Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 149

[p. 715]

[2004/6]

Beste lezers,

In Die Sonne und der Tod (2001) verklaart Peter Sloterdijk zijn liefde aan het ‘miraculeuze’ theater omdat theater het woord geeft en zichtbaar maakt wat tot dan toe verborgen bleef: de gierig geheim gehouden kronkels van het (onder)bewustzijn.

In deze aflevering van DWB laten redacteuren Marianne van Kerkhoven en Johan Reyniers enkele van onze beroemdste theaterauteurs, -regisseurs en -acteurs aan het woord, in het licht van bovenstaand inzicht. Alle zes hidden ze tijdens het seizoen 2003-2004 in de Kaaitheaterstudio's te Brussel een lezing over het thema: ‘Zelfportret van de kunstenaar als ouder wordende man of vrouw’. Tom Jansen, Viviane de Muynck, Frieda Pittoors, Gerardjan Rijnders, Stefan Hertmans en Josse de Pauw zijn geboren tussen 1945 en 1952, vijftigers dus. Ze kregen de opdracht hun lezing om te bouwen tot een tekst voor een tijdschrift. Dat hebben ze allemaal gedaan, behalve Josse de Pauw, die een monoloog voor theatercriticus Wim van Gansbeke schreef, overigens ook een ouder wordend man. Een ware hommage van een kunstenaar voor een criticus: hoogst origineel, want het omgekeerde is al tot vervelens toe gebeurd.

We verkozen als titel voor het thema in DWB: A Portrait of the Artist as an Ageing Man/Woman, een duidelijke verwijzing naar de roman van James Joyce uit 1916. Een briljant vertelde geschiedenis over en door Stephen Dedalus, vanuit een dubbel perspectief: de ‘objectieve’ dialoog-vorm en de ‘subjectieve’ innerlijke monoloog. Daardoor wordt de bespieder van zichzelf op zijn beurt bespied door anderen; hij komt terecht in een netwerk van blikken en verhalen. Zelfmedelijden, de gesel van het autobiografische genre, slaat zo om in zelfspot.

Door de verwijzing naar Joyce ligt de lat zeer hoog. Sommige lezers zullen genieten van de kwetsbare gevoelens en felle angsten van Frieda Pittoors en Viviane de Muynck, anderen houden wellicht meer van Gerardjan Rijnders en Tom Jansen, die aantonen hoe ze een stuk theatergeschiedenis incorporeren. Stefan Hertmans wisselt beide invalshoeken af,

[p. 716]

combineert persoonlijke memoires en verifieerbare theatrale interventies tot een tegelijk lichtvoetige en melancholische reeks fragmenten.

Voor een vijftiger is het moeilijk om ouder te worden in een wereld - zeker een theaterwereld - die jong, jonger, jongst wil zijn. Wat kan ik daaraan toevoegen tenzij de troostvolle gedachte dat het misschien leuker is nóg ouder te worden? Misschien blijkt dat uit de monoloog die de zestiger Jan Joris Lamers van Maatschappij Discordia in de Kaaitheaterstudio's speelt op 16 december. Na die performance wordt het nummer van DWB gepresenteerd. En heffen we het glas op jongeren die zich oud voelen, en ouderen die zich jong voelen. Layers of illusion. Niets is wat het lijkt. Laten we daar met zijn allen blij om zijn.

Hugo Bousset