Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 123

[p. 728]

Marnix Gijsen / ‘A la cinco de la tarde’

Voor Elza Willems

Boer Luppens van Kontich had een paard maar ook een tractor. Op zekere dag kwam hij tot de conclusie dat het paard overbodig was en dat hij het best zou verkopen. Het paard, Bles geheten, was niet meer jong, het was echter ook niet afgeleefd, al had het zijn beste dagen achter zich. Boeren zijn uiteraard niet sentimenteel. Dat Bles aan Luppens vele jaren goede diensten had bewezen, was niet van die aard dat het de boer ontroerde. Dieren en mensen moeten doodgaan. Zijn vrouw Veronica had hem veertien kinderen geschonken, allen in leven. Toen ze vierenvijftig jaar oud was, overleed ze, zonder één klacht. Luppens wist dat de Heer geeft en dat de Heer neemt. De pastoor had hem verteld dat Maria-Theresia, de machtige keizerin, wel zestien kinderen had gehad en daarna nog vele jaren had geleefd. Maar wat was Veronica geweest vergeleken bij de keizerin? Men kan niet beweren dat boer Luppens lang gebogen ging onder zijn weduwschap. De dood van Veronica stoorde weinig in het huishouden, want de oudste dochter Vera had haar taak overgenomen. Boer Luppens, die een primair zinnelijk wezen was, kon wel zijn lusten voldoen met een koe of een schaap maar ten slotte had hij Vera verkracht, vermits ze daar voor de hand lag. Haar tweelingzuster Dora, die een hekel aan haar vader had, ging het geval uitleggen aan een rechter die bloedschande niet licht opnam. Het hele gezin was aanwezig toen Luppens voor de rechtbank verscheen. Behalve Dora smeekten al de kinderen de rechter hun vader met een lichte straf weer naar huis te zenden. Hij werd tot enkele maanden gevangenisstraf veroordeeld maar het gebeurde voorwaardelijk. Dat wil zeggen dat hij niet zo dadelijk mocht herbeginnen. Boer Luppens begreep de verontwaardiging van de rechter niet goed want hij wist bij ondervinding dat in de natuur bloedschande een heel normale praktijk is. Of zijn verhouding met Vera, na zijn veroordeling, bleef voortduren, was niet bekend en indien dat wel plaatsvond, kon het de buren weinig schelen.

Het gaat hier echter over het lot van het paard Bles en over zijn uiteindelijke bestemming. Een renpaard op jaren laat men rustig van zijn oude dag genieten. Het heeft geld opgebracht in zijn goede jaren en men laat het grazen op een malse weide, men zorgt ervoor dat het voldoende warmte

[p. 729]

heeft en beschutting en men wacht tot het zal doodgaan, na twintig of tweeentwintig jaren. Een dergelijke tolerante behandeling kan men slechts verwachten vanwege sentimentele kapitalisten, maar boer Luppens was sentimenteel noch kapitalist, al was hij dan ook schraapzuchtig, zelfs vlakuit gierig. In zijn gewest at men nog paardevlees, al werd dit als het typisch voedsel van de arme bevolking beschouwd. Het paard Bles, al enkele maanden door de tractor onttroond, was verre van een scharminkel. Herhaaldelijk tastte boer Luppens zijn flanken af en Bles had die aanrakingen onderdervonden als strelingen. De torah zegt dat indien een paard iets te zeggen had, dat het dan zou spreken. Bles sprak wél en hinnikte dankbaar onder de hand van haar meester. Gewoon uit dartelheid voerde het paard een charge uit onder de schapen en geiten die samen met hem in de weide stonden, want zoveel levenskracht bezat het nog dat het die dikke sukkels uiteen kon jagen. Het hoofdelement van het dierlijk bestaan is de eindeloze verveling. Al wat die kan verbreken, is welkom.

De boer kon soms moeilijk een besluit nemen, al werd hij niet door meelij met het paard bewogen, maar zijn dochter, die zonder protest haar bloedschandige verhouding met haar vader onderging, was nog geldzuchtiger dan hij en drong eropaan dat het dier verkocht zou worden. Aldus aangepord, nam Luppens contact op met een slachter uit het dorp. Een zekere Baers. Die kwam naar Bles kijken net toen die weer een van zijn dolle charges uitvoerde op het kleinvee in de weide. Er volgde natuurlijk wat men met een misplaatst epitheton een ‘koehandel’ zou kunnen noemen. Wat woog het paard Bles? Daarover had Luppens geen oordeel en ook geen middelen om het na te gaan. Baers noemde een prijs die Luppens gewoon belachelijk vond, want hij vroeg het dubbele. Binnen in de hoeve, na een stevig aantal glazen jenever en nadat Vera sommige van haar charmes had laten raden, kwam men akkoord. We weten allen dat op aarde liefde en dood gezellen zijn. Bles werd dus veroordeeld en een week later zou de slachter het dier komen halen. We zijn allemaal ten dode opgeschreven, mensen en dieren, maar de dieren alleen weten niet wanneer er een einde aan hun bestaan zal komen. Wij besluiten dat.

