakken. Zulk een blaadjen gaat hier bij. Oneindig zult gij mij verpligten met aan mijn verzoek wel te willen voldoen en het mij dan te rug te zenden. Altijd zal ik met dankbaarheid en hoogachting zijn,
Weledele Heer!
UWelEd:^s D:W: Dienaar
Zwolle d. 26 Aug. 1813            R. Feith

Met die twaalf jaar zal bedoeld zijn de periode 1787-1799 en met die vier jaar de tijd van 2 mei 1810 tot 13 juni 1813.

Bekijken we nu het album nauwkeurig, dan zien we dat op twee plaatsen een beschreven blaadje over de pagina is geplakt. De ene keer gaat het om een gedicht van Hendrik Tollens, gedateerd 1 oktober 1813; in het andere geval betreft het een versje van Bilderdijk met als dagtekening ‘Amsterdam, den eersten van Herfst-

2) Volgens Genealogie van de familie Feith, 's-Gravenhage 1924, p. 123, bezat toentertijd Mevr. Sophie Marianna Adelheid De Voogt-Feith te Gunten (Zwitserland) een bruin leren poëziealbum, toebehoord hebbend aan de dichter Feith. Mevrouw De Voogt overleed 7 augustus 1949 te Velp. Erfgename was Mevr. Frieda Godthelp-Lepp die, toen zij op 11 februari 1951 te Arnhem stierf, haar bezittingen naliet aan Mr. Hugo De Voogt. Laatstgenoemde deelde mij per brief van 3 februari 1965 mee, dat het gezochte album niet onder hem berust: ‘Vermoedelijk is dit stuk, zoals vele andere herinneringsstukken, tijdens de evacuatie van Arnhem, waar mijn ouders destijds woonden, verloren gegaan.’

3) K.B. Den Haag, signatuur 129 A 27.

[p. 6]

maand 1813’. Op grond van de datering van zijn inscriptie zou men in eerste instantie Bilderdijk willen beschouwen als de anonieme correpondent aan wie Feith's brief van 26 augustus 1813 gericht werd. Maar Bilderdijk's laatste bundel Winterbloemen was al in 1811 verschenen, terwijl Tollens juist voorjaar 1813 bij J. Immerzeel junior te Rotterdam zijn Gedichten II had gepubliceerd⁴⁾.

Ook de formele aanschrijfvorm van Feith's brief, zo goed als de aanhef van Tollens' gedicht (‘Wat vraagt gij, waarde Feith!..’) wijst in de richting van de Rotterdamse poëet.

Rhijnvis' VRIENDENROL is na diens dood steeds als een dierbaar erfstuk in bezit van zijn nakomelingen gebleven. Het eerst wordt van het album melding gemaakt in de Genealogie van de familie Feith, 's-Gravenhage 1924⁵⁾. Het was toen eigendom van Jhr. Mr. Rh. Feith, president van de Hoge Raad. Na zijn overlijden in 1953 is het album overgegaan in handen van de huidige bezitter en beheerder van het familiearchief, Jhr. Mr. P.R. Feith te Vorden.

Belangrijker dan de uitwendige geschiedenis van Feith's VRIENDENROL is de vraag naar de intrinsieke waarde van dit document. Wat leert het ons over Feith's intellectuele en meer in het bijzonder over zijn literaire kontakten?

Reeds meermalen is van diverse zijden gewezen op de documentaire waarde van de oude alba amicorum. Zo o.a. door F.A. van Rappard⁶⁾, G.D.J. Schotel⁷⁾, J. Nanninga Uitterdijk⁸⁾, B.A. Mensink⁹⁾, Paul Dibon¹⁰⁾ en J.C. Daan¹¹⁾. ‘Ze zijn overal verspreid, en een wetenschappelijke beschrijving van den inhoud van de belangrijkste, zou van onberekenbaar veel nut zijn’, aldus schreef Nanninga Uitterdijk in 1879¹²⁾. Ik voeg hier nog aan toe, dat een samenvattende studie over de vorm- en functie-ontwikkeling van deze boeken een interessante bijdrage zou leveren tot de door Huizinga voorgestane ‘bijzondere morphologie’ der cultuurgeschiedenis¹³⁾. Om het karakter van Feith's VRIENDENROL te bepalen heeft het dan ook zin op de bedoelde ontwikkeling te letten.

