Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 127

[p. 641]

Dietsche Warande en Belfort 127ste jaargang nummer 9 november 1982

In memoriam Paul Lebeau

Onze redactie wordt de laatste maanden herhaaldelijk door de dood bezocht; nu voor de vierde maal. Na Bernard Kemp, Em. van Hemeldonck, Valeer van Kerkhove, overleed nu, na een slepende ziekte, op 18 oktober 1982, onze collega-redacteur Paul Lebeau. De dood heeft zijn leven uitgedoofd op vierenzeventigjare leeftijd, terwijl hij nog ten volle over zijn levenslust en zijn intellectuele vitaliteit beschikte.

Na een briljante doctorale dissertatie over enkele facetten van het Europese fin-de-siècle: Het dilettantisme als levenshouding in de West-Europese literatuur (1930) en leerrijke buitenlandse studiereizen, scheen het aangewezen dat hem een leerstoel in de vergelijkende literatuurgeschiedenis zou worden aangeboden. Dit was, helaas, niet het geval. Ook zijn dissertatie werd niet gedrukt. Betreurenswaardig feit! Wel verschenen hier en daar zeer boeiende fragmenten uit dit werk, in ons tijdschrift en elders. Maar hij zou een briljant essayist worden. Hij schreef enkele uitmuntende opstellen, die schitterden door spits intellect, intense levenswarmte en artistiek raffinement. Jammer genoeg werd hij op dit gebied niet zeer produktief, al schreef hij in De kunst van het essay een zeer hoogstaand, theoretisch model van het genre, dat door de Vlamingen, bij gebrek aan ruime cultuur, nog steeds niet genoeg wordt gewaardeerd.

Hij treft het besluit, voortaan zijn gevoels- en ideeënleven vooral tot uitdrukking te brengen in de roman. Hierin debuteert hij met Het experiment (1940), veel later gevolgd door De zondebok (1947). In die tijd treedt hij naar voren als een van onze weinige vooruitstrevende intellectueel-bewuste schrijvers, die zich inzetten voor de tijdsproblemen van de intelligentsia. De sympathieke vrijmoedigheid waarmede hij als gelovige de geseculariseerde tijdgeest ontleedde, haalde hem de ergernis en wellicht de banvloeken van sommige toenmalige katholieke boekcensoren op de hals. Dit strekt hem tot eer. Hij was op dit punt het Concilie jaren vooruit.

Na De zondebok verruimt Lebeau zijn blikveld op de menselijke verhoudingen in gezin, familie en maatschappij, zijn stijl wordt ook breder en warmer; maar in zijn romans en novellen waakte steeds het intellect van

[p. 642]

de moralist, die problemen omschreef, en in onze turbulente tijd, te midden van de excessen, soms met humor of spottende ironie, de halve waarheden ontmaskerde en steeds streefde naar wijsheid en evenwicht.

Paul Lebeau heeft niet zeer veel geschreven. Hij bezat in hoge mate de kostbare intellectuele ondeugd die de luiheid is, zoals Professor Jacques Leclercq die, in zijn sprankelend en diepzinnig boekje Eloge de la Paresse beschreven heeft als de weg naar rijpheid, wijsheid en zelfs heiligheid. Zijn uitgever, die hem tot grotere werkzaamheid prikkelde, was daar zeker niet mee opgezet.

Toch bleef hij, zowel in de novelle als in de roman, hoogtepunten bereiken. Wij wijzen naar de prachtige psychologische novelle De kleine Karamazov en de alombekende roman Xantippe, die bij de dertig drukken beleefde.

Wij zullen onze goede collega Lebeau bij ons redactiewerk missen om zijn adviezen, om zijn sprankelende conversatie vol humor en speelse ironie, om zijn vriendschap. De Heer geve hem wat hij steeds na de dood heeft verlangd. Wij bieden Mevrouw Lebeau en haar kinderen ons christelijk medeleven aan.

De Redactie