Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 140

[p. 540]

Stukjes

De Stichting
(vierde dag)

Mijn leven had in die dagen natuurlijk een onderbouw. De tijden waren weelderig, ik had na mijn studies - o verveling, o kleinburgerlijkheid, o zeldzame integere geest - in feite maar wat rondgehangen. Terugdenkend zie ik mezelf vooral meesterwerken lezen onder de zwaarbeladen appelboom in mijn moeders tuintje, en in dat mentale kiekje roert geen tak, valt geen appel en lees ik voor eeuwig dezelfde bladzij; of mijn budget overschrijden en elegante drankjes drinken in Robbyns' Weense entourage, terwijl de herinnering aan de een of andere regel uit een gedicht onverklaarbaar verdriet veroorzaakte. Mijn moeder en mijn broers wilden dat ik een baan zocht en daarna liefst ook alle andere sociologische hoogtepunten van het menselijk bestaan in de juiste volgorde afwerkte. Ik solliciteerde bij diverse schimmige heren die misschien wel iets voor me zouden kunnen doen (achteraf bleek altijd dat ze voor een andere kandidaat nog meer hadden kunnen bewerkstelligen, de administratieve helden), ik voelde een soort hopeloze walging voor alle volwassen taken die links en rechts opdoemden. Anna greep in. ‘Je komt hier toch dikwijls genoeg,’ zei ze, ‘misschien wil je me wel echt, wat meer systematisch helpen met mijn archief?’ Zo werd de voorlopige uitleg die ze aan priester Hendrik over mij gegeven had (ook bij hem telde ze druppels), omgezet in werkelijkheid.

Strak als graniet, wendbaar als water bleek mijn mentrix toen te zijn. In die beginnende herfst leerde ik haar beter kennen, en haar eigen meesterhand voegde aan de schets in mijn geest kleuren toe, clair-obscur, textuur. Het resultaat was een Rembrandt - ik zie Anna voor me terwijl ze peinzend haar handschoenen aantrekt, alleen en bezorgd. Ik ving een glimp op van die uitdrukkingen op een gezicht die strikt privé zijn, en het eindeloos verschuivende licht en donker van een geest zo levendig als een boomkruin in de zon.

Dozen vol negatieven, kisten vol brieven, oude rekeningen, kattebellen, lievelingsjurken - ‘deze komt van Dior, toen was ik nog verloofd... er hoorde ook een handtasje bij met riemen als halskettingen’ - en schriften met aantekeningen gemaakt tijdens haar reizen begonnen als een lawine op me af te schuiven. Samen stelden we lijsten op. We liepen door alle kamers terwijl zij herinneringen ophaalde aan de schilderijen en bibelots en ik als een gek noteerde. Een portretje van mij toen ik drie jaar oud was, in rood krijt - de kunstenaar had je moeten kennen, de laatste der bohémiens. Het ouderlijk huis, geschilderd door mijn oudoom, naar eigen zeggen een heilige. Drie ivoren aapjes, horen, zien en zwijgen. Mijn eerste camera - ik maakte foto's van mijn speelkamer en de poppen, en van

[p. 541]

Amelie, de moeder van Victor, dat was toen onze huishoudster. Ik leerde ook pas Grieks, Amelie betekent de blanke, terwijl onze Amelie altijd bruingebrand was van het werken in de tuin, Victor heeft het van haar geleerd. Tiens, een zakdoek van Sophie. Aan die tafel schreef mijn vader altijd, je weet wel, zijn vaste rubriek, tips voor forelvissers of zoiets. Een hoop oude rommel, dat zie je wel. Wat vond je van Hendrik? Ik zei het haar. Het was een soort proef. Ze wilde weten in hoeverre ze al op mijn indrukken kon vertrouwen.

Toen kwam Flores d'Arcais op de proppen. Het was mij niet echt, maar mijn stadsgenoten wel degelijk opgevallen dat de eeuwige reisduif neergestreken was op de til en voorlopig geen aanstalten maakte om opnieuw naar Mongolië of daar ergens te vertrekken. ‘Anna, je bent de laatste tijd zo honkvast,’ polste mijn moeder, ‘je vereert ons wel met die lange aanwezigheid.’ Dat was niet zo erg. De horror Armand Flores d'Arcais, die zich graag mijn ‘collega-literator’ noemde, hield me op een dag staande naast zijn favoriete stoep, tikte een denkbeeldige pluis van mijn jas en zei: ‘Hoe zit het daar jongen, bij mevrouw de fotografe? Je werkt daar nu toch he, proficiat! Proficiat. Zeg, is ze misschien aan een boek aan het werken of iets dergelijks? In mijn functie moet ik zoiets wel volgen, dat begrijp je?’ Ik slaagde er in hem op een armlengte afstand te houden, een niet onaanzienlijke prestatie bij deze lakei van elke laatste trend, immer behangen met de laatste kleertjes en de laatste weetjes - maar ik maakte me zorgen. Flores was een genie als het erop aan kwam uit de ruif van andermans prestige te eten. Hij hield zichzelf in leven met trendy kritieken voor kenners en ironische mijmeringen voor gepeupel; alles wat hij aanraakte veranderde in verguldsel. Hij hield zoveel van zichzelf, zelfs zijn scheten beschouwde hij ongetwijfeld nog als weldaden voor de cultureel gevormde mensheid. En hij aasde al lang op Anna. Wanneer ik Anna in die tijd aankeek, zag ik door haar heen de tijd. Je kon niet zo'n gezicht hebben als het hare, als je niet uren doorgebracht had in eerlijke concentratie, niet voortdurend jezelf losgetrokken had uit almaar aanslibbende verworvenheden. Ik zag de tijd en voor de eerste keer zag ik ook het einde. Ze was zeventig jaar oud.

Ze leunde op mijn arm terwijl we het achterste tuinpad afliepen. In die late novemberzon leek haar tweedrok een oude vod, verwerden haar gestifte lippen tot een delta van rode rimpels. ‘Je kunt me helpen,’ zei ze. ‘Als je wil. Je hebt nu een beetje gezien hoe ik leef en wat ik doe. Ik zoek een opvolger.’

Leen Huet