Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 145

[p. 575]

Paul Demets
Rekbare begrippen

1

Het minste gezucht kan de huisvrede breken. Het is dan aangewezen op de rug te gaan liggen. Wie slaapt, wil op het lichaam van de geliefde lijken. Nooit gebeurt dat onbeschadigd: je wordt even uit die slaap geschud met de smaak van gisteren, ziet een lichtvlek op haar schouder groter worden. Maar vooral: je bent er met je hoofd niet bij, verdroomt je lichaam. Het kan gewichtloos lijken. Net zo goed rust er op je schouders een steen. Je iets tastbaar voorstellen: daar is, als je 's nachts bijna wakker wordt, geen denken aan. Maar er zitten buitenwijken in je, een treinrit, een vaas met lelies, de geur van gember. Het blijft deel uitmaken van een onaanraakbaar landschap in de halfslaap. Je kunt het op dat moment alleen maar op afstand benaderen.

2

In Unterwegs zur Sprache stelt Heidegger dat de methode een daad van geweld is, bij uitstek gehanteerd door het berekende denken van de wetenschap. Hij heeft het dan over die beoefenaars die in de wetenschap niet alleen al de methode inbouwen, maar ook de verschijningsvorm van het object dat ze willen onderzoeken.

(Niets interessanter nochtans voor poëzie dan wetenschap, als ze haar competentie tenminste afstemt op het te onderzoeken object en niet omgekeerd. En filosofie - en Kuifje -, al was het maar voor de besmetting van het gedicht.)

Poëzie schrijven is, net zoals het interpreteren ervan, uiteraard geen somnambule daad en al helemaal geen afwijzing van het rationele, maar toch: ‘unsichere Weisung, unscheinbares Hinzeigen’, in plaats van het volgen van richtingaanwijzers.

Je iets concreet herinneren in een gedicht, je iets werkelijk voorstellen, het object op voorhand vastleggen: geen denken aan.

[p. 576]

Poëzie is echt wanneer ze de onechtheid en de onzekerheid van wat ze meedeelt, erkent.

3

We moeten de kwestie van vorm en inhoud behartigen, al biedt ze, net als schoonheid, geen troost.

4

Wie op zijn rug de dingen bekijkt, is misschien beter gewapend tegen de verticale mislukking. Ger van Elk toonde in 1968 (tiens) al een tafel met daarboven een bakstenen muurtje.

Afwachten kan een mens op kosten jagen. (Koffie.)

Het is beter dat de beelden in een gedicht niet te veel naar zichzelf kijken, maar door een ondoorzichtig raam naar de werkelijkheid. Al is een gedicht vaker een kunstig ding.

5

Men kan zich natuurlijk ook verplaatsen. Drentelen bij de bushalte om de dingen, die blinde vlek, te kunnen denken. Bij benadering. Tussen ik, hij en de schrijver is het een hele wandeling. In een flits willen ze wel op elkaar lijken.

Het gaat er om wie dan eerst uit het gezicht verdwijnt.

6

Niet te snel. Oppassen voor de wonde. Als de liftdeuren opengaan: niet de angst voor de kooi, de spiegel, maar voor het gat daaronder. Zich te binnen te vallen.

7

Voor we de trein nemen: ticket (het moet eerlijk blijven, maar ook niet té); geen pasfoto, bloeddruk of weegschaal.

Ik niet ik.

Daar komt men wel achter.

[p. 577]

8

Er valt vooral meer licht binnen. Komt dat door die zetels? Men voorziet regen. Het kan ook erger. (Bijvoorbeeld: poëzie.)

Men zou zijn gedachten moeten uitpakken. Meer vloeken. Maar de pen mag niet vlekken en de schoenen moeten van de bank.

9

We zien u graag terug na de reclame. Post-Auschwitz, post-Adorno, post-post.

Regie: bij ontstentenis van ideologie.

Op het eerste gezicht. Want: in elk taalgebruik zit ideologie verborgen. Dus ook in poëzie.

10

Wat heeft betekenis te betekenen? Taal is materie. Onder je benen voel je de omgeving wegschuiven, onder je blad. Toch zijn de dingen verbazend concreet, halen ze hun enige nut uit hun aanwezigheid. Er is overzichtelijkheid en de schijn ervan. (Refrein.) Een lied op alle kanalen.

J.H. de Roder in Het schandaal van de poëzie (Vantilt/ De Wintertuin, 1999): ‘Mijn stelling dat poëzie neigt tot betekenisloosheid kan dus nu worden begrepen met de constatering dat de zuivere handeling van het ritueel werkzaam is in de beleving van poëzie.’

11

Er is een volgorde, maar niet noodzakelijk. Cyclus, circus.

Het wordt tijd om hier eens een Groot Verhaal te vertellen. Van taal kan een gedicht dronken worden. Dat moet mogelijk zijn. Maar het moet daar ook af en toe eens om lachen.

Een rol. (Goed schudden, klinkt hol.) John Wayne.

Tussen de werkelijkheid en de tekst zit tekst in de coulissen, maar dat zou het verhaal te lang maken. En het gedicht aan diggelen.

12

Luchtkus bij het Zweedse rek.

Paul Demets (1966) publiceerde
- De papegaaienziekte (gedichten), Meulenhoff/Kritak, Amsterdam/Antwerpen, 1999.