De oorsprong van het album amicorum ligt in de stamboeken¹⁴⁾, zoals die sedert het begin van de 16e eeuw door de adel werden aangelegd. Een dergelijk stamboek bevatte allereerst familiewapen en devies van de eigenaar met daarbij een geslachtsregister. Vaak vindt men er een curriculum vitae van de bezitter, die ook vrienden en verwanten uitnodigde, om hun wapen en lijfspreuk in zijn album te laten opnemen, hetgeen dan kon gebeuren door rondtrekkende wapenschilders. Bovendien werden zulke stamboeken vanouds rijk verlucht met miniaturen, getekende en geborduurde landschap-

4) Zie R.A. Kollewijn, Bilderdijk, II, Amsterdam 1891, p. 37; G.W. Huygens, Hendrik Tollens, de dichter van de burgerij, Rotterdam-'s-Gravenhage 1972, p. 148.

5) A.w., P. 125. In het album, zoals ik het aantrof, bevinden zich nog enkele brieven en handschriften die echter geen wezenlijk deel van de VRIENDENROL uitmaken.

6) F.A. Ridder van Rappard, Overzigt eener verzameling Alba Amicorum uit de XVIde en XVIIde eeuw, in: Werken Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde, Nieuwe Reeks, dl. 7, Leiden 1856, p. 1-138.

7) G.D.J. Schotel, De academie te Leiden in de 16e, 17e en 18e eeuw, Haarlem 1875, p. 356-358.

8) Handelingen van het XVIe Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres, Kampen 1879, p. 78.

9) B.A. Mensink, Jan Baptist Stalpart van der Wiele. Advocaat, priester en zielzorger 1579-1630, Bussum (1958), p. 60-67, 75-78, 224-229. Het beroemde album amicorum van Stalpart berust in de K.B. Den Haag, sign. 132 G 42.

10) Paul Dibon, Le voyage en France des étudiants néerlandais au XVIIème siècle, La Haye 1963, p. 21 vv.

11) J.C. Daan, Het poëzie-album, in Neerlands Volksleven XV, nr. 2 (voorjaar 1965), p. 186-232, met uitvoerige bibliografie; aanvullende reacties in dezelfde jaargang, nr. 3 (zomer 1965), p. 325-327.

12) A.w., p. 78.

13) J. Huizinga, Verzamelde Werken, VII, p. 81; vgl. ald. p.37.

14) Zie Lexikon des gesamten Buchwesens, herausgeg. von Karl Löffler und Joachim Kirchner, Bd. III, Leipzig 1937, p. 322-323, waaraan ik een en ander ontleen.

[p. 7]

jes, of met allegorische voorstellingen.

In de 16e eeuw nog hebben de geleerden dit gebruik van een stamboek overgenomen, hierin weer spoedig gevolgd door de studenten. Wel veranderde het adelsboek nu in zoverre van gedaante, dat het accent meer kwam te liggen op de tekst: spreuken of gedichten, die meestal de vriendschapsbetrekking tussen auteur en eigenaar van het boekwerk tot uitdrukking brengen. Het stamboek werd aldus album amicorum¹⁵⁾. Speciaal wanneer men voor studie naar het buitenland trok, vormde het album amicorum het geëigende middel om ‘de in den vreemde ondervonden sympathie en vriendschap in min of meer fraaie humanistische vormen te vertolken of door anderen te laten vertolken’.¹⁶⁾ Gewoonlijk bezigde men het Latijn of het Grieks; soms de volkstaal: Frans, Duits, Italiaans; niet zelden echter een of ander buitenissig idioom. Allengs zakt het peil van de studentenalbums bedenkelijk. Reeds aan het eind van de 17e eeuw laten zich klachten horen over grofheid of onbenulligheid van inscripties en voorstellingen. Een eeuw later schijnt het aanleggen van een album amicorum dikwijls een farce te zijn geworden, waartegen de Spectator der Studenten hevig uitvaart:

