Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 158

[p. 650]

Lemmata III

[p. 651]

Genootschap ter op- en verdieping van het Volapük (govv), eerste congres vanwege het
Atte Jongstra

Op 15 april 2013 werd ik op Facebook door een vrouw benaderd met de volgende boodschap: ‘Dag, wij hebben elkaar nooit ontmoet, maar dat is het nu juist. Het gaat om een initiatief van het literaire tijdschrift DEM. Dat wil Facebookvrienden die elkaar slechts virtueel kennen met elkaar in contact brengen. Er moet fysiek een ontmoeting plaatsvinden, naar aanleiding van een boek. Degene die contact zoekt, bepaalt de titel. Bedoeling is een gesprek over dat boek, en een stuk, dat eerst op de DEM-pagina wordt geplaatst. Een keuze daaruit verschijnt ten slotte in een krant. Dat is het. ‘Doe je mee?’ Er werd uiteraard weer niets betaald, ik zuchtte.

Men is Facebooker of niet, dus ik zocht intussen haar persoonlijke pagina op en bekeek de face. Blond, spits snoetje, ze leek me nogal kort aan de maat. Taalwetenschapper. Dat klopte met haar keuze van het bewuste boek. Ze wou het hebben over de roman A Handbook of Volapük van de Schotse schrijver Andrew Drummond uit 2006. Sympathieke titel. ‘Kom maar langs’, schreef ik.

Dan moet het boek opgestuurd, dus men geeft per volgende FB-chat de adresgegevens. Er wordt een datum geprikt. Ik was onwillekeurig toch een beetje nieuwsgierig, de chat waste nogal aan. Ze bleek beroepshalve doende met - ‘as we speak, zo te zeggen’ - stervende talen. Had zich gestort op het Ripuarisch, gesproken te Kerkrade, Simpelveld en Vaals, globaal gesproken langs de maken-machen-lijn.

[p. 652]

‘En aangezien Fries ook een stervende taal is, dacht ik...’

‘Pardon?’ bromde ik.

‘Grapje.’

‘Waar is je beruchte gevoel voor humor gebleven?’

Ik besloot op te schakelen. We spraken af voor de woensdag daarop: ‘Maar je kunt ook nu meteen komen.’

Misschien moet ik deze overmoed verklaren. Het was 20 u. die avond en ik was juist teruggekeerd van de presentatieborrel vanwege Dirk van Weeldens roman over zijn vriendschap met Martin Bril. De wijn was in de man. Ze zou ongetwijfeld toch niet komen, en eventueel kon ik zelf een en ander altijd nog terugschroeven. Makkelijk werd het me niet gemaakt.

‘Nu als in nu?’ schreef ze terug.

Mezelf maakte ik het ook niet gemakkelijk. Ik had het getypt voor ik het wist: ‘Ja.’

Nu, dan kwam ze eraan. Uit Utrecht. Adres had ze immers al.

‘Aankomst rond 23 u. Ben al weg.’

Twee dingen waren nu mogelijk. Uitgaan van een prank, of toch het zekere voor het onzekere nemen? Ik stiefelde naar de supermarkt om wijn en hapjes, voor noodgevallen. Intussen probeerde ik mij opnieuw te overtuigen dat zo'n klein blond wetenschappertje op dit uur niet zomaar bij een FB-vreemde zou verschijnen. Alle ouders waarschuwen daartegen - ze was nog geen veertig. Als ik zo dadelijk thuis zou komen zou er vast een afmelding liggen.

Bij terugkeer bericht aangetroffen:

‘Ik ben halverwege.’

Allemachtig!

Om mijn vriendelijke opperzaal te Osdorp te bereiken neme men de tram. Zo stond ik klokke elf die avond op halte ‘Ruimzicht’ aan de Sloterplas om haar af te halen. Er stapten mensen uit, ik keek uit naar een blond onderdeurtje. In plaats beende een torenhoge, vuurroodharige schoonheid op mij af.

‘Moet je mij niet hebben?’

Ze bleek langer dan ik. Het duurde even voor ik uit kon brengen:

‘Sorry, ja. Ik verwachtte een Ripuarische verschijning.’

Voor de halve kilometer naar mijn woning had ik tekst genoeg, je bent tenslotte schrijver. Eenmaal binnen: ‘Maar een wijntje?’ Had ze wel verdiend vanwege haar missie, vond ze.

