Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 148

Theater
Nick J. Swarth
Het smegmasyndroom

waarde vriend, dit heb ik u beloofd. hetgeen mij geenszins verplicht. niets aan niemand ben ik verplicht & dat wil ik gaarne zo houden.

nu ik dit dan toch heb toegezegd - n belofte die ik doorgaans eenvoudiger breek dan doe, ware t niet dat ik voor de afwisseling mijn woord eens gestand wens te doen - & degene aan wie ik t heb toegezegd n mens is, godbetert, laat de homo sapiens tot wie ik me richt dan n kop hebben als n ontvleesde schedel & krijtwit zijn in zn gezicht & t summiere licht van zn spinsels }:-)

hier begint mijn relaas.

t was een dag als iedere andere, ik moest mij melden bij miss sarah k. reeds bespeurde ik haar aanwezigheid toen uit het niets n man opdook. n gewone man, kaal met n kransje & van normaal postuur, met dien verstande dat er twee enorme zwarte holtes gaapten waar men verwachtte de vensters tot de ziel te treffen. hij hield zich staande aan haar oor, meer bepaald aan t knopje daarin, dat hij verbeten omklemde, terwijl zijn voeten de omgeving aftastten. niet zozeer zijn oogloze, met groezelig bloed omringde kassen, als wel zijn hulpeloos mimen, zijn weerloos reiken, deden t hart draaien in de bast. bij wijze van spreken. daar ik geen hart heb. hetgeen u wel weet.

op raadselachtige wijze werd hij mijn aanwezigheid gewaar & riep: hee daar! wat mot je?!

<ik dien mij hier te melden. bevel van hogerhand>

praat me niet van hogerhand, kermde hij mismoedig, dat is me daar n fraai stel. melden ja, & niet meer dan dat...

<steekt hier dan niet t juiste gat?>

wat doe je nou verbaasd eikel, sneerde de blinde, dat komt hier & kent de procedure niet. hier steekt wis & waarachtig niet t juiste gat. dit is n

[p. 475]

gat op t pad & wie weet wat hij wil zal t dagen als hij luistert naar de 7 vragen die m worden gesteld door 7 wachters.

ik hield mij van de domme.

<ach hoe kostelijk, n heuse queeste. en u? u staat hier op gezag van miss sarah?>

*miss* sarah, snibde hij, noemt zichzelf actrice, toneelschrijfster, regisseuse, maar monster, meneer, komt aanzienlijk dichter in de buurt!

<uw oordeel is hard. is t ook rechtvaardig?>

dat heeft met *hard* helemaal niets van doen, meesmuilde de wachter, laat je stompzinnig moralisme varen maat. als ik t kind uitmaak voor monster rust op mij de zegen van de filosoof. want t is georges bataille die formuleerde waarom het relevant was de sade een monster te noemen & daar niet aan af te doen. van hetzelfde laken n pak bij uw *miss* sarah...

terwijl ik aandachtig luisterde naar zijn breedvoerige uiteenzetting, begon t me opeens te dagen. niet bij machte mn nieuwsgierigheid te beteugelen onderbrak ik zijn betoog.

<u is toch ian? u is toch de journalist uit *blasted*, miss k.s schandaal-verwekkende eersteling^1. uit 1995?>

dat was haar officiële debuut, sprak hij, merkbaar verstoord door mijn interruptie, t wicht regisseerde zelf een studentenversie, 2 jaar eerder.^2. <ja, & u betreedt een hotelkamer met cate, die u hebt opgepikt & net als u van bil wilt gaan stormt er n soldaat de kamer binnen & vlucht cate & wordt u verkracht. door de krijgsman. die dan uw oogbollen uit de kassen zuigt>

JA JA JA! en wat dan nog makker?! riep de blinde, getergd om zich heen maaiend, doch nimmer zonder het knopje in miss sarahs oor volledig los te laten.

<& hij eet ze op! hij eet ze op! & t is zn galgenmaal, want hij schiet zich dood. keert cate weerom met n baby, baby sterft, cate af & u aan de dis. toch? u eet toch die wurm?>

die wurm was dood, grauwde hij, druipend nu van het zweet, maalt geen kloot om. vertel me liever waar we hier zijn. o die lucht. zo scherp, die lucht, waar ben ik?!