‘Daar is echter veel omtrent aan te merken, als, by voorbeeld, dat deze soort van boeken zelden recht aan hunnen titel voldoen, door dien men 'er doorgaans iedereen, zelfs lieden, die men naaulyks kent, in laat schryven; dat men, in plaats dat 'er voorheen, toen de Heeren Studenten nog in het algemeen liefhebbers van geleerdheid en geen losbollen waren, de namen en wapens van de schryvers, met de eene of andere toepasselyke spreuk of versje, ter gedagtenis van hunne vriendschap en kundigheden in geplaatst werden, 'er tegenwoordig, door het plaatsen van kwalyk gepaste spreuken, die men zelf niet verstaat, van zotte en niets beduidende teekeningen, en nog zotter verzen, gedenkzuilen in opricht van onverstand en winderigheid.’¹⁷⁾

Dit citaat dateert van 1774. Vier jaar later koppelt Noël Chomel het woord album nog onmiddellijk aan de student.¹⁸⁾ Toch raakt het album amicorum juist in het vierde kwart van de 18e eeuw met zijn sentimentele vriendschapscultus steeds meer buiten het universitair milieu in zwang. Het verandert nu voor het laatst van karakter en wordt poëzie-album.¹⁹⁾ Het gedicht verdringt de sententia van weleer; latijnse en griekse inscripties worden een zeldzaamheid evenals de familiewapens. Tegelijk doet het silhouetportret zijn entree. Zo'n boek is bijv. het dichter-album van

15) Overigens bleef men de oude naam stamboek vaak gebruiken, ‘om dat de oude stamboeken een breed formaat hadden, en ieder bladzijde een persoon hield met zijn wapen en devis (...), en dat men in de Alba amicorum die zelfde vorm en trant heeft gehouden’ (Bilderdijk, d.d. 6-10-1793, Brieven, ed. - Messchert, dl. 1, p. 242).

16) B.A. Mensink, a.w., p. 60.

17) De Spectator der Studenten, Leyden, bij Cornelis Heyligert en Hendrik Hoogenstraaten, 1774, nr. 46, p. 367-368.

18) Noël Chomel-J.A. de Chalmot, Algemeen huishoudelijk-, natuur-, zedekundig- en konst-woordenboek ²⁾, Leyden 1778, s.v. album.

19) Zie voor deze verdere ontwikkeling het in noot 11 genoemde artikel van Mevr. Daan, die vooral aandacht schenkt aan de 19e-eeuwse populaire verschijningsvorm.

[p. 8]

J.P. Kleyn, dat Hasebroek heeft uitgegeven.²⁰⁾ Zo'n boek is ook - zij het minder geprononceerd - Feith's VRIENDENROL.

Reeds het opschrift vormt een noviteit.²¹⁾ Van het oude stamboek bespeurt men nauwelijks meer iets, of het moeten de zinspreuken zijn waarmee diverse auteurs hun bijdragen nog signeren. Het is ook bepaald geen geleerdenalbum. Verreweg de meeste bijdragen zijn in het nederlands gesteld. We tellen daarnaast één duitse tekst (van Klopstock), één franse (van Guyot) en drie latijnse (van Hieronymus de Bosch, E.A. Thomassen à Thuessink en A. van Amijden). Het totale corpus ziet er als volgt uit, (tussen haakjes geplaatste aanvullingen zijn van mijn hand):

