Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 133

[p. 489]

Jean Luc Lambreghts
Corpus Delicti

Moge elke gelijkenis met

andere bestaande teksten op

toeval berusten. Moge de

appel omhoogvallen.

‘Uw schuld als ik vannacht van monsters droom, juffrouw!’

Daniël Lemmerts wees naar de schooltas naar de voeten van het meisje: vanop een zelfklever spuwde een draak door zonlicht verbleekte vlammen in zijn richting. Het meisje keek glimlachend op, onderzocht lang het gelaat van haar buur, liet de blik dan zakken. Ze staarde naar het elegante valiesje op zijn schoot.

‘Er zijn ambtenaren die mij nachtmerries bezorgen, mijnheer.’

Daniël keek haar verbijsterd aan. Niet mogelijk, dacht hij, dat kind is hoogstens elf. Wat leert het grut tegenwoordig op school? Hij vroeg zich af of hij indertijd wel in staat was om op zijn eentje de bus te nemen. Dan toch niet zo achteloos als zij dat nu lijkt te doen, flitste het nog voor hij van haar wegkeek. De autobus was het stadscentrum aan het verlaten, in de schemering schoven de laatste etalages van Borgerhout voorbij.

Het meisje lette niet meer op hem. Ze was in gesprek met een jongen die net was opgestapt en aan de overkant van het gangetje was gaan zitten. Daniël bestudeerde het rode lint dat ze om haar paardestaartje gewikkeld had - of liet ze dat door haar moeder opknappen? Hij dacht aan Vera. Ze waren het er nooit over eens geworden of zij tijdens het feestje op de Oude Beurs een rode of een witte strik in het haar gedragen had. Dit dispuut ontleende zijn relevantie aan het belang van het bewuste feest, nu zeven jaar geleden: ze hadden er mekaar voor het eerst ontmoet en er meteen enige wederzijdse sympathie opgevat.

Het was precies aan zijn vrouw te wijten dat Daniël vanavond niet met zijn eigen wagen huiswaarts keerde. Het is dan ook haar schuld, zo overwoog hij, dat ik daarnet een vernietigende belediging heb moeten incasseren vanwege een onooglijk schepsel dat het vertikt als ingénue door het leven te gaan. Het wicht heeft natuurlijk de oren gespitst toen haar vader gisteren bij het avondmaal grimmig zijn werkdag evalueerde. Ambtenaar? Nee, dametje, Furisco is een privébedrijf en ik heet er sales-engineer. Zo'n titel geeft me het recht me nu naar je toe te buigen en je de waarheid over onze prachtige onderneming in het oor te fluisteren. Ik kan je vertellen dat Furisco een liefdadigheidsinstelling met onverbloemd winstoogmerk is. Ze voorziet de wereld van stalen buizen, in ruil voor een geldsom die iets hoger ligt dan degene die ze voor dezelfde waar aan haar leveranciers betaalt. Dezelfde waar, want Furisco houdt zich ver van alle staalbewerking, we beschikken niet eens over een opslagplaats. Acht collega's spannen zich vijf dagen per week in om transacties tot stand te brengen en zo keurig mogelijk af te handelen. Niemand van ons ziet de handelswaar ooit met eigen ogen, alles wordt per telefoon, brief of telex geregeld, wat het personeel natuurlijk een prettig gevoel van hygiëne bezorgt...

Door een bruusk maneuver van de chauffeur schoot Daniël wakker. Achter hem klonk gevloek, zo te horen had een dame

[p. 490]

zich bezeerd. Het meisje was er niet meer, ze moest in Deurne zijn afgestapt.

Onverbeterlijk, dacht Daniël. Je beweert opgewonden te raken omwille van een vinnige repliek, maar geen minuut later ben je botweg ingedommeld. Hij geeuwde en merkte toen iets ongewoons. Met een inwendig oor zocht hij zijn brein af. Mocht dit een openbaring heten? Het oor zocht verder. In tegenstelling tot de scherpte waarmee de melodie - een kort fragment eigenlijk, een flard - zich in zijn geest aftekende, was haar oorsprong een volslagen mysterie. Hij had haar nogal plotseling opgevangen vanuit de schemerzones van het achterhoofd, waar ze uiteraard al een eeuwigheid kon rondwaren. Ze was er misschien al voordat hij op de bus gestapt was, ze kon ongemerkt zijn binnengeslopen toen hij zich klaarmaakte om het kantoor te verlaten. Hij besloot hierover niet langer zijn hersens te pijnigen, die dienden immers nog voldoende zuurstof over te houden om de muziek - ze voelde ‘onafgewerkt’ aan en was tegelijk van een onaardse zuiverheid - niet te laten ontglippen.

