Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 148

Hemel
Theun de Vries
Een ontmoeting

Zondagmorgen in mei. Marius komt op zijn wandeling langs de kerk die juist uitgaat. Hij denkt over een omweg als hij een kennis ziet, Fabius.

M.

Wel, mijnheer Fabius. Plezierig u weer eens te zien.

F.

Het genoegen is aan mijn kant.

M.

U maakt het goed, zo te zien?

F.

Redelijkjes... De tandarts, dat wel.

M.

Brrr. Erger dan de gele koorts. Niets van uw bijtertjes verloren?

F.

Goddank niet. Een zenuwbehandeling. Ook geen pretje. Maar u ziet er wel patent uit.

M.

Wat geld verloren op de beurs, verder gezond. U komt uit de kerk, zie ik. Waar men u de weg naar de hemel wijst, ha ha.

F.

(koeltjes)

U bent nog steeds de oude spotter.

M.

Niet kwaad bedoeld, mijn waarde. Laat ik u zeggen: ik ben ook in de hemel geïnteresseerd.

F.

(kil als voorheen)

Ik hoor het voor het eerst.

(ze lopen langzaam in de richting van het plantsoen)

M.

Nee, werkelijk. Ik vraag mij af...

(aarzelt en zwijgt)

F.

U vraagt zich af...?

M.

Ik vraag mij af, mijnheer Fabius, of u en uw medekerkgangers beter zijn ingelicht over de hemel dan ik.

F.

(terughoudend en onwillig)

Wij hebben ons geloof.

M.

Ik respecteer uw geloof... Ik benijd u bijna. U bent om zo te zeggen een insider.

F.

Wat bedoelt u met die opmerking?

M.

U ziet uzelf, uw dierbaren, uw nog levenden, en uw overledenen straks in de hemel weer samenkomen? Een heuglijk weerzien, zogezegd?

F.

(nog altijd onwillig)

Dat is onze christelijke opvatting, ja.

M.

De hemel als een hiernamaals?

F.

Dat zei ik.

M.

Ik zou er dus na mijn dood allerlei lieden tegenkomen, die ik bij mijn leven heb ontlopen?

F.

(lacht ondanks zichzelf)

Zo zou ik het niet zeggen.

M.

Hebt u er enig idee van waar die hemel zich bevindt? Is hij op dit ogenblik boven ons, beneden ons, wentelt hij mee met de aarde? Ligt hij buiten onze astronomische grenzen?

F.

U spot weer. Ik zeg u dit: voor zo'n gedachtegang is de hemel te goed. Te verheven, als ik het zo mag zeggen.

[p. 516]

M.

Toch niet te verheven voor een proefje theologische speculatie?

F.

Mijnheer Marius, ik vind dat ons gesprek een verkeerde wending neemt. Eigenlijk heeft het al bij het begin een verkeerde wending genomen, toen u mij begon te tergen aangaande de hemel.

M.

Daar schrik ik van. Waarachtig, ik wens niemand te tergen, u zeker niet.

F.

Kunnen we ons niet beter als geciviliseerde lui gedragen en een eind maken aan deze conversatie?

M.

Als u dat wilt. Ik zou het betreuren. We waren net op weg. Laten we hier even gaan zitten, dat praat beter.

(F. laat zich met enige weerstand meetrekken naar de bank. Ze gaan zitten.)

Waar waren we gebleven? Ik weet het al. We hebben het steeds over de hemel gehad. Maar hoe staat het met de tegenpool - de hel?

F.

U begint nu over de hel?

M.

In 't voorbijgaan. Hoe denkt u over de hel?

F.

(geforceerd)

U krijgt er maar niet genoeg van, is het wel? Nou - over de hel denk ik als een christen. De hel, mijnheer Marius, zo heeft paus Johannes Paulus onlangs nog verklaard, bestaat niet - of eigenlijk, ze bestaat, maar niet als een oord van eeuwige foltering, eerder als een soort psychose van een verknoeid mensengemoed, waarin het criminele, het laaghartige, het onmenselijke overheersen.

M.

Ik herinner mij zoiets. Een standpunt dat ik verlicht en respectabel vind - een uitspraak voor deze tijd... Maar de hemel, mijnheer Fabius? U bent mij daarover nog steeds een antwoord schuldig.

F.

Ik geloof niet dat ik u iets schuldig ben.

M.

Vergeef mij. Ik loop wat hard van stapel. Maar het probleem is er dan ook naar. Wat heeft de paus van de hemel gezegd?

F.

(stug)

Ik kan het me zo direct niet herinneren.

M.

Jammer! Het zou mij toch deugd doen als u het wist.

F.

(nog stugger)

Ik zei u al: het staat mij niet meer bij.

M.

Weet u wat ik vermoed? Zijne Heiligheid heeft over de hemel gezwegen omdat hij het geloof van u en zoveel anderen niet wilde aantasten.

F.

(ijzig)

Ik heb, meen ik, naar uw uitleg niet gevraagd.

M.

Toch tob ik maar met de vraag: hoe moet ik mij de hemel voorstellen? In deze kosmos, dit oneindig heelal, tussen al die clusters van sterren, die melkwegen en kometen, die zwarte gaten waarin de tijd zelf verdwijnt, naar ik heb gelezen... Waar is uw hemel?

F.

Ha ha, mijnheer Marius, u bent een dichter, met uw kometen en melkwegen... Mijn antwoord luidt: de grote astronomen en natuurkundigen van onze tijd die de ouderdom van het heelal kunnen uitrekenen, hebben bij mijn weten het bestaan van de hemel nooit ontkend. Einstein, die toch sommen maakte over ruimte en tijd, Einstein geloofde in God en dus in de hemel.

[p. 517]

M.