1. Joan de Stoppelaar s.s. Theol. stud.	Leiden, den zesden van Herfstmaand 1779.
2. C. van Hoogeveen, Junior	Leiden den 26. Oct. 1779.
3. François Halewijn	Leyden den 6den van Wijnmaand 1779
4. Olivier Porjeere Pred: te Delfshaven	17 ⅛ 80
5. Carolus Vlieg	Op den eersten van Wintermaand 1781.
6. Hieronymus de Bosch	Amstelaedami, die primo Novembris MDCCLXXXVI
7. J. Willmet	Amst. 31. Aug. 1809.
8. Martinus Stuart	Amsterdam, den 16den van Lentemaand 1810.
9. J:H: van der Palm K.Z.
10. J.W. Bussingh, stud.	Delfshaven den 14 van Oogstmaend 1782.
11. K: van der Palm	Delfshaven 26 Aug: 1782
12. Johan van Hoogstraten	's Graavenhage 6 (decem)ber 1781
13. Lucas Pater	Op mijn 73sten Verjaardag, Den 31sten December 1780. in Amsterdam.
14. J:V: Spaan	's Haage, 1781.
15. Bernardus de Bosch	Amsterd. 1780.

20) Een dichter-album van vóór honderd jaren. De gedachtenis aan Bellamy en zijne kunstvrienden nog eens vernieuwd door J.P. Hasebroek, Amsterdam (1890).

21) Volgens het materiaal van het WNT zou het woord vriendenrol voor het eerst gesignaleerd zijn bij Bellamy in 1781, aldus J.C. Daan, a.w., p. 200.

[p. 9]

16. Jan de Kruijff	Leijden op het einde der agtiende Eeuwe.
17. Antoni Hartsen	Amst. den 8 (decem)ber 1780
18. Jacob Lutkeman	Amsterdam den 18 December 1780
19. Harmanus Asschenbergh	Amsterdam den 18den December, 1780.
20. H:J: Roullaud	Amsterdam 1781.
21. Nicolaas Simon van Winter	Amsterdam 1781.
22. P.J. Uijlenbroek	Amsteldam, 30 Maart, 1781.
23. Lucretia Wilhelmina van Winter, geboren, van Merken.	Amsterdam, 1781.
24. Klopstock	Hamburg, den 2en Juli 1781.
25. Juliana Cornelia De Lannoy	Leyden den 16 Augustus 1781
26. Th: van Limburg	's Haage den 28en van Oogstmaand 1781.
27. Reijnier van Spaan	's Haage 1781.
28. H: Riemsnijder	's Graavenhage 1782.
29. G Beijer	's Haage den 1 Decemb: 1781.
30. Hendrik van der Burch	's Graavenhaage den 9den van Louwmaand 1782.
31. C^s. van der Pot	Kraaijenburg Bloeimaand 1784.
32. S. Dassevael	Amsterdam 29 Zomermaand 1809. (met duits citaat van Asmus alias Matthias Claudius)
33. A: s'Gravesande geb: Van der Aar de Sterke	Delft 15. Augustus 1784
34. Pieter Leuter	Rotterdam, in Oogstmaand, 1784.
35. C. Onderdewijngaart	Delft 16en Aug^s: 1784.
36. M:C: van Hall	2 maij 1810.
37. W Bilderdijk	Amsterdam, den eersten van Herfstmaand 1813.
38. H. Tollens, C.Z.	1 October 1813.

[p. 10]