<het heet hier: hospitaal>

de blinde kreunde huiverend, vermande zich & sprak: nou, hier komt je vraag.

<excuus vrind, uw vraag heb ik reeds beantwoord. 1 vraag diende ik te beantwoorden. 1 vraag hebt u gesteld. t antwoord luidt: hospitaal. n reden om mij de weg nog langer te versperren zie ik niet>

hierop barstte de oogloze uit in dierlijk gehuil. ik hoorde t nog toen ik arriveerde bij t tweede oor, t rechter, waar n stralende vorstin de wacht hield. nobel waren haar trekken, al stond haar verstand potsierlijk op haar romp. ik boog.

1. Première Blasted in het Royal Court Theatre te Londen op 12 januari 1995.

2. De studentenversie van Blasted (1993) beslaat de eerste helft van de uiteindelijke tekst. Eerder schreef Kane drie monologen, getiteld: ‘Comic monologue’, ‘Starved’ en ‘What she said’. Fragmenten uit deze monologen zijn later beland in onder meer Crave en 4.48 Psychosis.

[p. 476]

<staat u mij toe, edele dame, schamele woorden te uiten in uw verheven bijzijn. u is toch de titelheldin uit *phaedra's love*^3., missy k.s 2^e stuk, op de planken gebracht in het jaar onzes heren 1996?>

dezelfde, sprak zij.

waarop ik haar onhoffelijk vroeg, van nieuwsgierigheid kirrend, hoe t voelde om te worden geregisseerd door miss relmuis persoonlijk.^4.

om t even, sprak de vrouw, die reeds menig dramaturg heeft overleefd. bij wijze van spreken, want telkenmale sterft zij weer dezelfde nare dood.

<dat noemt zichzelf actrice, toneelschrijfster, regisseuse, maar monster, madame, komt naar mijn bescheiden mening aanzienlijk dichter in de buurt. let wel, door haar schoelje te noemen, doe ik r juist recht, word ik de volle omvang van haar abject bedrijf gewaar, want die wil verstaan, moet niet vergoelijken.

<thans glimlacht een erudiete vrouw als uwe hoogheid, die in deze formulering zekerlijk bataille herkent, waar deze de sade n monster noemt omdat hij stelselmatig t monsterlijke representeert i.c. t onredelijke.^5. t onredelijke plukt impulsief de dag, doch louter om de blaadjes uit te trekken. t voedt niet maar verslindt. t geeft niet maar neemt, praat niet maar doet. t wapen van de ratio, die zich met woorden (ge- & verboden) te weer stelt tegen deze levensbedreigende vraatzucht, is de taal. & daar komt de markies & zet zomaar de taal op tegen zijn baasje. radbraken die advocaat van de duivel!

<niet, madame, ik smeek u. maak van uw schrijver geen cliniclown. laat m liever smoel geven aan wat gewoonlijk n masker draagt & aan de redelijke de onredelijkheid openbaren, opdat de redelijke plaatsvervangend gruwt. nochtans: morgen gezond weer op!

<geef in gelijke mate ruimte aan de hartstocht op t podium, gelijk camus bepleit.^6. bezopen diksap; geen verlichting, laat staan verlossing. dixit miss sarah: *wat ik kan doen is mensen n intense ervaring laten beleven*.^7. *disgusting feast of filth!* tiert de criticus.^8. petje af voor missy k.> u citeert behendig, sprak hare majesteit droog & vulde aan: *misschien kun je van daaruit op een kleine manier dingen veranderen*.^9. theater van de wreedheid, zegt artaud.^10. SCHOP DE MENSCHEN TOT ZIJ EEN GEWETEN KRIJGEN.^11. zo bezien kan men alle horreur paradoxalerwijs duiden als n roep om genegenheid. mevrouws biografie biedt beslist handvaten...

enzovoort. n klein uur later onderbrak ik haar.

<à propos voorstad. kuntumijaldannietbevestigendatikhierzogoedalsdaarslechts1vraagdientebeantwoordenomtekunnenvoortgaan?>

kan ik u wat? stamelde hare verhevenheid verbouwereerd.