Een mooie hondsdag in Kontich is de moeite waard om te beleven. Vooral als het windstil is en alleen de witte blaren van de populieren het zilveren spel van ‘handje draaien, koekebakke vlaaien’ eindeloos uitvoeren. Een gewetensvolle koekoek vervulde in de verte zijn landelijke plicht en de varkens die niet konden transpireren lagen op apegapen. ‘Vlaanderen, o welig huis.’

Toen verscheen de engel des doods in de gedaante van slachter Baers, op zijn luidknallende motorfiets. Een uitlaatpijp bezat het tuig niet, want die

[p. 730]

zou het geluid verminderd hebben en dat wenste Baers niet. Hij besloot zijn rit met een knal dat het al de dieren in de wei deed uiteenstuiven, Bles inbegrepen. Vera begroette Baers vriendelijk en Luppens zoog zwijgend aan zijn pijp.

Baers was klein van gestalte en haast vierkantig gebouwd. Hij had lepe ogen en haast geen voorhoofd. Een noemenswaardige nek had hij ook niet: zijn zwaar hoofd stond kordaat op zijn schouders geplant. Hij zag hoogrood en de jenever die Vera hem opdiende, verhoogde nog de kleur van zijn bakstenen facie. Het moet ook nodig gezegd dat hij ergerlijk stonk, want hij had de hele dag in het slachthuis doorgebracht. Zijn kleren waren doordrenkt van zijn zweet en van het bloed van zijn slachtoffers. Haast ieder beroep heeft zijn sociale handicap. De mijnwerker slaagt er nooit volkomen in het kolengruis uit zijn wimpers te vegen, de schoolmeester ruikt - als dat kan - naar krijt, de vishandelaar betaalt ook zijn tol aan zijn stiel. Baers rook duidelijk naar dierebloed.

Met een lang zeel gewapend, betrad hij de arena om het paard Bles te vangen en naar zijn executie te leiden. De koop was gesloten, de waar moest afgeleverd worden. Een doodgewone landelijke handeling. Geen haan die erover kraait.

Bloed is een sacraal vocht. De Grieken en de Romeinen ‘plengden’ het om hun groteske en ontuchtige goden te behagen. Het is dan ook niet verbazend dat, toen Bles de dikke bloedwalm die om Baers hing gewaar werd, het paard ook begreep dat zijn uur geslagen was. Bles had al geen maanden meer een breidel in de muil gehad. Toen Baers naderde, steigerde het hoog en wild op zijn achterpoten. Baers, met zijn leizeel, sprak het paard zacht toe maar Bles brieste woest en bewoog zich dreigend in zijn richting. De slachter sloeg op de vlucht maar het paard kreeg hem te pakken in zijn log achterwerk en zette zijn gele tanden daarin.

Vera en haar vader stonden aan het hek van de weide te schateren.

Er was geen sprake van dat Baers zich nog in de weide zou wagen. Hij stelde aan Luppens voor het contract te verbreken maar daar verzetten Luppens en Vera zich tegen. De slachter, die niet meer neerzitten kon en zich belachelijk voelde, drong aan op een oplossing. Terwijl de beraadslagingen aan de gang waren voerde Bles herhaaldelijk een triomfante ereronde uit door de weide. Het leek wel dat plots zijn zelfrespect tot overmoed was gegroeid. Ten slotte haalde Luppens zijn jachtgeweer van de zolder en gaf het aan de slachter.

Rond vijf uur 's avonds is het in Kontich uitermate vredig en werkelijk idyllisch. Er luidt dan een schrale vesperklok in de toren van het neogotische kerkje. ‘A la cinco de la tarde’, zei Garcia Lorca om het uur ‘der waarheid’

[p. 731]

aan te duiden. Dat had een nobele klank, maar er was niets heroïsch te merken toen Baers de tweeloop van Luppens ter hand nam om Bles te doden. Er was alleen de knoestige figuur van de slager en het edele ros Bles dat maar telkens weer voorbij de drie toeschouwers schoot. Men moest geen scherpschutter zijn om Bles dodelijk te treffen. ‘Schiet naar zijn kop’, raadde boer Luppens aan. Vera meende dat het geslacht van de hengst een beter doel was. Ze wist wel wat van mannen af, mensen of dieren. Die laatste raad sloeg Baers in de wind. Het was net vijf uur toen Bles weer overmoedig voorbij liep aan het hek. Het moet gezegd dat Baers een goed schutter was: hij trof Bles tussen de ogen en het dier zeeg neer tussen het gras en de glanzende boterbloemen. Het was op slag dood.

Baers bond het kreng aan zijn motorfiets en sleepte het door de zandweg naar het slachthuis. Kinderen onderweg vonden dat een potsierlijk tafereel. Er is in Kontich weinig te zien op een milde zomeravond.

Ik zal altijd een zwak in mijn hart bewaren voor Bles, die al strijdend gestorven is. En zijn trots gehinnik bij zijn laatste ronde in de weide, kan ik mij best indenken.