[p. 653]

En dan begint het. Men pakt Drummonds Handbook en bladert wat. Leestijd was er immers niet geweest.

‘Goed’, zei ze. ‘Misschien kunnen we dan beginnen met de maanden van het jaar.’

‘De lente is laat’, zei ik. ‘Eigenlijk is ze er nog steeds niet.’

Maar het was dan ook nog geen mei.

Was óók weer zo.

‘Welnu. Januari is balul in het Volapük, telul is februari, en dan zo verder: kilul, folul, lulul...’

‘En dat is mei? Lulul?’

‘Dat staat hier wel’, zei ze. ‘Klinkt een beetje wonderlijk.’

‘Weet jij eigenlijk iets van Volapük?’ vroeg ik. Dat bleek niet het geval. Ze was meer geïnteresseerd in de propaganda van deze - as we speak, zo te zeggen - stervende wereldtaal: ‘Alleen maar gekken. Uitvinder Schleyer, een Duitse priester, was zelf al een idioot.’

Moest ik toch eens horen wat een rare clubjes om dat Volapük heen draaiden. Een klein universum.

‘En al die conventies, conferenties en symposia!’

Ze vertelde over een krant in het Volapük uitgebracht, Volapükabled. Over de eerste Volapükconventie in Friedrichshafen (1884), de tweede in 1887 te München, waar de Kadem bevünetik volapüka (‘Internationale Volapük-Academie’) werd opgericht. Toen werd er nog Duits gesproken. Tijdens de derde conventie, die in augustus 1889 werd gehouden, was de voertaal Volapük. Het werd zelfs gesproken door de obers. Volapükschepper Schleyer eiste het alleenrecht op om nieuwe woorden aan het Volapük toe te voegen.

‘Dat gaf natuurlijk schisma's in de Volapükbeweging, die inmiddels was ontstaan. Niet alleen stapten vele mensen over op Esperanto, maar ook begonnen velen de taal op eigen houtje te hervormen. Zo ontstonden zelfstandige dialecten, de zogenaamde Volapükiden. Ik noem Nal Bino, Speli en Language Universelle uit 1886. Balta, Bopal en Nuvo-Volapük uit 1887, Spokil van 1890, Dil en Anti-Volapük uit 1893, Veltparl (1896), Dilpok (1898). En natuurlijk het Idiom Neutral van de Petersburgse ingenieur Waldemar Rosenberger, de directeur van de Kadem bevünetik volapüka. Hij verving vrijwel de gehele woordenschat door woorden die meer leken op de West-Europese talen en paste ook de grammatica aan. Maar veel helpen deed het niet. Mag ik ook niet vergeten: het Latino sine Flexione van de Italiaanse wiskundige Giuseppe Peano...’

Hier kreeg ik er een woordje tussen: ‘Nog wijn?’

Dat sloeg ze niet af. Ik schonk het zwijgend in, zij nam het zwijgend aan.

‘Soms praat ik veel’, zei ze.

‘Dat overkomt mij ook...’

[p. 654]

‘Taal is niet altijd een wereldverbinding’, zei ze.

Ik knikte. We dronken zonder iets te zeggen. Als het glas leeg was schonk ik weer in. Intussen liet ik mijn oog gaan over haar lengte. Het was een hele tocht - hoe meer het landschap welft hoe langer de wandeling.

‘Bijzonder eigenlijk wel...’

‘...’

‘Dat jij hier nu zit.’

En zij zei ‘ja’.

Bekte dat Ripuarisch eigenlijk een beetje? Ze was geen native speaker.

‘Ik breek mijn tong erover.’

En Volapük?

‘Multilul.’

‘Maar je bent er’, zei ik.

Tijd om de avond samen te vatten. Op die gedenkwaardige 17e april van het jaar des Heren 2013 is opgericht het Genootschap ter Op- en Verdieping van het Volapük (GOVV). Na ondertekening van de stukken vond meteen het eerste congres van het kersverse genootschap plaats. Het was een pandemonische gekkenboel, zoals de traditie vraagt. Intussen zijn voorbereidingen getroffen voor een heus symposium. Het wordt weer, opnieuw, eindelijk misschien, een onstuitbare beweging.

[p. 655]

[p. 656]