Daniël was onder de indruk. Het besef dat hij zich nog nooit dichter bij het wonder genaamd ‘inspiratie’ bevonden had, bracht heel wat emotie in hem teweeg. Eerst en vooral was hij echter aangegrepen door de ontzettende schoonheid van de klanken die tegen de binnenwand van zijn schedel aanbotsten.

Zijn gelaatsuitdrukking deed in deze ogenblikken allerminst vermoeden dat er een wereld van heftige vervoering achter schuilging. Wie hem aankeek kon slechts vaststellen dat een lichtjes verveelde bediende er een lichtjes vervelende dag had opzitten. Maar binnenin werd alles alsmaar helderder, nieuwe inzichten kwamen op de golven van de muziek aandrijven. Het leek Daniël alsof hij zichzelf in de ogen keek.

Jarenlang getekend, geschilderd, geboetseerd, geassembleerd... voor, tijdens, na het scheppingsproces nooit iets dergelijks ervaren als nu. Hooguit gevoelens schommelend tussen frustratie en voldoening (gelardeerd met tonnen trots), daarin verschilde zijn artistieke arbeid niet van zijn bezigheden bij Furisco.

Hoeveel vrije avonden en weekends had hij niet in zijn tempel doorgebracht - het schuurtje achter in de tuin had hij als atelier ingericht - op zoek naar dingen waarvan hij nu de onvindbaarheid besefte?

Hemels en duivels tegelijk, zo klonk de muziek, zo bleef ze klinken.

Welja, men had hem altijd als een creatieve persoonlijkheid beschouwd. In de woonkamer hield men met belangstelling halt voor de schoorsteenmantel die hij naar eigen ontwerp in blauwe Jamiot-steen had uitgevoerd. Men vroeg hem waarom hij niet eens exposeerde. Men vroeg hem om een illustratie voor het milieukrantje of voor het berichtenblad voor de ‘Reekselse Beleggers’. Men vroeg hem niet waarom hij geen ontslag nam om zijn dagen volledig aan de kunst te kunnen wijden. (Nu ze werkloos was, liet ook Vera na hem hiertoe aan te porren. Vera. Van zodra hij de grenzen van deze melodie zou hebben afgetast, zou zij de definitieve versie gedurende lange nachten voor hem uit de piano toveren, die tegen dan een vleugel zou zijn...)

Zijn zintuigen hadden zich naar binnen gekeerd. De melodie wekte de geur van zijn atelier op en hij meende daarbij daadwerkelijk spiritus en vernis op de tong te proeven. Met een ongekende luciditeit nam hij de verhouding der dingen waar.

Ik heb gemeend de Kunst te mogen dienen ‘in de vrije uren’, maar de Kunst was er niet van gediend. Via een strookje musica mundana wordt me dit gemeld, zo van: ‘Luister eens, rotjoch, hier heb je een staaltje van wat wij hoog boven je kruin en diep beneden je zolen onder KUNST verstaan. Bij het zien van je plastisch geknoei lachen we wat af, en wat je objets trouvés betreft: wij hebben al uitgemaakt dat ze waardeloos zijn voor jij de respectieve prullen gevonden hebt. We weten dat je muzikaal vermogen niet verder reikt dan enkele akkoorden op piano en gitaar en net daarom leggen wij ge deze vuurproef op.’

Vuurproef? Zoiets ja. Ach ach, welk heir zal ik vervoegen? Mij het inzicht, mij de in-

[p. 491]

keer. Paulus op de bus naar Damascus. Nooit eerder was Daniël zo'n onweerstaanbare melodie ter ore gekomen. Hij voelde dat als Vera zich nu naast hem zou bevinden, ze hem dan nauwelijks zou kunnen beletten heel erg dwaze dingen te doen. Hij nam het zijn vrouw al niet meer kwalijk dat ze hem voor één dag de auto had afgenomen, de bustrip mocht immers stilaan als buitengewoon onthullend beschouwd worden.