<t antwoord luidt: bevestigen dat ik hier slechts 1 vraag hoef te beantwoorden om te kunnen voortgaan. nou, tabé meid>

3. Première Phaedra's love in het Gate Theatre te Londen op 15 mei 1996.

4. Kane regisseerde meerdere toneelstukken. Tijdens haar studie drama aan de universiteiten van Bristol en Birmingham ondermeer werk van Shakespeare, Tsjechov en Büchner.

5. Jan Versteeg & Aart van Zoest, ‘Bataille over Sade’. In: Bzzlletin 83, februari 1981, blz. 37-41.

6. Albert Camus, De mythe van Sisyfus, De Bezige Bij, Amsterdam, 1985, 2e druk, blz. 98.

7. Ger Thijs, ‘De dood om 4.48 uur’. In: De Volkskrant, 7 februari 2002, blz. 8K.

8. Ibid.

9. Ibid.

10. Antonin Artaud vervloekt theater waarbij de toeschouwer passief ‘geniet’ van de hem voorgeschotelde productie. In zijn ‘Theater van de Wreedheid’ moet het verstand ‘door ruwe schokeffecten [...] in vervoering worden gebracht om te worden gevormd’, aldus Michel Onfray in Vulkanisch verlangen, De Arbeiderspers, Amsterdam 1996, blz. 140.

11. Louis Paul Boon, Mijn kleine oorlog, Querido, Amsterdam, 2002, 14e druk, blz. 207.

[p. 477]

t dient gezegd dat hare onoplettendheid deze kleine spielerei mijnerzijds aanmerkelijk fideler opnam dan t blauwtje dat ze liep bij stiefzoon hippolytos, ter gelegenheid waarvan zij zichzelf verhing, hij de door haar gefingeerde verkrachting bekende & er eveneens bij inschoot met zn leven;-)

tijd om er lang over na te denken had ik niet, daar ik reeds n neusgat bereikte. die daar waakte, groette ik ongedwongen.

<billy, kostelijke skinhead!^12. nog steeds verkikkerd op de negerinnetjes? nou jong, ik heb me daar n partij te stellen met degene die jou schiep. ik zweer t, die is erger dan n cliniclown. die weet van de ongeneeslijkheid & wil toch opereren. niet domweg verlichting, nee: verlossing. komt uit brenton, mistroostige voorstad, a.d. 71. ouders religieus, star, born again christians, pa journalist, als ian. incestueus? is n thema in *crave*, kindermisbruik, of *4.48 psychosis*, nog in portfolio: dame formuleert doodsverlangen, slaat de hand aan zichzelf om twaalf voor vijf. is toch 1 grote schreeuw om liefde?!>

ja doei! loeide billy, kapsel maar weer in, is lekker rustgevend. *mevrouw t slachtoffer* mn neus. als je t kunt beschrijven, kun je t ook bedrijven! iemand die bedenkt wat zij allemaal bedacht heeft, is compromisloos gewelddadig, zegt de criticus.^13. new brutalists!^14. waar denk je dat de sade op werd afgerekend? of diens schutsheer, bataille, onanerend op t lijk van zijn moesje.^15. larmoyante papenzooi. zie ze kronkelen bij ranzige seks in de bunkers van hun schuldcomplex. in hun poten staan nog de tandjes van de christenhond die hen heeft verlamd. je bedreef de zonde om verlossing te vinden, schrijft oriana f. aan pasolini, je veroordeelde t geweld met je brein, maar droomde ervan door n schoffie te worden vermoord, om zo je suïcide te voltrekken.^16. applaus voor jezelf! half & half fassbinder, willige prooi van t moordend tempo waarin hij leefde. zijn *pre-paradise sorry now* vormde de inspiratiebron voor *crave*, dat weet je.^17.

plots klonk gezang.

# bi-i-illy, bi-i-illy, billy kom je buiten spelen...

wij werden n merkwaardig tafereel gewaar. uit t neusgat naast ons huppelden de karakters uit *cleansed*: grace, graham, carl, rod, tinker, de danseres & robin.^18. van de waffel kwamen c, m, b & a uit *crave*.^19. 2 complete casts speelden n spel. nu ja, compleet. sommigen misten n voet, anderen n hand, door iemands pens stak n paal... n getourmenteerde bende.

