Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 121

[p. 712]

Boekbesprekingen

En dan is er koffie, maar ik heb liever een borrel

Met het boek En dan is er koffie van de jonge Noordnederlandse schrijfster Hannes Meinkema (uitg. Elsevier) is een volgens mij onverklaarbare vergissing gebeurd. Hannes Meinkema (die reeds andere titels op haar naam heeft staan, De Maaneter en Het wil nog maar niet zomeren, boeken die ik overigens niet heb gelezen) schreef een verdienstelijk werk voor de aankomende jeugd, die nu vlugger vrijgevochten is dan vroeger het geval was, zoals bekend, maar daar nogal eens problemen mee heeft, en dank zij dit verhaal een ontluisterende kijk krijgt op het hen in hun jeugdige verwarring en onconventionaliteit misschien wel fascinerend lijkende wereldje van halfvrijgevochten studenten en maar halfgeschoren hippieachtige figuren. Want dat er onder de uitdagendheid van onze moderne jongeren heel wat ellende en treurnis en ook truttigheid verborgen ligt, dat maakt Meinkema al gauw erg duidelijk. Bovendien laten ze steevast de vaat staan. Erg burgerlijk en oninteressant blijken de meeste van het achttal mensen waarvan dit boek een enkele week uit hun leven vertelt, tenslotte te zijn. Wel drinken zij af en toe te veel, maar dat gebeurt in de beste families, roken een stickie en beoefenen sex zoals in de vergeelde romans van vroeger het gehuwde paar zich opmaakte voor de zondagswandeling, dat wil zeggen uitvoerig, aandachtig en vooral verveeld. Maar dit uiterst educatieve jeugdboekje werd dus op de markt gebracht als een roman voor volwassenen en dat heeft wel tot jammerlijk gevolg dat je het boek enkel tot het einde toe kunt doormaken als je echt alle facetten van het woord ouwehoeren eens in de praktijk uitgetest wil zien. Ik citeer een stukje (van op p. 103, om te bewijzen dat ik met de lectuur niet reeds gestopt ben op p. 15 of zo, want ook dan had ik al erg prachtige dingen kunnen citeren): ‘En net als ze zich dus, eindelijk, aan wil kleden, gaat de bel. Later zal ze niet begrijpen waarom ze nu niet, als anders, haar raam wijd openschuift en joe roept naar beneden: waarom ze, goddank, heel zachtjes het raam zover omhoog doet dat haar krulspeldhoofd er onderdoor kan, achter het gordijn.

Want het is Marion.

En zo kan ze niet opendoen.

Zoals ze er nu uitziet: met krulspelden, in een oude slobberpyama van pappie, en 's morgens om elf uur. Het bed is zelfs nog niet eens opgemaakt.’

Ik heb helemaal niets tegen verhalen waarin grote treurnis en leegheid heersen, en waarin de mensen kleurloos zijn

[p. 713]

en bedremmeld van aard, maar ik verwacht toch wel dat de auteur ze schrijft met een bepaalde visie. Bij Hannes Meinkema blijft het bij een geduldig stapelen van zieligheidjes en onbenulligheidjes en dat levert uiteindelijk een werkstuk op even zinvol als een metershoog kaartenhuis, of als een uit lucifers samengeplakt schaalmodel van een zeventiende-eeuws galjoen.

Fernand Auwera

Het verkeerde gezicht

Het verkeerde gezicht van Carole Vos (Standaard, 1975. 162 blz.) is een bundel verhalen over zelfmoordenaars, mensen, die zoals de schrijfster het zegt, met een verkeerd gezicht geboren zijn. Hun gelaat wekt geen belangstelling bij anderen. Zij kunnen hun gevoelens en verlangens niet verwoorden.

De eenzaamheid die in elk verhaal opduikt is het meest opvallende thema van het boek. Maar eenzaamheid heeft veel gedaanten. Er is de verlorenheid van kinderen, voor wie de volwassenen geen aandacht hebben omdat ze verstrikt zijn in hun eigen problemen. Er is de verlatenheid van de vrijgezel en het isolement van de oude opdringerige man die een cake brengt bij een groep jongeren om wat vriendschap te kopen.