39. Corn. Loots	13 Juny l813
40. (Samuel Izn.)Wiselius A.L.M. Philos. & J.U.D.	Amsterdam den 23 Junij 1813.
41. B. Klijn Bz.	Amsterd^m. 16 Junij 1813
42. Petronella Moens	(ongedateerd gedicht ‘Ter nagedachtenis van ... Mr. R. Feith’; alleen handtekening is autograaf van de blinde dichteres)
43. Hendrik Harmen Klijn	Amsterdam 18 Junij 1813
44. (Mr. Hajo Albertus) Spandaw	Zuidbroek Januarij 1815.
45. (M.) van Heijningen Bosch	Groningen in Maart 1815.
46. Herman Muntinghe	Groningen in April 1815.
47. H.O. Feith (zoon van Rhijnvis)	Groningen d. 5 Mei 1815.
48. (E.A.?) Thom(assen) à Thuessink	Groningen d. 22 Junij 1815.
49. J.A. Uilkens	Groningen Julij 1816
50. H.D. Guyot	Groningue au 15 Juillet 1816.
51. L: Rietberg	Zwolle den 4den April 1817
52. J. van Walré	Haarlem d. 29 Junij 1832.
53. J:H: Tobias	Zwolle den 14e Meij 1817
54. O:Z: Van Sandick (schoonzoon van Rhijnvis)	Boswijk den 3den Julij 1817
55. H. Meder (schoonzoon van Rhijnvis)	Boswijk d. 11 Julij 1817
56. P.R. Feith (zoon van Rhijnvis)	Almelo d. 10 junij 1818.
57. W.E. de Perponcher	Utrecht 3 Julij 1818
58. J.L. Nierstrasz Jr.	Rotterdam 15 November 1821
59. B.H. Feith (zoon van Rhijnvis)	Boswijk den 15 September 1820
60. W.H. Warnsinck Bz:	Amsterdam, den 1sten van Slagtmaand, 1821.

[p. 11]

61.	J. Immerzeel, junior	Rotterdam 25 November 1821
62.	J. Scharp Aet.(ate) 66	Rotterdam 1 Dec. 1821.
63.	J.W. Yntema	Amsterdam, 30 Mei 1827.
64.	A. Van Amijden (?)	‘In obitum ... carissimi amici, R. Feith’.
65.	M. Siegenbeek	Leiden, 15 Maart, 1842.

Aansluitend vermeld ik nog de losse blaadjes met vriendschapsbetuigingen die zich in Feith's album bevinden:

(66.)	franse brief van Admiraal J.H. van Kinsbergen aan ‘Monsieur le grand poëte R: Feith’, ‘Apeldoorn ce 17 Mai 1818’.
(67.)	Provo Kluit: gedicht ‘Aan Mr Rhijnvis Feith bij de toezending van mijn Album augustus 1822’.
(68.)	twee gedichten op Feith's 70e verjaardag en een vers ‘In het Album van Mr R. Feith’ - alles door J.L. Nierstrasz Jr.

Omdat de VRIENDENROL bovenal een dichteralbum is, geeft zij ons een - zij het onvolledig- beeld van Feith's literaire relaties, die zich ten dele laten groeperen volgens genootschap of cenakel.

De oudste inscripties stammen uit de kring van het Leidse dichtgenootschap ‘Kunst Wordt Door Arbeid Verkreegen, waarvan Feith op 9 mei 1774 honorair en op 3 november 1779 gewoon lid werd. Tot die groep behoren o.a.: de theologie-student Joan de Stoppelaar, boekhandelaar-uitgever Cornelis van Hoogeveen Jr. die K.W.D.A.V. had opgericht, doktor François Halewijn, Jonkvrouwe De Lannoy, Jan de Kruyff Jr. (allen te Leiden woonachtig) en de gereformeerde predikant Olivier Porjeere uit Delfshaven.

Door bemiddeling van Bilderdijk kwam Feith november 1780 in kontakt met Bernardus de Bosch.²²⁾ Daaruit volgden vanzelf in december van dat jaar vriendschappelijke betrekkingen met andere leden van het Amsterdamse Oefening Beschaaft De Kunsten: Antoni Hartssen, Jacob Lutkeman, Harmanus Asschenbergh en Lucas Pater. Deze kring bestond grotendeels uit (doopsgezinde) kooplieden met bijzondere belangstelling voor het toneel. Ook Hieronymus de Bosch maakte in 1780 een albumvers voor Feith, maar -kieskeuriger dan zijn broer Bernardus- weigerde hij het in te schrijven, toen hem de produkten van Porjeere en Asschenberg onder ogen kwamen.²³⁾ Pas in 1786 stapte hij over zijn bezwaren heen.