Dus, dus, mijnheer Fabius, het ene volgt niet automatisch uit het andere.

F.

Ik kan het u maar niet naar de zin maken. Laat ik het zo zeggen: de hemel is meer een psychische toestand, een zielskwestie zogezegd. De apostel Paulus - van hem hebt u toch wel gehoord? - de apostel Paulus, herinner ik mij, spreekt over de hemel als een rustplaats der zielen.

M.

Dus toch een plaats?

F.

Zoals ik zei: een toestand. Het vaderland van de ziel, als ik ook eens dichterlijk mag zijn.

M.

Wel mooi, maar moeilijk in te denken... Ik heb nu tenminste een schemerig besef van de hemel... Een groot sanatorium zonder zieken, een kaartclub zonder kaarten of een fietsclub zonder fietsen.

F.

(verontwaardigd)

Mijnheer Marius! Dat is toch... Dat gaat te ver! Dat hoef ik niet te nemen!

(staat op en loopt weg)

Adieu, mijnheer Marius, het ga u goed.

M.

(haalt hem in en houdt hem tegen bij zijn arm)

Mijnheer Fabius, duizendmaal excuus, ik liet mij meeslepen door mijn eeuwige twijfel.

F.

Ik ben bereid uw excuus te aanvaarden. Maar ik zeg er eerlijk bij: ik heb genoeg van uw platte materialistische opmerkingen.

M.

Wat wilt u? Mijn enig houvast is de materie. Maar ik wil u een concessie doen. Ik heb nu toch dankzij u een eerste voorstelling van de hemel gekregen.

F.

(sarcastisch)

Wel, wel, we vorderen dus toch.

M.

En u vat die rustplaats waar de apostel Paulus van spreekt dus op als realiteit?

F.

Natuurlijk. Daar ben ik een christen voor.

M.

En ik hoef er niet op te rekenen dat ik in de hemel met engelen krijg te maken?

F.

Als u ooit in de hemel belandt - nee.

M.

En muziek, harpen en hemelse stemmen? Zelfs voor de niet-muzikalen?

F.

(met een begin van wanhoop)

Nee, nee, in godsnaam nee.

M.

Maar waar had de apostel Paulus zijn kennis omtrent de hemel vandaan?

F.

Mijnheer Marius, u drijft mij tot vertwijfeling en ik begrijp zelf niet waarom ik u nog antwoord geef... De apostel Paulus was een geroepene, mijnheer Marius, een ingewijde. Hij sprak over de hemel op zijn manier. Ik wil het doen op de mijne. De hemel, mijn vriend, is een afbeelding, nee, een boven de natuur uitrijzende eeuwigheid.

M.

Dat gaat mijn voorstellingsvermogen wel te boven.

F.

Nee, luistert u. De hemel waarin wij christenen geloven, is een plaats of een toestand, als u wilt, waar Gods wereldplan aan ons

[p. 518]

wordt geopenbaard. Een nieuwe dimensie waardoor de raadsels van ons bestaan een antwoord krijgen.

M.

Ik bewonder uw formuleringen maar ik blijf me afvragen -

F.

Scepticus! Bent u gelukkig met uw scepsis?

M.

Niet gelukkiger of ongelukkiger denk ik zo, dan u... Ik maak me alleen zorgen om die ziel van u... Wat moet ik daar eigenlijk onder verstaan?

F.

U verbaast me. De ziel, dat is toch een algemeen gehanteerd begrip. Men wil iets zielsgraag, men houdt zielsveel van iemand, men beleeft zielenvreugde en zielensmart, dat duidt toch op een realiteit, zou ik zo zeggen.

M.

Voor mij zijn en blijven het zinnebeelden.

F.

Wat maakt u het zichzelf toch moeilijk!

M.

Ik geef het toe. De vragen blijven komen.

F.

Waarom legt u er zich niet bij neer dat er een levensgeheim bestaat? Dat u moet aanvaarden, of u het wilt of niet.

M.

Misschien hebt u gelijk.

F.

Jawel. Een geheim van het mensenbestaan met het geheim van de wereld.

M.

Ik denk erover u op dit punt weer een concessie te doen.

F.

Oké.

(hij staat op en reikt Marius de hand)

Sta mij toe dat ik hier afscheid van u neem.

M.

Afscheid?

(neemt Fabius' hand en houdt die vast)

U wilde uiteengaan? Ik heb een andere gedachte, een betere. Wij drinken ons verschil van opinie af in het café.

F.

Café!? U verbaast mij.

M.

Van u katholieken, goede katholieken moet ik zeggen, heet het toch, dat u 's zondags na de mis overstapt naar het café?

F.

(lacht)

Wat ze u heidenen al niet over ons katholieken vertellen! Maar uw voorstel lijkt mij wel wat. Op voorwaarde natuurlijk dat we niet meer over de hemel praten.

M.

Akkoord... Het café. Hier verderop staat de Zingende Vis. Ik heb gehoord dat ze daar goed Belgisch bier tappen.

F.

Het beste. Ik kom er vaker.

(ze richten hun schreden naar het bewuste café)

A propos, ik heb gehoord dat u uw praktijk gaat uitbreiden.

M.

Helaas, mijnheer Fabius. Ik was het van plan, maar de conjunctuur - u snapt dat wel.

F.

De conjunctuur! Vertel mij wat. De conjunctuur, mijnheer Marius - en zo verder

P.S. De uitspraak van M., ‘Ik zou dus na mijn dood allerlei lieden tegenkomen die ik bij mijn leven heb ontlopen?’, is een antwoord van Goethe, toen men hem vroeg naar zijn opinie over het hiernamaals.
(Deze tekst werd in maart 2003 gedicteerd aan Aukje Rammelt.)