Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 158

[p. 334]

Lemmata II

[p. 335]

Een nieuwe opperzaal
Atte Jongstra

We schreven 1 juni, het horloge stond op 8.00. Ik werd heengezonden. Ik bond mijn reistas op de bagagedrager en fietste mijn echtelijk leven uit. Werkkamerinrichting en restbezittingen later op te halen, eerst de vege geest redden. Hoe doet men dat? Het werk der dichters in? Troost daarbij biedt Slauerhoff beslist niet, toch al niet mijn favoriete dichter, met zijn ‘Alleen in mijn gedichten kan ik wonen, voor de eigen haard gevoelde ik nooit een zwak’. Ik moest en zou een nieuw verblijf voor 't vege lijf verwerven. Dat duurde tot we half september schreven en ik vluchtig zes adressen had bewoond. Betrad een huis op zicht en dacht: hier kan ik wel een boek bedenken. Onmiddellijk het huurcontract getekend.

Tot nog toe heel prozaïsch. Ook wat daar direct op volgde. Vloerbedekking, lampen aan 't plafond, kasten, bed en beddengoed, de spullen voor de keuken. Mijn karakter dwong niettemin vrij snel iets dichterlijks in mijn nieuwe woonst te brengen. Men wil toch overleven. Daar ging ik. Muren behangen met schilderwerk van vreemden en vrienden, scheve beelden vaak, waar nog het een en ander aan te voltooien valt of bij te fantaseren. Mijn boekenkasten opgezet, tafel ingericht, pc met hulpstukken aangesloten. Klaar na krap vier maanden - ik kon weer los.

Daar zit je dan, met je handen uit de mouwen. Wat eens te schrijven? Geen flauw idee. Lezen dan. ‘Gegroet, gij vriendelijke opperzaal,/waarheen mijn voet is opgestegen’, prevelde ik met de dichter J.P. Hasebroek (1812-1896). Was een begin. En opperzaal, dat klopt. Zit op etage één. ‘Mij komt weer,

[p. 336]

als zoo menigmaal, / Van verre uit u de rust reeds tegen.’

Ik keek naar mijn boeken. ‘Homerus stijgt den grafkuil uit, dan dondert Augustinus' taal, dan klinkt eens Vondels harpakkoord, den weêrgalm geeft mij Bilderdijk.’

Hasebroek mag dan dominee zijn geweest, en veel eerder zijn geboren, deze boeken heb ik toevallig óók in huis en ik hoorde ze wel degelijk. Maar zonder vooralsnog weer los te kunnen gaan als vroeger. Voorlopig voelde ik alleen hoe ‘schoorsteen- en wereldbrand opgingen in de rook van zware sigaretten’ (dixit Jan Eijkelboom, 1926-2008).

Geen productie nog.

Ik draaide me om en tuurde over Osdorps park, daar staat mijn nieuwe woning aan. ‘Boomtakken voor het raam kropen er heen en weer, met groene bladen. Mijn oogen zagen verwonderd naar 't buitenlicht, maar zonder 't weten wat of hun licht oppervlak trof.’ Schreef Herman Gorter (1864-1927), in de tijd dat Osdorp nog een dorpje was. Een fijne rijmer, Herman. Wat of, trof. Werken, zerken. Ik zat intussen maar steeds nog ongerijmd achter mijn werktafel. Recht voor mij de Belmag-hoogtezon uit Zwitserland die ik tot bureaulamp verbouwde - genoemde Eijkelboom had de lamp van de dichter P.C. Boutens (1870-1943) voor zich op de tafel staan. Weet niet of dat zo veel werkzamer was geweest.

Gek misschien, maar ineens moest ik aan Elma van Haren denken, mijn mederedacteur bij DW B (dus misschien ook weer niet zo gek). Aan haar vers ‘De klacht over het schrijven’. Daarin staat opgesomd wat men als pas verhuisde burger eerst moet doen, voor men aan de dichterij kan raken. Stofzuigen (overal in mijn huis nog bouwstof), verhuisberichten schrijven, belastingaanslagen voldoen, mij als afnemer aanmelden in verband met water, gas en licht. Ik voelde onrust, maar Elma biedt een wondermiddel aan: ‘Eerst schrijft men zichzelf blauwe parels van rust toe in de buikholte, vervolgens sluit men het parelmoeren bestand met de milt.’ Advies gevolgd. Werkzaam. Ik zat er weer helemaal bij als Albert Verwey (1865-1937):

Mijn kin is in 't hand-zachte en de elleboog
Staat, en, met de ‘andere’ arm op tafel. 'k Schrijf.
'k Zit voet om voet; 'k rol 't warm-doorvoede lijf
Lekker in loek; 'k heb 'n lachje in ellik oog.

