Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 150

[p. 892]

Tijdschriften

Kiez21 - www.kiez21.org
28 augustus 2005

Op 20 mei 2005 presenteerden enkele jonge academici en grafisch designers een nieuw internettijdschrift dat zich wil voortbewegen op en over de breukvlakken tussen literaire en culturele kritiek, journalistiek en academische of theoretische analyse. Alle hoop is gevestigd op tektonisch geweld en zure oprispingen. Deze geduldige seismische opsporingen werden bedacht met de ondertitel ‘growing magazine for culture, theory and journalism’. Om een eventuele internationale hype voor te zijn, werd de website - die (momenteel) zowel Nederlandstalige als Engelstalige artikelen aanbiedt - preventief in het Engels opgesteld.

En terwijl de spanning in het bubbelbad van de culturele tijdschriften sowieso al haast onhoudbaar is, voert het team van Kiez21 nog een extra charge uit op de geplaagde hartspier van de lezer. De artikelen worden immers niet enkel in een handig afdrukbaar pdf-formaat op de site geplaatst. Aan creatieve ontwerpers werd bovendien gevraagd om elk artikel te dissecteren en te herstructureren tot een unieke vorm, die de mogelijkheden van een on-linetijdschrift ten volle benut. De nobele want maatschappijkritische intenties van deze vormelijke ingrepen blijven als dappere vliegjes kleven aan het scherm. Onder de esthetische vleugels - op zich al meer dan geslaagd - gaat namelijk nog een subversieve angel schuil: ‘make our readers aware of the way in which design can influence, enhance or undermine the process of communication’.

Dat dit geen holle woorden zijn, en dat de bezoeker die enkel de pdf-bestanden leest een essentieel deel van het tijdschrift mist, kan zelfs al op basis van de eerste beschikbare artikelen niet genegeerd worden. Zo maakt de digitale bewerking - de no-controlversie - van het artikel van Marianne van den Boomen, ‘De kolonisatie van cyberspace’ (over de politieke lading van metaforen om het internet aan te duiden), tastbaar duidelijk hoe op het internet tekst en informatie uitgezaaid, uitgedund en

[p. 893]

soms zelfs totaal uitgeveegd worden. Wie kiest voor ‘no control’ vindt de afgewerkte tekst nog slechts in een (licht elektronisch gemanipuleerde) spoken-wordopname terug.

Het visuele oppervlak van de tekst werd als door een verwarde wegenwerker opgebroken en tot enkele stapeltjes kernwoorden omgeploegd. Deze bevatten op hun beurt elk een link naar een lemma in een on-line-encyclopedie, of naar een internetzoekmachine voor diegenen die om welke reden dan ook de site van Kiez21 dringend wensen te verlaten. Alles wordt context, de ambachtelijk gebreide tekst lost op in een rafeling van vluchtlijnen. Om de tekst nog wat meer op losse schroeven te plaatsen, gunt de no-controlversie de lezer nog een blik in het atelier van de redactie en haar medewerkers. Foto's van de onafgewerkte tekst van Van den Boomen geven de lezer inzicht in de verwerking van de tekst door de vormgever, en geven redactionele commentaren bloot die hier en daar brandhout maken van retorische strategieën en redeneringen van de auteur die de uiteindelijke tekst wel gehaald hebben.

Dat de site permanent in opbouw is, blijkt uit het feit dat van het artikel van Sander Bax nog geen cybertechnisch gemarineerd exemplaar beschikbaar is. In ‘Nieuwe revisor of ouderwets tijdschrift?’ geeft Bax een breedvoerige en ietwat platgekookte uiteenzetting over de toenemende commercialisering en popularisering van literatuur in de loop van de jaren zeventig. Hij gaat in op de vervelende concurrentie die literaire tijdschriften krijgen van toegankelijkere media zoals krant en televisie, en op de oudtestamentische woede die deze evolutie bij zelfverklaarde ‘nieuwe revisor’ Jeroen Brouwers opwekte.

Thomas Vaessens maakt zich dan weer vrolijk over de militaristische schreeuw om debilisering van de poëzie, die van tijd tot tijd enkele getraumatiseerde poëzielezers menen te horen, en de vroegtijdig afgebroken ambtstermijn van Gerrit Komrij als Nederlandse ‘dichter des vaderlands’. Het amusante verslag van deze coitus interruptus wordt enigszins gecounterd door de overhaaste ejaculatie die de vormgever niet kon

[p. 894]

onderdrukken. Hoewel zijn gedeeltelijke overlapping van tekstblokken en foto's erg gestileerd oogt, had de designer met de stukken tekst van Vaessens misschien een avontuurlijker contrapunt kunnen componeren.