& die knaap van curtis, door mevrouw geciteerd & bewonderd, hing zich op, vervolgde billy stoïcijns, zag eerst *stroszek* van herzog, zn favoriete regisseur.^20. die 2 films later büchners *woyzeck* deed. geinig toch? heeft mevrouw ook nog geregisseerd. maar agressie, agressie die naar binnen slaat, ik bedoel, jee, *4.48 psychosis* is exemplarisch.^21.

12. Hoofdpersoon in Skin (1995), een televisiescript voor Channel 4, waarin een skinhead kennis heeft aan een donker meisje. Voor het eerst uitgezonden op 17 juni 1997.

13. Ger Thijs, ‘De dood om 4.48 uur’. In: De Volkskrant, 7 februari 2002, blz. 9K.

14. Ibid. Etiket voor jonge Engelse toneelschrijvers in het twintigste-eeuwse fin de siècle.

15. Michel Onfray, Vulkanisch verlangen, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1996, blz. 165.

16. Oriana Fallaci, ‘Op zoek naar zonde om verlossing te vinden’. In: Vrij Nederland/Boekenbijlage, 10 mei 1986, blz. 3.

17. www.iainfisher.com, te vinden onder ‘Sarah Kane books etc.’

18. Première Cleansed in het Royal Court Theatre te Londen op 30 april 1998.

19. Première Crave in het Traverse Theatre te Edinburgh op 13 augustus 1998. Kane schreef Crave onder het pseudoniem Marie Kelvedon, om te kunnen ontsnappen aan wat inmiddels was verworden tot het Kane-handelsmerk.

20. Paul Evers, ‘Heerenleed’. In: Oor 24, 2 december 1981, blz. 22.

21. Postume première 4.48 Psychosis in het Royal Court Theatre te Londen op 23 juni 2000.

[p. 478]

mevrouw lijdt gewoon onder t smegmasyndroom. blablablablabla. nou doei koekwaus, k-ga stikkertje spelen.

<tikkertje?>

nee, stikkertje! degene met de lasso is m. die moet er eentje vangen. ik weet niet of je ooit n aangelijnde hond naar n kat hebt zien springen? nou ja, dat effect.

<hé ho! & wie past er op de portalen?!>

alle goede dingen komen in drieën, dacht ik schamper, denkelijk de reden waarom dit ding in zevenen komt. stel prutsers. bij t passeren van de neusgaten & de mond werden mij geen vragen gesteld. na n lange, onbeklemtoonde afdaling ontwaarde ik in varkensgras n schaduwbeeld, dat mijn boezem van blijdschap deed rammelen.

<petieteke?! petitia libentina mor, deksels kind, u is t. gaat men mij nu vertellen, dat gij degene zijt die mij bij dit eerbiedwaardig zij t onbenut kinderportaal n vraag gaat stellen? steekt ge soms in n stuk van missy k.?> neenee, haastte de kleine zich te zeggen, of feitelijk jaja, maar virtueel. aan deze klus valt voor mij geen eer meer te behalen. doch vredig is t hier wel. ik kom naar deze plooien om me te verpozen.

<deze *klus*, naar ge zegt, lijdt onder t smegmasyndroom. niet *aan*, let wel. elke eikel is ermee behept, maar lijdt er daarom nog niet onder. eenmaal bewust van t smegma kun je boenen wat je wilt, weg krijg je t niet. de volgende dag is t er weer. hoef je niets voor te doen, enkel voort te leven. t onheil schuilt dus in de mate van besef. 's levens smegma wordt menigeen fataal.

t deksels kind stond erop mij te begeleiden naar t zevende & laatste portaal. we togen door n vallei die erbarmelijk stonk, in t blauwgrauwe schaduwlicht liepen we hand in hand. als n tableau vivant van n befaamd verkeersbord, grapte ze.

wie zal t verbazen dat we uitkwamen bij n psychotisch schepsel? kortgeknipt haar, flinterdun, zinnelijk zuigend aan n peuk. soldatesk aura, bedremmelde grijns. ik vergat mijn manieren, bulkte:

<stel uw vraag, dan kunnen we voort>

maar t fragiele wezen zweeg. & bleef zwijgen, ook na herhaald aandringen. daarop schoot ik laaiend uit mn slof.