't Is dat hierbinn' 't kacheltje gloeit en 'k droog
Zit en hoog zie laag doof-blinkige en drijf-
Natte weg gaan, en schuin-stralig geklijf
Van reeg wijd vóór mijn ruit, glazen en hoog.

[p. 337]

 

't Binnen is knus en warm; 't buiten doet koud

 

Trekken nat-zware lucht, klossen 't geplens,

 

Plasse' op 't geweg en duin, geboomte en dorp: -

 

 

 

Binnen is 't goed: handje uit de mouw, dat houdt

 

Inkt-volle pen en doet vreugd-warmen mens

 

Hange' op 't inkt-natte en 't zacht-papiergeslorp.

Voor de eigen haard gevoelde ik nooit een zwak? Nou Slau, Albert en ik toevallig wel! Warm doorvoed, lekker in de chamberloek, handjes uit de mouw! Ik meende nu toch eindelijk eens aan te vangen, zoals de miskende poëet A.L. Barbaz (1770-1833) dit vroeger dacht te doen. ‘Mijn lier is vaardig. Apollo! Keur my van uw kroon/ Eén takje lauwren niet onwaardig!’ Hij noteerde 't in zijn vers ‘De dichter gestoord, of de trapschel in beweging’. En ja hoor, ook ik werd opgeschrikt.

Klingling! Daar word gescheld.
En drommels hard gebeld':
Men komt my, hoop ik, niet ontrooven
Een' tyd, dien ik ongaarne mis.
'k Doe open, en daar roept een zwartrok: ‘Vollek boven!
Ik maak bekend dat overleden is’...
De duivel!... Waarom my, door dat verbruide schellen
En allernaarst geroep, te stooren in myn lied?
ó Dienaar van den dood! loop andren nieuws vertellen:
Uw proza en myn rym harmonièeren niet.
‘Ik zing de halve goón’... Klingling! daar hebje 't weder!
De trapschel gaat al op en neder,
Gelyk de bengel van de poort,
Wanneer men zyn geklep een stuiver beedlen hoort.
Dit doet my brand of onraad vreezen.
Wie daar? - ‘Diaken, met de boes!’ -
Ei, jongen! scheer je na den droes!
Je moet aan deze deur niet wezen.
‘Ik zing de halve'... Maar,’ gaat hier op nieuw weer aan.
Het oopnen zou my haast vervelen.
‘Zie op den stoep een vischwyf staan:
Als beerzen bennen de garneelen!’ -
- Och, vrouwtje! laat ze zwemmen gaan!
‘Ik zing de halve goón’... Jawel! hoe ik moog' zingen,
't Brengt niet myn halve goón één' heelen regel verr'.
Voor 't straatgeschreeuw van stervelingen...
Bezweek gewis 't geduld van meester Jupiter.
Klingling!... o Hemel! wat temtatie!

[p. 338]

 

Wie is die, met papier zó zwaar beladen, vent?

 

Het is een bode, met sommatie

 

Tot myn betaling van patent.

 

Helaas! de muzen zélf verwerven my geen gratie.

 

‘Ik zing’... Wie daar alweer? Een dame? Dat gaat goed!

 

Die zal my zeker niet sommeeren!

 

Klim op, mejuffer! - ‘Och, mynheer! wil me ekskuzeeren,

 

Wyl ik niet klimmen kan, door jichtpyn aan myn voet.

 

Als gy beneden kwaamt, zoud gy me zeer verpligten,’ -

 

Welnu, juffrouw! hier ben ik dan. Wat kan ik tot uw' dienst verrichten? ‘Ik

 

hoor, mynheer! Gy maakt gedichten.’ -

 

Ja! 'k zweet noch zelfs 'er heden van! -

 

‘Ik heb een nicht, die binnen kort gaat trouwen

 

Met een “vermogend” man: Ik zou daarop een vaers als zeer gepast beschouwen,

 

En ik bestel 't u zeker dan.’

In mijn geval: géén zwartrok, diaken noch viswijf aan de deur. Een bode was het wel, die van de post. Kwam met een boek, of ik er een stuk over bakken wilde, voor de krant. Daar was een eerste blauwe Elmaparel! Buiten deed koud trekken de nat-zware lucht, maar ik zat binnen in mijn opperzaal, genoeglijk in mijn chamberloek, in het schijnsel van een omgebouwde hoogtezon. Alleen, gelukkig. Schoorsteen- en wereldbrand gingen op in de rook van mijn nieuw verworven werklust, en ik schreef eerst dit stuk.

[p. 339]

[p. 340]