Zeer geslaagd en misleidend is de vormgeving van het artikel van Margriet van der Waal over de Zuid-Afrikaanse dichteres en politiek activiste Antjie Krog. De tekst verschijnt badend als een olievlek op keramiek tegen een feeërieke achtergrond van woestijnduinen en hemelsblauw, zodat de indruk ontstaat van een luchtspiegeling of een visioen. Terwijl de lezer wegdrijft in een psychedelische vloeibare ruimte, confronteert de tekst hem met de harde politieke realiteit van (post)apartheid in Zuid-Afrika. Ook de bewerkte versie van ‘The Gothic Eurowestern’ van Evert Jan van Leeuwen strijkt gemeen tegen de haren van haar ‘origineel’ in. Nog voordat hij kon beginnen aan zijn heldhaftige strijd tegen de ideologie van de Amerikaanse western, was de auteur al beloerd, besprongen en vastgesnoerd door de flitsende montage van filmbeelden en als reclameslogans aangeboden flarden tekst. Het resultaat is een dubbelzinnig rodeogevecht met als inzet de boutade van McLuhan: the medium is the message.

Vorm en inhoud, origineel en bewerking - Kiez21 drijft alvast als een soepele coyote de liefhebbers van harde lijnen en strakke knopen tot wanhoop. Wie over kabel, stroom en pc beschikt, krijgt bij deze de toestemming zijn DWB-lectuur even te onderbreken.

De leeswolf
juni 2005

Dit ‘algemeen recensietijdschrift’ is een uitgave van het Vlaams bibliografisch, documentair en dienstverlenend centrum en heeft tot doel informatie over in het Nederlands gepubliceerde boeken toegankelijk te maken voor zowel gespecialiseerde centra als voor het grote publiek. Dit

[p. 895]

levert enerzijds een uitpuilende en antihiërarchische volkstuin van titels op, ingedeeld volgens de categorieën van een bibliotheek, waarin vertaalde kampliteratuur en boeken over Italiaanse keuken netjes de beschikbare oppervlakte onder elkaar verdelen. Anderzijds stelt de redactie ook een coherent dossier voor, ‘De vele gezichten van het kwaad’, dat zowel boekbesprekingen als op zichzelf staande essays bevat. Koen van Baelen plaatst twee recent vertaalde filosofische werken tegenover elkaar: Het kwaad denken van Susan Neiman en De ethiek van Alain Badiou. Zeer terecht verwerpt hij Neimans ‘consensueel bepaald idee over het kwaad’, dat ervan uitgaat dat iedereen - dat betekent iedereen die zich achter het westerse liberale model schaart - in feite al wel weet wat het kwaad is: namelijk al wat zich niet achter dit model schaart. Badiou van zijn kant waagt het, tegen de huidige trend in, te denken. Hij beschimpt de ethische consensus en stelt zijn vertrouwen, als een klomp tofu in een Vlaamse keuken, op een événement: ‘een gebeuren dat een bres slaat in het vertrouwde leven en denken van een mens’. Voorts in dit dossier geeft Hedwig Billiet een inleiding op het denken van Friedrich Nietzsche, bespreekt Gunter Bousset een nieuwe Eichmannbiografie, en stapt Kris Gevers met zevenmijlslaarzen door leven en werk van Georges Bataille.

De Gids - De Bom
juli-augustus 2005

Het is een oud zeer: voor de ietwat sombere zielen onder ons lijkt de schijnbaar permanente feeststemming bij de redactie van De Gids soms nauwelijks draaglijk. Er moet al haast een atoombom vallen om de pret te drukken. Ter herdenking van de zestigste verjaardag van het megalomane nucleaire geweld tegen Japan wijdt De Gids een boeiend en veelzijdig themanummer aan ‘De Bom’. Het bevat onder meer een

[p. 896]

vertaalde tekst van Joseph O. Hirschfelder, waarin deze wetenschapper zijn rol in het Manhattan Project in Los Alamos toelicht, en de positivistische utopie van de bom als vredesbrenger uiteenzet. Van een heel andere orde is de bijdrage van Marc Holthof over de film Dr. Strangelove van Stanley Kubrick, die te midden van Amerikaans ideologisch geweld suggereerde ‘dat de Koude Oorlog een farce was. Dat er (ongelukjes daargelaten) niets was om bang voor te zijn.’ Omar Muñoz traceert sporen van de bom in de populaire cultuur, van Apocalypsfilms tot Japanse animatie en cyberpunkliteratuur. Voorts toont een vertaald verhaal van Masuji Ibuse de lezer de leefwereld van de gewone Japanner in de nadagen van de Amerikaanse aanvallen, en schetst Ko Colijn een weinig rooskleurig beeld van de proliferatie van kernwapens in het veronderstelde postnucleaire tijdperk van na de Koude Oorlog.

Sven Vitse