Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 138

(1993)– [tijdschrift] Dietsche Warande en Belfort– rechtenstatus



[pagina 521]
Katarina Frostenson GedichtenGa naar margenoot+ Katarina Frostenson (1953) is in Zweden het meest bekend als dichteres maar ze schrijft ook lyrisch proza en toneelwerk. Vorig jaar werd ze lid van de Zweedse Academie die de jaarlijkse Nobelprijs literatuur uitreikt (als opvolgster van Artur Lundkvist). Katarina Frostenson begon lyriek te schrijven op het eind van de jaren zeventig, op een moment dat Göran Sonnevi en Tomas Tranströmer de belangrijkste dichters waren. Zij waren zo dominant aanwezig, dat er voor de jongeren maar weinig ruimte was. De literaire kritiek, die bij elk nieuw decennium naar jonge talenten spiedt, ontdekte tenslotte enkele dichteressen, onder andere Katarina Frostenson. Het zou echter nog jaren duren voor ze de leidende figuren van de Zweedse poëzie werden. Katarina Frostenson begon te schrijven vanuit een reactie op de poëzie van haar grote voorgangers. Haar kritiek richtte zich voornamelijk op het statische in hun poëzie, ‘een poëzie zonder beweging, met volmaakte beelden waardoor de lezer dan overrompeld kan worden.’ Zij wilde er een ander soort poëzie tegenover zetten, een poëzie die beweging uitdrukt, ‘innerlijke reizen, reizen met de taal’. Dat programma voerde ze uit in de bundels Rena land (1980) en Den andra (1982). De gedichten daarin handelen over beweging, verandering, overgang van een toestand in een andere. Gemakkelijk toegankelijk zijn die bewegingsgedichten niet, omdat de dichteres tijdens het schrijven trachtte te ontkomen aan de gewone taal met zijn verbruikte beelden en woorden, zijn sjablonen en clichés. In al haar verdere gedichten levert Katarina Frostenson datzelfde soort gevecht. Zij zoekt steeds naar de essentie - de ‘reine’ taal zoals ze het zelf noemt - en ondervindt telkens weer dat die niet te vinden is. Tijdens het dichten dringt de ‘gewone’ taal zich op en neemt het werk van de dichteres over. Zo wordt elk gedicht paradoxaal ook de getuigenis van een dichterlijke nederlaag.
[pagina 522]
In haar pogingen om toch tot de essentie van de taal door te dringen, ‘schilt’ Katarina Frostenson de bestaande taal tot op het bot. In ‘Stränderna’ (1989), één lang gedicht, maakt ze dat gevecht tot het thema. Het gedicht handelt op het eerste gezicht over een dichter-ik dat langs het strand wandelt en de natuur bekijkt. Maar dan blijkt er een parallel te bestaan tussen de vervuiling van de natuur en die van de taal. De onderliggende gedachte is dat de dichteres een taal wil bemachtigen die nog ongebruikt en onbesmet is. Maar dat blijkt een onmogelijk project te zijn. Concreet lost Katarina Frostenson haar probleem op met een soort onvolledigheidsesthetiek. Ze is in haar gedichten karig met woorden, laat haar zinnen stokken en gebruikt fragmentarische beelden. Op die manier laat ze het taaldrama zinderen op lege en halflege plaatsen. Het resultaat is een ascetische poëzie van een grote intensiteit. Katarina Frostenson Foto: Jan Peter
[pagina 523]
In een schilderij Zuster neemt een hand en wijst de weg naar de roeiboot Riemslagen klieven zwart water Bergen, puntige kammen - kinderen gaan op reis - naakte onderlijven, geschoren koppen Riemslagen, langs de bodem pezig uitgestrekt, oneindig ver - hart uit het lijf van een haas... kinderen, zijn jullie nekken door vogels gepikt tot kale rode schilferige halsen van - Het water rijst wild we gaan de vader in Zuster - staat in deurpost en luistert naar Zijn eentonige stem... ze wordt oud O, zuster langbeen, zaagbekoog Je staat bij de spiegel en je verbleekt - Bel op, zuster, bel op! Zend telegrafisch je beeldspiegel van naakte, geschoren..., witte -
