Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 123

[p. 37]

Kroniek
Willy Spillebeen / Het meisje van Rochehaut

Ook na de publikatie van zijn ‘Verzamelde Gedichten’ (1974) blijft René Verbeeck (1904) als dichter op hoog niveau bezig. Het meisje van Rochehaut, de bundel die zopas bij Orion verscheen, kan zelfs doorgaan voor een levenssynthese van de vitalist die René Verbeeck zijn hele poëzie door gebleven is. In feite schrijft de dichter in een dertigtal momenten zijn leven neer, zijn huwelijksleven met ‘Het meisje van Rochehaut’, zijn vrouw. Door de hij-persoon objectiveert hij het geheel en stookt het tevens om tot een soort episch-lyrisch relaas. Hij wordt dan a.h.w. de toeschouwer bij en van zijn eigen leven. Vooreerst komt er een synthese in drie strofen van de hele bundel: de ontmoeting met ‘het meisje’, het leven met haar en de eigen ‘vervulling’ in haar kinderen en ten slotte de bevestiging dat de ‘lustbossen van Rochehaut’ hem ook in de ouderdom blijven ‘doorgeuren’.

De levensmomenten centraliseren zich rondom deze drie thema's. Er is vooreerst de ontmoeting met het meisje bij ‘de bron’: een prachtig beeld voor de eenheidsvisie van de vitalistische dichter die hemel en aarde, lichaam en geest, man en vrouw, mens en natuur ervaart als één groot geheel:

het was muziek
uit de bron van haar ziel
recht uit de schoot van d'aarde
en waar nergens zo helder
de hemel in blonk (7).

Hun samenzijn op een jonge, nog vochtige aarde vormde dan ook ‘een dubbelzuil’ (8). De handen van de man vormden het meisje tot ‘bruid’ (10).

Zij had een gezonde wilde ziel
die kwam uit goede aarde
uit het land waar de grond
dicht op stevige rotsen rust

[p. 38]

 

en ook haar lijf was echt

 

als de kruik wier vloeiende lijnen

 

uit het water zijn geboren

 

en is gemaakt om te ontvangen

 

te dragen en te schenken. (12)

Lichaam en geest - ‘de lijfelijke drift’ en ‘de drift van de geest’ - blijken te zamen te horen, zoals ook haar ogen ‘die bloemen van azuur’

die haar voorhoofd verlichtten
en tegelijk met hun trekwortels vastzaten
in de donkere zonk van haar geslacht. (12)

Deze verzen zijn een uitgeklaarde weergave van Verbeecks positief, vitalistisch en kosmisch eenheidsvisioen. Man en vrouw zijn geworden tot en worden gezien als ‘een golf van blonde wellust’ (13). Zelfs de dreigingen van het leven, hier prachtig gesymboliseerd in het ‘onweer’, brachten hen dichter bij elkaar. Altijd weer werd de eenheid tussen beiden bestendigd en herhaald: zij zijn tegelijk het schip en de zee, leven ‘lijf aan lijf’ (17) met de elementen, met goed en kwaad, met begin en einde, kortom met alles wat zich als tegenstelling aandient maar in hun eenheidsvisie tot één groot geheel wordt gemaakt.

Dit extatisch levensgenieten, met hart en geest, met ziel en zinnen, werd bekroond en beloond in de kinderen. En zelfs ‘lijf aan lijf met de dood’, zelfs in de kerker en de oorlogsellende bleven de liefdesbanden onverbroken. Nadien immers werd de vrijheid en de geborgenheid in het huis des te dierbaarder. De dichter ervaarde dit alles als een geluk zonder geschiedenis:

Zij liggen uitgespreid
als avondwater

zacht kabbelt na
in hen het zonnige plezier

dit was een dag
een bloemeblad zo glad

waarlangs zij neer gaan glijden
in de roos van de nacht

[p. 39]

 

spoorloos

 

en zonder geschiedenis

 

 

 

gelijk een vallende ster

 

voorbij. (26)

Andermaal drukt de dichter gevat zijn eenheidsvisie uit: ‘de drang van zijn zinnen / om zich in éénklank uit te vieren / in de samenhang / met al het geschapene rondom hen’, vergelijkt hij indirect met ‘de harmonie die heerst / tussen de geest / en de voldragen schoonheid / in het lichaam van een rijpe vrouw’ (27). De harmonie en de liefderoes bleven ook bij het ouder worden onveranderd: ‘het vuur van de zomer / gloeit na met zacht geweld’ (31). ‘Op de putrand van de nacht’ zitten beide oudgeworden geliefden, ‘nog niet geheel vervuld’ want ‘talloos en eindeloos zijn de binnenwerelden’ (32). ‘En zij stellen het afsterven nog uit / door het begin aan het einde te koppelen’ (33). Ook hier blijkbaar weer die eenheidsvisie. ‘Want had hij niet geleerd / met het herscheppende gerief / dat de geest uit het vlees heeft gewonnen / getrouw te blijven / aan wat met de jaren zacht vergaan moet’ (34).

De bundel besluit dan met twee veeleer synthetische gedichten: het eerste over het dichterschap, het tweede over het leven zelf. De vrouw heeft de man geluk en roes en wijsheid bijgebracht; ze heeft ook de dichter de noodzakelijke realiteitszin gegeven: ‘niet te vluchten / in een spel van woorden / in een afglans van het absolute / in blinde horizonten’. Zij bezat immers in overvloed ‘de scherpe zin voor wat hier echt en hecht is’ (35). Het is een bekend thema in Verbeecks latere poëzie (cfr. o.a. ‘Ik van de soort die als vlam’, VG 177). En al heeft de man nu slag te leveren met ‘de vijand pijn’, al ‘versnelt de tijd zijn gang’, al bekruipt hem de lust allengs ‘te zingen met de rug naar de dingen gekeerd’ (36), toch blijft voor altijd bestaan ‘de kiemende kern van zijn wezen’: het meisje van Rochehaut.

Met deze bundel heeft Verbeeck andermaal een prachtig werkstuk geleverd: sober, met lichtelijk bijbels ritme, in zijn bekende, heldere praatstijl, indringend en aangrijpend lyrisch. Verschillende gedichten eruit behoren zelfs tot de mooiste die hij schreef. ‘Het meisje van Rochehaut’ lijkt me - anderhaal voorlopig? - écht de bekroning van zijn oeuvre te zijn!