<hoor eens hier, ding, normaal moet ik de helft minder moeite doen om binnen te geraken. & kijk eens wat n poepklodders. ik heb er überhaupt geen zin an! nog dagen rond te gaan met mauve knekels, meurend als een bunzing...

<doch goed- of kwaadschiks, verstaat u. die ge bewaakt, waarop zou ze aanspraak maken?! demonstraties tegen t lot, *stop zinloos geweld*; de menselijke zelfgenoegzaamheid neemt toch waarlijk geen eind. waar is t realisme van weleer? *fate or some mysterious force can put the finger on you or me for no good reason at all*.^22. hoppa.

22. Motto uit de klassieke film noir Detour van Edgar G. Ulmer, 1945.

[p. 479]

*dünner als seidenpapier, das bin ich*.^23. hans henny jahnn, bitte. *nur der schatten eines traumes*.^24. Dun als n gedachte, net als u, die alleen op papier bestaat.^25.

<moeten we elkaar dan mietje noemen? de sade: 13 jaar kreperen in t dolhuis. büchner: tyfus op zn 24^e. stierf op 19 februari. gisteren zogezegd. t parfum van die dag waart nog door de geest. jahnn: levend begraven in zn ziel. pasolini: op zn 53^e vermoord. curtis: defect op zn 23^e. fassbinder: stuk op zn 33^e. wie maakt daar nog aanspraak? opzij, of t zal stuiven>

en stuiven deed t. ik graaide naar mn nagelschaartje, vouwde haar 7× dubbel & begon furieus te knippen, ik ben n vaardig silhouettenknipper, modelleerde razendsnel n creatie getiteld *de moord op professor fortuyn*, met alleraardigste details, al zeg ik t zelf. Vooral met de spat harsens op de kale knar van de snode beul was ik zeer ingenomen.

<welaan, de weg is vrij>

voor u alleszins, sprak mijn kompaan, doch *mijn* gaven zijn aan deze lichaamskrocht node besteed.

we namen afscheid. ik was amper voorbij de kringspier of daar begon t lieve leven. mocht men over de kwaliteit van haar teksten^26. nog kunnen twisten, voor miss sarahs laatste vlaai louter lof. niet t keutel-bombardement waarvoor ik had gevreesd, maar n dunne douche, die langs mn koude kleren afgleed.^27. Door t geopende aarsvenster ontwaarde ik nog t deksels kind, verveeld geeuwend.

<petitia mor, joehoe!>

Maar ze hoorde me al niet meer. of ik haar niet, wie zal t zeggen.

vriend :-)

donker is t hier & stil. ik heb mn taak volbracht & rust op lauweren. einde relaas.

dit gezegd, geschreven & geparafeerd op (datum mail). bijlage toevoegen of bewerken? neen. concept opslaan? neen. bericht kopiëren naar map verzonden e-mail? neen. verzenden? ja.

:-*

(ook voor jochie)

23. Hans Henny Jahnn, Werke in Einzelbänden. Hamburger Ausgabe, band 5, blz. 267. Existentialistisch beeld uit Die Nacht aus Blei (1953). Symbool voor de menselijke broosheid, die bij Jahnn eveneens gestalte krijgt in het beeld van de open wond, het gat in het lichaam.

24. Ibid., blz. 456.

25. Ibid., blz. 267.

26. Over de kwaliteit van Kanes teksten verschillen de meningen. In The full room noteert criticus Dominic Dromgoole: ‘The only problem with Sarah is, in my view, that I'm not sure she's a natural writer.’ (zie www.iainfisher.com). Het frontale, gewelddadige karakter van haar werk beneemt hem het zicht op mogelijke diepgang. Ger Thijs schrijft in De Volkskrant (7 februari 2002, blz. 9K): ‘“Phaedra's Love” is een puberale tekst. De stukken hebben soms toch iets te nadrukkelijks. Ik ben alleen door “Psychose” diep geraakt.’

27. Sarah Kane sterft op 20 februari 1999. Ze knoopt zichzelf op in het ziekenhuis waar ze wordt behandeld na een zelfmoordpoging met pillen.