Vera had haar man een week op voorhand om de auto gevraagd. Ze zou er Paco - een jongeman uit de buurt - mee naar Brussel voeren, waar hij in café Le Grodin zijn publieke première als solozanger zou beleven. Daniël had grootmoedig toegestemd. IJverig had hij zichzelf een solidariteitsgevoel aangepraat tegenover deze debuterende collega-artiest die, voorzien van twee gitaren, een rhythm-box en nog allerlei toebehoren, tijdelijk zonder vervoer gevallen was. Dat de man niet bepaald een gelijkgestemde ziel genoemd kon worden en een ietwat duistere voorgeschiedenis had, kon iemand die het met de kunsten goed meende natuurlijk niet als bezwaar laten gelden.

Op veertienjarige leeftijd was Paco met zijn vader - een soort Kempense Croesus - naar Canada geëmigreerd, maar hij had zo'n jaar geleden voor een terugkeer naar België gekozen, wat bovendien bleek neer te komen op een terugkeer naar het dorp dat hij als jongen verlaten had. Een zeker talent kon hem niet ontzegd worden, hij schreef bizarre Engelstalige teksten, vervaardigde zelf de bijbehorende muziekjes en deed denken aan iedereen die ooit al eens een lied ten gehore had gebracht.

Maandenlang had deze jonge bard twee huizenrijen verder gewoond zonder dat Daniël of Vera van zijn bestaan op de hoogte geweest waren. Het is echter bekend dat een economische recessie niet zonder gevolgen blijft: Vera had hem leren kennen in het stempellokaal. Daar was hij terechtgekomen doordat de meubelfabriek waar hij spoedig na zijn ‘thuiskomst’ aan de slag was gegaan, zijn proefcontract niet verlengd had. Van haar kant had Vera na het afgelopen schooljaar haar baan op het naburige atheneum verloren. (Toen ze dat aan haar kapster meedeelde, merkte deze vol medeleven op: ‘Het is jammer dat u nu zonder werk zit, madame, maar ja, ik zie dat hier thuis ook: de kinderen willen geen Frans meer leren.’)

Op een zaterdagmiddag was Vera in Daniëls atelier verschenen, vergezeld van een wat verwilderde jongeman.

‘Mijn vrouw heeft me veel over u verteld’, zei Daniël toen hij Paco de hand schudde.

‘Dat is erg vriendelijk van uw vrouw’, antwoordde deze.

Daniël dacht: Vlaams-Amerikaans accent, en zei: ‘Ja.’

Vera proestte het uit, wat beide mannen ongeveer dezelfde schaapachtige glimlach ontlokte. Door de oude lampenradio op de vensterbank klonk zachte pianomuziek.

Paco keek om zich heen.

‘U werkt vooral abstract?’

Hoewel de vraag op nogal droge toon gesteld was, meende Daniël een zweem van spot te herkennen. Een seconde lang haatte hij het pafferige jongensgezicht dat hem schijnbaar argeloos aankeek.

‘Ik werk vooral intuïtief’, antwoordde hij.

‘Dat is de kunst’, vond de andere.

‘Zeg ik ook altijd!’ riep Vera, die nu - met de rug naar hen toegekeerd - een stapel tekeningen stond te doorbladeren.

Men zweeg.

Plots hief Paco een wijsvinger, sloot de ogen, mompelde: ‘Beethoven... het andante uit... pianosonate... sonata number thirty-three in E-major, The Hetaera, performed by Maurizio Pollini.’

Daniël en Vera applaudisseerden spontaan. Daniël had de indruk dat in Vera's lachende ‘bravo!’ oprechte bewondering doorklonk. Hij kon zich vergissen, zelf had hij trouwens vergeefs getracht om ironie in zijn handgeklap te leggen.

Paco maakte neuriënd enkele buigingen in de richting van zijn gehoor, terwijl hij met lichte handbewegingen de maat aangaf.

Daniël onderbrak hem: ‘Als heuse singer-

[p. 492]

songwriter dient u er natuurlijk wel andere voorbeelden op na te houden.’