22) Zie J. Bosch, Mr. W. Bilderdijk's briefwisseling, Wageningen 1955, p. 106.

23) Zie G. Kalff in Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde dl. XXIV (1905), p. 76.

[p. 12]

Amsterdam telde diverse, elkaar meest overlappende, cenakels.²⁴⁾ Zo vormden Bernardus de Bosch, Pater, Hartsen, Lucretia van Merken, N.S. van Winter, H.J. Roullaud, Pieter Meijer en anderen het psalmberijmgenootschap Laus Deo, Salus Populo²⁵⁾, terwijl de boekhandel van Pieter Meijer en later die van P.J. Uylenbroek evenzeer als trefcentrum voor jonge en oudere literatoren fungeerden.

Na Leiden en Amsterdam volgden Kunstliefde Spaart Geen Vlijt uit 's-Gravenhage en Studium Scientiarum Genetrix uit Rotterdam. Van de Haagse Pindus²⁶⁾ zijn in Feith's album vertegenwoordigd: Th. van Limburg, Reijnier en ds. Johannes van Spaan, Gerrit Beijer, Carolus Vlieg, Johan van Hoogstraten, Hendrik van der Burch, Hendrik Riemsnijder, Jkvr. A. van der Aar de Sterke en Mr. Canzius Onderdewijngaart. Van de Rotterdammers betuigden beschermheer Cornelis van der Pot, bestuurder Pieter Leuter, J.W. Bussingh, Kornelis van der Palm en diens zoon Jan Hendrik van der Palm aan Feith hun vriendschap. Wat kon men nog meer verlangen?

Met het vorderen der jaren vervreemdde de beroemd geworden Feith allerminst van zijn jongere kunstbroeders en die sympathie was wederkerig.²⁷⁾ In 1813 signeren bijna alle coryfeeën uit die jaren de VRIENDENROL: de gebroeders Klijn, Loots, Tollens, Wiselius. Alleen Helmers ontbreekt om onduidelijke redenen. Zelfs Bilderdijk en Feith's oude opponent De Perponcher geven nu acte de présence. Bij hen vergeleken steken jongere literatoren als Nierstrasz, Warnsinck, Immerzeel, Spandaw, Rietberg en Tobias ongunstig af. Zij fungeren hier als niet meer dan slippendragers van de Zwolse dichter.

Onder de inscripties vinden we er slechts enkele van familieleden en van niet-literatoren: de Groningse hoogleraar in de fysica ds. J.A. Uilkens en zijn collega in de theologie prof. Hermannus Muntinghe.²⁸⁾ Feith heeft hen vermoedelijk leren kennen via zijn in Groningen woonachtige zoon Mr. Hendrik Octavius Feith.

Met opzet heb ik nog niet gesproken over het pronkstuk uit Feith's album amicorum: de bijdrage van de duitse dichter Klopstock. Die verdient echter om haar bijzonder karakter een afzonderlijke beschouwing. Ik hoop daar later nog op terug te komen.

P.J. Buijnsters

24) Zie W.R. Veder, Ontwerp van een lijst van Amsterdamsche genootschappen en vereenigingen in de 18e eeuw, met verwijzingen naar bronnen voor hun geschiedenis, in Jaarboek Amstelodamum II, 1903, p. 121-138.

25) Zie J. Wille, Literair-historische opstellen, Zwolle 1962, p. 238vv.

26) Zie H.A. Höweler, Uit de geschiedenis van het Haagsche dichtgenootschap ‘Kunstliefde Spaart Geen Vlijt’ 1772-1818, in Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde, dl. LVI (1937), p. 97-184.

27) Zie mijn ‘Tussen twee werelden. Rhijnvis Feith als dichter van ‘Het Graf’, Assen 1963, p. 257.

28) Cf. ook de diss. van A. Steenbeek, Hermannus Muntinghe, 's-Gravenhage 1931, p. 59.