Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 147

[p. 707]

[2002/6]

Beste lezers,

‘Niet iedereen, niet elke kunstenaar is gemaakt of gedoemd om maatschappelijke processen in gang te zetten. Deze dynamiek kan alleen werken als ze uit een persoonlijke nood, passie en interesse gestart wordt. Dit in dialoog met “een ander”, het andere.’ Dat schrijft Els Dietvorst, die samen met Anna Luyten een cross-overkatern voor deze DWB-aflevering maakte. Zo sluit haar werk aan bij het thema van die aflevering: anti- en andersglobalisering.

Samenstellers Bas Groes en Sander Turnhout hebben geen grondig dossier beoogd: slechts enkele stukjes van de mozaïek lichten even op. Overigens is het DWB-nummer zelf niet meer dan een schakel in een ketting: het wordt gevolgd door een literaire avond in de Pompoen te Amsterdam, op 14 december, en door een interviewboek van Bas Groes, dat voorjaar 2003 zal verschijnen. Groes en Turnhout leggen in een inleiding uit wat ze met DWB 6 beogen. Ik zal me beperken tot enkele nota's over het kader waarbinnen de twaalf auteurs en essayisten werken.

Dat kader werd in kaart gebracht door boeken zoals - in Nederlandse vertaling - De stille overname van Noreena Hertz, No Logo van Naomi Klein en Perverse globalisering van Joseph Stiglitz. Ze zijn de woordvoerders geworden van anti- en andersglobalistische bewegingen zoals Reclaim the Streets, Globalize Resistance en Direct Action Network.

Naast twee recente samenkomsten van het World Social Forum in het Braziliaanse Porto Alegre communiceren de genoemde bewegingen vooral via het Internet. Interessant zijn:

www.portoalegre2002.org en www.indymedia.org.

Wie de ‘tegenpartij’ wil horen, kan terecht op

www.imf.org (Internationaal Monetair Fonds),

www.worldbank.org (Wereldbank),

www.wto.org (Wereldhandelsorganisatie).

[p. 708]

Over andersglobalisering lees ik het liefst Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz, ook al omdat hij zelf tijdens de eerste regeerperiode van Bill Clinton voorzitter was van de Raad van Economische Adviseurs en nadien - tot begin 2000 - senior vice-president van de Wereldbank. Hij vindt dat het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en de Wereldhandelsorganisatie de peetvaders zijn van een losgeslagen kapitalisme en een perverse globalisering, die haaks staan op waarden zoals sociale rechtvaardigheid, ecologische bekommernissen, democratische medezeggenschap. Hij blijft geloven in de vrije markt, maar pleit voor sociale, ecologische en democratische ingrepen van de overheid.

Méér staatsinterventies dus. Hij betoogt dat de economische crisissen die landen zoals Mexico, Argentinië, Brazilië, Indonesië, Zuid-Korea, Thailand en Rusland tijdens de laatste acht jaar hebben meegemaakt, aan die far-westglobalisering zijn toe te schrijven. De enige grote economieën die in dezelfde periode geen crisis kenden, zijn India en China, twee landen die de kapitaalstromen controleren. Het systeem staat op barsten, zoals blijkt uit de dotcomluchtbel, de overinvestering in de telecomsector en de corruptie bij giganten als Enron en WorldCom. 11 september is nog maar de opmaat van wat komen zal.

En de antiglobalisering dan? Die beweegt zich meer op het domein van socio-culturele tendensen en houdt een pleidooi voor het verschil. De beweging wil weg van de ‘McDonaldisering’ van de cultuur, waarmee wordt bedoeld het uitgummen van de culturele verscheidenheid en rijke diversiteit tussen volkeren, landen, religies, talen, door de toenemende amerikanisering van de wereld als ‘global village’. Wie kan daar tegen zijn? Maar anderzijds schuilt ook in het discours van de eigen identiteit van elke cultuur een gevaar. Culturen, volkeren, talen, religies... kunnen worden geperverteerd, misbruikt voor extreem nationalistische of fundamentalistische doeleinden, wat leidt tot rassenhaat, genocide, kruistochten. Bovendien: moeten al die diverse culturen zich niet plooien naar de universele rechten van de mens, tekeergaan tegen misbruiken als kinderarbeid en de verdrukking van de vrouw, en de scheiding tussen kerk en staat doorvoeren? Moet de cultus van het culturele verschil dus niet worden gecorrigeerd door een zekere globalisering, zoals omgekeerd de economische globalisering moet worden gecorrigeerd door interventies van de onderling verschillende staten?

Hugo Bousset