‘O, maar Beethoven schreef ook songs, hoor’, zei de man. Hierop vatte hij aan:

‘Nimm sie hin denn, diese Lieder,
Die ich dir, Geliebte, sang.
Sing sie dann abends wieder
Zu der Laute süssem Klang.’

Hij had een forse stem die men niet meteen met een week gelaat als het zijne zou verbinden.

‘De tekst is niet van de meester zelf’, voegde hij er snel aan toe, alsof het een verontschuldiging betrof. Hij concentreerde zich weer op de pianoklanken.

Ondertussen was Daniël in een schoendoos op zoek naar muziek die beter bij zijn gast zou passen. Hij wuifde triomfantelijk met een cassette en keerde zich dan naar de tape-recorder, die naast de radio stond opgesteld.

Even later kraste iemand op een gitaar en vulde een lijzig stemgeluid het atelier.

Paco glimlachte fijntjes.

‘Zo komen jullie er natuurlijk nooit achter of ik juist gegokt heb.’

‘Als ik me de aankondiging van daarstraks nog goed herinner, hebt u heel juist gegokt’, zei Daniël. Zou de man zich altijd en overal zo spontaan gedragen? vroeg hij zich af.

De stem en de gitaar hadden hun liedje nog niet beëindigd, of Vera zei: ‘Zet nu de radio maar weer aan. Ik ben in de stemming voor Beethoven.’

Daniël keek op.

‘Jij in de stemming voor Beethoven? Dat is nieuw...’

Hij richtte zich tot Paco.

‘Ik heb haar ooit Ludwigs porseleinen beeltenis cadeau gegeven om haar ertoe aan te zetten eerst Für Elise behoorlijk onder de knie te krijgen, in plaats van zich overhaast de vingers op ragtime te breken. Tot voor een minuut heeft de bezwering niet gebaat, maar nu...’

Vera en Paco volgden geamuseerd hoe Daniël in de houding ging staan en plechtig sprak: ‘Schoonheid ontdekt schoonheid te Reeksel. Op verzoek!’

Hij wierp zijn vrouw een kusje toe.

De oude radio had niet veel opwarmingstijd nodig: als van achter een gordijn naderden de tere klanken van een viool.

Dit lichaam lijkt wel uit elke porie en met elke beschikbare vezel te zingen, dacht Daniël. En nog verroerde hij geen vin.

In afwachting van een volwaardige tekst had hij op de melodie een reeks klanken geënt die dringend om verdere invulling vroegen. Hij vond het vreemd dat deze muziek, die hem zo volmaakt voorkwam, een begeleidende tekst scheen te verlangen. Maar dan was de behoefte die hij ondervond om de melodie uit te breiden en te raffineren minstens even vreemd te noemen. Hoogmoed? Het woord danste heel even als flikkerende lichtreclame op zijn netvlies.

Op dat moment merkte hij dat de autobus de halte waar hij vanmorgen knorrig op de uitkijk had gestaan, net achter zich gelaten had. Hoewel hem dit normaal mateloos zou geërgerd hebben, had hij nu het blije voorgevoel dat de halve kilometer extra-wandeling hem een inval van betekenis zou opleveren. Hij realiseerde zich dat het donker geworden was.

Toen hij de achterdeur opende, koesterde hij nog steeds zijn melodie plus twee regels tekst als aanwinst:

Now you watch with other eyes
I notice you don't look surprised

Hij had er geen flauw benul van waarom hij al stappend een Engelse tekst had bedacht: het gevoel zichzelf in de ogen te kijken was haast verdwenen. Toch ondernam hij een poging.

Eén: je wil Paco naar de kroon steken. Twee: omdat Greensleeves jou de eerste rillingen over de kleuterrug bezorgd heeft, kunnen enkel Engelse woorden aan de fascinatie beantwoorden. Drie: je hebt gisteravond te lang en te grondig in je Manager's Manual zitten lezen.

Een paar uur later was hij deze stuk voor stuk aannemelijke verklaringen vergeten.