[pagina 524]
Ik ben een teken aan het schrijven, één met Een met schouders Weet ik ben een schilderij waarop ik in de sofa zit gekrompen, bleek, een i, in 't zwart gekleed Eenzaam als een klein gezin komt een man, van buitenaf andere tijd Kom jij, bang, vallend tegen mij aan - stil Stil. Je hoeft niet te weten Je hoeft niet bang te zijn Jij bent buiten het schilderij en deze kinderen hier weten waar ze heen gaan Uit: Den Andra, 1982.
[pagina 525]
Het is vroege lente Het is vroege lente en op vlak land: open veld wind, rauwe lucht Grote behaarde, lila anemonen strijkend langs grijze grond Uit de aarde dringen stenen blind omhoog - klop, trommel op de grond Wegknipperen huizen straten verkeersborden, rondom - Zuivere, prikkelende een open, scherpe heidense lucht Stijgt een kreet op; ontwaak vliegerstaart, inschrift! - scheurt een schacht binnenin mij, schommel Er is, een kleine kerk, hier in de diepte Kerk of stal Een eenvoudig vergrendeld huis Van vocht Donker en glinsterend - warme vochtige damp stijgt op uit kelken, kuipen... vlekkerig doek fladdert van de zoldering... het dierenlijf wordt neergelaten, onder gemompel zachte kreten, stijgend dalend... Rustige wilde gewillige beweging! Rondom het huis alles naakt sta ik deze vlakte Uit: Den Andra, 1982.
[pagina 526]
De jonkvrouw Naar laagland toe naar blind gewemel een hele werelds wil witte muur van gezichten de oudste eis: ja, iemand die op mij lijkt iemand die op mij lijkt tot aan het eind Je spreekt je lauw dicht je warm, in verzoenende cirkels en schrijft je zo de kou in waar het gelaat ophoudt, van de ander dat grote, koele open deze vrijzinnige ruimte - ik wil weten wat jij worden kon Uit: I det gula, 1985.
[pagina 527]
Groene vuren De weg afgezet met bedekte spiegels de vlakte schittert gedoofd Drie lappen, zwart en één groen een koele afdruk in mijn ziel Afstandsgebied Begeerte is mijn gedachte De hemel spant zijn grijze doek er brandt vuur bij mijn knie hazen bewegen in de aren Uit: I det gula, 1985.
[pagina 528]
Ik laat water lopen Ik laat water lopen spoel de pot schoon lichamen sloegen als vissen in de nacht geen strand Onder het rolgordijn de blauwe verlosser De lamp is een zon, onverzoenlijk elke nacht verschuift een grens over land, in van de grote kook die wij, kookten met elkaars goedvinden tot afkooksel uitgerokken tot onherkenbaarheid jij zult losraken uit mij zonder geluid - sla tegen rots je eigen vorm koud glinsterend zwart - uit de moeheid, een stem wees vreemd voor mij Uit: Samtalet, 1987.
[pagina 529]
Vlammend oppervlak vlammend oppervlak vlammend witte jij oppervlak galmt tegen oppervlak duisternis, handen op rug gebonden Uit: Samtalet, 1987.
[pagina 530]
In 't blauw, in 't wit Ochtend en een fijne kleine razernij in de lucht: schreeuw-schreeuw-schreeuw-schreeuw kobaltblauwe hemel, opstandig blauw of slechts schijnheilig blauw Wat is schijnheiliger dan blauwe hemel Mannen op de binnenplaats, roken en krabben zich hier en daar De vensters blinken de gevel verblindend wit De binnenplaats is schoongeveegd de wind opgeruimd Het huis van buiten - ochtend hier en diep beetje angst onderdrukt, waar ik: ik wel een hoge omheining ben waarop ze witte lakens hangen Uit: Samtalet, 1987.
[pagina 531]
Ik Alles in mij verheft zich en kijkt weg Weg namen, getallen plaatsen: een reiger op een steen, geboorteplaats ik sta te rillen in mijn naam, diens reinheid in een lange monoloog op een gangpad Op een hoogte, een torenpad, een trap met maar een trede Uit: Samtalet, 1987.	margenoot+ Vertaald en ingeleid door Lisette Keustermans.

Vorige Volgende

Katarina Frostenson GedichtenGa naar margenoot+

Katarina Frostenson
GedichtenGa naar margenoot+