Enigszins apart staat het verhaal ‘de brand’, omwille van het fantastisch karakter en door de verhoogde literariteit. Achter de adellijke façade van een kasteel en zijn bewoners ontdekt de lezer een groep druggebruikers en marginale figuren. Het kasteel biedt hen een veilig onderkomen, maar het betekent ook een bedreiging, omdat het hun onaangepastheid versterkt en zo hun vrijheid ondermijnt. Ten slotte gaat het in de vlammen op.

De verschillende verhalen zijn sober geschreven. De schrijfster, die zich reeds een tijdlang met de studie van de zelfmoord bezighoudt, slaagt erin de lezer gevoelig te maken voor deze diepmenselijke problematiek.

Rita Bouckaert-Ghesquiere

Het damesorkest

Het Damesorkest en andere stadsverhalen van Herman Pieter de Boer (Elsevier, Amsterdam-Brussel, 1976, 160 blz.) is een bundel vreemde verhalen over mensen en toestanden in een stadje uit de jaren dertig. ‘Op de tram zat een man die winden liet, door de stad dwaalt de gravin van Habernix, mijnheer X verliest zijn jas in de vestiaire van Thalia, een dame uit de betere kringen wil vergif kopen, de kioskjuffrouw krijgt bezoek, er komt een hittegolf en het echtpaar Dalton heeft een hondsbrutaal dienstmeisje.’

Deze stadspraatjes en straatnieuwsjes worden door de auteur tot verhalen bewerkt. Herman Pieter de Boer is een geboren verteller, met een eigen stijl. De stukjes zijn prachtig gecomponeerd. Elk van deze banale feitjes groeit uit tot een gebeurtenis, er ontstaat een climax en dan neemt het verhaal onverwacht een verrassende wending of het loopt uit op een ontnuchterende pointe. Het Damesorkest is een boekje waarvan je echt kunt genieten. De verhalen

[p. 714]

zelf zijn verschillend van toonaard en genre, nu eens humoristisch, dan weer melancholisch, licht sentimenteel, fantastisch of griezelig. Het is bovendien prachtig geïllustreerd door Pat Andrea. Een aardig geschenkboek!

Rita Bouckaert-Ghesquiere

Het houdt op met zachtjes regenen

Het minste wat van deze bundel van C. Buddingh' (Amsterdam, De Bezige Bij) kan gezegd worden, is dat hij een prachtige titel heeft: Het houdt op met zachtjes regenen. Het is een verzameling oden, mijmeringen en in memoriams. Lange teksten, die ergens het midden houden tussen proza en poëzie: in versvorm en op praatton geschreven. Het zijn heel aparte vormen, die zich niets gelegen laten aan zulke academische vragen als die naar het onderscheid tussen proza en poëzie, tussen literatuur en andere teksten. Terecht. Deze teksten kunnen zich dat permitteren omdat ze vakkundig gemaakt zijn. Buddingh' kent het métier. Hij kan anekdote, levenswijsheid, ontroering, moraal en taalspel zo perfect doseren dat elke spitsvondige literaire kritiek naast de kwestie is. De manier waarop hij schrijft is die waarop het leven geleefd wordt: zonder vakjes en zonder idealiserende of andere dogmatische eenzijdigheid, maar met een vanzelfsprekendheid die zo groot is, dat ze enkel het gevolg kan zijn van een helemaal tot habitus geworden stielkennis, een voortdurend poëtisch begaan-zijn met alle kanten van het leven:

‘(...) zomin als je ooit genoeg
liefhebben kan, zomin kan je ooit
genoeg van poëzie zijn doordesemd,
maar je hoeft niet meer, iedere dag

- ze is deel van je bloed,

je vezels, je hartslag geworden (...)

En het zijn niet alleen de woorden, de beelden, de regels die in je liggen opgetast
als de goudstaven in de Bank van Engeland, maar alles
wat je ziet: een herfstblad, een meisjesprofiel, een pompoen aan een muiltje, een wit paard naast een koffiekopje,
een kat achter een raam, geitenkeutels in een plantsoen,
het glanst allemaal als scherfjes onvergankelijkheid,
(...)
Poëzie, nee, niet gij wier naam geheiligd zijt,
maar een fluïdum rond ook het meest
alledaagse. (...)’ (16-17)

H. Brems