[p. 493]

Hij zat aan de piano. Op een tafeltje in zijn buurt stond een doos corn-flakes naast een schoteltje met fruitresten, stille getuigen van het verwoede gevecht tussen een man en zijn gebrek aan vakmanschap. Hij voelde dat hij nog een hele nacht verborgen paden zou moeten ontdekken, alvorens de omgeving een lied te kunnen voorleggen dat niet alleen hemzelf zou beroeren. Niettemin bleef hij zowel voor de muziek als voor de tekst onvermoeid aanvullingen en verfijningen verzinnen, die hij ook weer even dapper bleef verwerpen. Dit werk slorpte hem zo op, dat hij amper gewaar werd dat hij nog geen stap gevorderd was sedert hij zijn huis betreden had.

De telefoon ging: Vera.

‘Daniël? Dag, schat. Heb je al gegeten?\td

‘Ja. Het is tien uur voorbij, ik krijg alweer honger. Vertel nu maar, hoe was het optreden?’

Even hoorde Daniël alleen cafégeluiden.

‘Ik bel vanuit Le Grondin...’

Taco klinkt als Robert Wyatt.’

‘Er staat een plaat van Wyatt op.’

‘En Paco? Heeft die het al opgegeven?’

‘Nee, daarom bel ik nou net: hij moet nog beginnen.’

‘Beginnen? Hoe...’

‘Problemen met de versterker. Die zijn intussen opgelost, hij kan er dadelijk invliegen. Daniël, ken je Sandrine nog?’

‘Bambi, het is halfelf. Als het feestje daar straks nog wat uitloopt, vrees ik dat jullie niet voor het ochtendgloren thuis zijn.’

‘Maak je geen zorgen, schat. Ik vroeg of je Sandrine nog kende.’ Aan één kant bleef het stil.

‘Daniël?’

‘Nee.’

‘Wat “nee”?’

‘Ik ken geen Sandrine.’

‘Ik gelukkig wel. Jij trouwens ook: blond, brilletje, ze had vaak groene spullen aan. Nu, ze is hier ook.’

‘Geweldig.’

‘Je kent haar weer?’

‘Tuurlijk. Ze zat in jouw jaar en zo'n prestatie vind jij reden genoeg om er een drukbezette heer in het holst van de nacht mee lastig te vallen.’

‘Niet flauw zijn. Ben je aan het schrijven, aan het tekenen, of is er een dame op bezoek?’

‘Dat laatste is goed geraden. Nee, ik zat na te denken, zal meteen opnieuw gaan nadenken, waarna ik een douche neem en ga slapen. Maak me wakker als je thuiskomt.’

‘Daniël, wacht even!’

‘Ik wacht.’

‘Mag ik je nog één maal met de autobus naar het werk sturen? We kunnen hier bij Sandrine blijven overnachten en er wordt morgen toch maar pas om drie uur gestempeld...’

Vera hoorde geen reactie.

‘Ik kan je dan morgenavond met de wagen in Antwerpen komen oppikken’, ging ze aarzelend verder. ‘Tot hoe laat werk je?’

Het olieportret dat Daniël jaren geleden van Vera gemaakt had, vulde de wand tussen twee boekenrekken. Op één ervan stond een tafellamp, door de heer des huizes in mekaar geknutseld. Daniël knipte ze aan, zodat Vera's trekken, heel gelijkend, uit het halfduister traden. Hij bekeek zijn vrouw, zijn werk. Van het laatste had hij vanavond dan eindelijk de werkelijke waarde ingezien. Er bleef niet veel van over, maar gelukkig was Vera in veiligheid. Ze had tijdig de overstap gemaakt van het puin naar het paleis waarvan de glanzende gangen een verkillend mooie melodie weerkaatsten.

‘Laat me je klamme handen strelen...’ prevelde hij, terwijl hij de rug kromde. ‘Laat me die busker van je lijf slaan, Vera!’ Hij probeerde zo vervaarlijk mogelijk met de ogen te rollen, streek zich dan door het haar en zuchtte.

Laat me een vrije-avond-vullende rol in een koningsdrama spelen. Met een schok keerde hij zich om naar de piano: de melodie was hem ontsnapt. Zijn paniek nam toe als hij merkte dat de tekst hem niet verder hielp, de woorden bleken de muziek niet in zich te dragen. Bij de piano gekomen stelde hij vast dat het spelen van de opeenvolgende akkoor-

[p. 494]

den slechts opeenvolgende akkoorden opleverde, een geluid dat mijlenver van de betovering van daarstraks verwijderd lag. Hij probeerde allerlei, maar het wilde niet dagen.

Toen kwam iets in hem op dat hem nogmaals deed verstarren: terwijl hij op kantoor voortdurend werd geprezen om zijn vindingrijkheid en zijn efficiëntie, keek hij nu al de hele avond de mogelijkheden van de geluidstechniek over het hoofd. In het technologisch tijdperk was deze leek van de notenbalk erin geslaagd om niet op het idee te komen de voor hem levensbelangrijke muziek bijtijds op band vast te leggen.

De inspiratie die hem in de autobus zo plotseling te beurt gevallen was, had een witte gloed door zijn gewustzijn gejaagd die alle duisternis had weggeveegd, maar kennelijk tegelijk voor een absolute verblinding gezorgd had, Inspiratie is een archaïsch gebeuren, redeneerde hij. Het hoort in een wereld van gevleugelde paarden en schervengerichten, wie het vandaag nog beleeft wordt door de oude wetten gestuurd en vegeet alle gadgets die in de laatste twee millenia werden uitgedokterd.

Deze kinderlijke uitleg voldeed hem geenzins, maar zijn ongeduld om de melodie weer op te vangen verbood hem om nog langer bij de onvoorstelbare blunder stil te staan. Als een detective die de opdracht heeft een of ander corpus delicti te vinden, keek hij naar alle hoeken van de kamer.

Stel, ik huur een speurder in. Zelfverzekerd stapt de man naar de haard om de schoorsteenmantel te betasten. ‘Echte Jamiot, mijnheer Lemmerts?’ Ik kijk zwijgend naar buiten. Vervolgens inspecteert hij de ruimte eronder, slaat zich het roet van de handpalmen, en meldt me glunderend de vondst van het moordwapen plus het bewijs van overspel plus een vluchtkoker. Razend omdat hij me mijn melodie niet heeft terugbezorgd, grijp ik hem bij de kraag en schreeuw: ‘Luchtkoker, idioot!’ ‘Inons vak is elke luchtkoker een vluchtkoker, mijnheer Lemmerts.’

Peinzend hurkte Daniël neer bij de kast die de hi-fi-installatie bevatte. Een schouw is geen luchtkoker, bedacht hij, noch een pijp waarlangs boeven of minnaars ontkomen. Een schouw is iets aparts, geschapen om de wonderlijke muziek die zich in het betreffende huis bevindt, weg te zuigen en terug naar de atmosfeer te blazen, terug naar afzender.

Daniël sloot de ogen en trok het voorhoofd in rimpels. Hij luisterde ingespannen naar wat zich in zijn schedel afspeelde, maar daar heerste slechts een akelige stilte, af en toe onderbroken door een jungle van klant waar geen melodie in te herkennen viel. Hij vervloekte zichzelf.

Met één hand trommelde hij op de knie, terwijl hij de andere over de knoppen van de apparatuur liet spelen. Enkele knoppen drukte hij in, toevallig ook die van de tuner. De blauw oplichtende kwartscijfers wezen de golflengte van France Music aan. Daniël zette de radio niet onmiddellijk af; het melodietje dat nu in de kamer weerklonk had hij nog ergens gehoord. Het begon hem voor de ogen te schemeren. Hij zocht naar houvast.

Gelaten zat Daniël aan de piano. Hij liet een vinger over de toetsen glijden zonder één ervan naar beneden te duwen. Het voornemen om naar het atelier te gaan en zich de daar aanwezige potten verf over het hoofd uit te gieten, hield niet lang stand. Het was tenslotte niet ondenkbaar dat tenminste de twee tekstregels voortgekomen waren uit zijn eigen, oorspronkelijke verbeelding. En morgen zou Vera hem weer alle twijfels uit het hoofd strelen, de lof van zijn doeken zingen, en hem voor de duizendste keer overhalen om galerijhouders aan te schrijven. (‘Overvloedig foto's bijsluiten, schat.’)

Ondertussen bleef Pollini met zwier en in telkens nieuwe variaties het tintelende thema uit de Hetäre-sonate hernemen. Boven op de piano stond een kleine buste uit wit porselein streng op Daniël neer te kijken.

[p. 495]