Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 118

[p. 772]

Kroniek
André Demedts / In het Frans vertaald

Bij de Commission belge de bibliographie, Huidevettersstraat 80-84, Brussel, verscheen van Jean-Pierre Pepin een merkwaardig essay de la bibliographie des traductions françaises des oeuvres de la littérature néerlandaise depuis 50 ans (1918-1968). De studie wordt beknopt en zakelijk ingeleid door Jean Weisgerber. Wie zou menen dat er reden bestaat om trots te gaan op het aantal vertalingen die Pepin ontdekt heeft, wordt door de Brusselse hoogleraar een beetje ontnuchterd. Er werd in die halve eeuw veel in het Frans overgebracht dat geen belang heeft, en wat waarde bezit verscheen dan nog dikwijls bij kleine Belgische uitgevers, die geen vat hebben op de massa van het Franse lezerspubliek. Volgens Weisgerber zou door onze ministers van Cultuur een verstandige vertaalpolitiek gevoerd moeten worden. Over dat laatste onderwerp kan er bij een passender gelegenheid eens van gedachten gewisseld, op de andere twee vaststellingen uit zijn woord vooraf komen wij dadelijk terug, nadat wij Pepin gehoord hebben.

Hij is ervan overtuigd dat de Nederlandse letterkunde bij de Franstaligen niet de belangstelling geniet die zij verdient. Volgens hem ligt de hoofdreden bij de onbekendheid met onze taal. Mogelijk. Feit is dat de meeste vertalingen uit het Nederlands naar het Duits gebeuren en er wel meer Duitsers zijn die Nederlands lezen dan Fransen. Wij laten de Franssprekende Belgen dan buiten beschouwing. Als Pepin het goed voorheeft zal het met de buitenlandse verwaarlozing van onze literatuur eerlang beter worden, aangezien er sinds enkele jaren aan steeds meer vreemde universiteiten Nederlands gedoceerd wordt. Zelfs bestaat er nu mogelijkheid om in Frankrijk en Duitsland ook in het middelbaar onderwijs onze taal te studeren. Enige twijfel blijft er niettemin als men vaststelt dat werk dat in een Scandinavische taal in dezelfde periode werd geschreven, wel tot de Parijse uitgeverijen doordrong. Zou de kwaliteit van het werk er niet meer mee te maken hebben dan hier misschien uit hoffelijkheid tegenover ons verondersteld wordt, en moeten wij niet vrezen, wat Pepin niet denkt of zeggen wil, dat onze literatuur ergens te kort schiet?

Blijkbaar heeft hij daar toch enig vermoeden van, waar hij als bijkomende reden voor de onverschilligheid tegenover onze literaire kunst ook de schuld

[p. 773]

wijt aan het regionalistisch karakter dat zij tijdens de vorige periode vertoond zou hebben. Misschien ja, als wij door regionalisme huisbakkenheid, gemis aan diepte en horizont, met andere woorden aan oorspronkelijkheid en persoonlijke scheppingskracht, verstaan. Zeker niet waar het verbondenheid met de eigen wereld, de natuur in brede zin en de samenleving zoals ze bij ons reilt en zeilt zou betekenen. Een groot deel van de auteurs met wereldfaam die het tijdperk van 1918 tot 1968 beheerst hebben, van Hamsun tot Faulkner en van Reymont tot Sjolochov, zijn uit dat oogpunt bekeken regionalisten geweest. Is het trouwens niet merkwaardig dat onze Streuvels, Timmermans en Walschap in het buitenland meer bekendheid verwierven dan auteurs als De Ridder en Kenis of de latere jongeren die geloofden en beweren dat zij zich volledig van onze kleur en geur, van onze traditioneel gegroeide levenssfeer los- en vrijgemaakt hebben? Pierre Brachin, professor Nederlands in Parijs, heeft er in een artikel over de uitstraling van onze woordkunst op gewezen dat men in het buitenland slechts matige belangstelling kan opbrengen voor literair werk dat men in alle talen kan lezen. Wat voor de kenner merkwaardig blijkt is het minder vertrouwde, de wereldbeschouwing en levenshouding, met de eigen bestaansvormen, zeden en gebruiken van een bepaald volk. Door het werk van enkele Vlamingen die Nederlands of Frans schreven, De Coster, Maeterlinck, Verhaeren, Timmermans en Streuvels, heeft men uitgemaakt wat Vlaams is en dat beeld van onze eigenheid doet het nog altijd. Het schijnt zelfs duidelijker omlijnd en in feller kleuren geborsteld dan de voorstelling die men zich van Noord-Nederland vormt. Die voorkeur komt bovendien tot uiting ten overstaan van minder hoogstaand literair werk. Wij herinneren hierbij aan het succes dat het toneel van Gaston Martens over de hele wereld gekend heeft, hoewel het ook niet in onze bedoeling ligt de waarde van Martens lager aan te slaan dat zij verdient.

Mooi is dat Pepin de Nederlandse letterkunde als een eenheid beschouwt, wat zij ook is, ondanks alle verschillen tussen Noord en Zuid, die een historische achtergrond hebben. Opmerkenswaard lijkt ons daarbij dat die verschillen niet altijd door de politieke landsgrenzen afgebakend worden. Er zijn Noord-Nederlanders die door meer gevoel en verbeelding, terzelfder tijd ook door meer zin voor de synthetische samenhang, dan door een kritische geest, een nooit verzadigde waarneming en verbazende eerbied voor het detail geleid, nauwer bij de Vlamingen dan bij de meest typische Hollanders aansluiten. Ook het omgekeerde is waar. Als Coolen en Anne de Vries zuiderse trekken vertonen, vindt men meestal bij jongeren dan zij, zoals bij De Wispelaere en Robberechts veel dat zij met auteurs uit het Noorden gemeen hebben.

[p. 774]

Na die kanttekeningen op de rand bij de theoretische beschouwingen van Weisgerber en Pepin, lezen wij de vele bladzijden biografische notities, auteursnamen en titels van vertaalde verhalen, gedichtenbundels, toneelstukken en literaire essays. Achter die lijsten ligt een vorserswerk dat eerbied afdwingt en waarvan de waarde voor bibliothecarissen, critici en leraars in literatuurgeschiedenis niet onderschat mag worden. Spoedig blijkt dat onze middeleeuwse literatuur het nog altijd doet, zowel Hadewijch en Ruusbroec als de abele spelen, Beatrijs en Elckerlijc. Uit onze negentiende eeuw kregen Gezelle en zelfs Conscience nog een goede beurt. Er was zelfs belangstelling voor Vosmaer. Onder onze moderne auteurs kregen Timmermans en De Hartog de meeste aandacht, maar ook van Coolen, Streuvels, Claes en Buysse kan men heel wat in het Frans lezen. Dat er al te veel onbelangrijke figuren bij zijn weten wij reeds, al zullen wij de laatsten blijven om hun dat succes te misgunnen.

Ten slotte, dat is al op de 545e bladzijde van zijn degelijke studie, geeft Pepin de namen op van acht auteurs wier geboortedatum hij niet kon vinden. In de jongste uitgave van het Lectuurrepertorium - het boek staat nochtans in zijn bibliografie vermeld - had hij er althans een paar te weet kunnen komen: Marcel Van Maele ^o te Brugge op 10 april 1931, en Anton Van Anrooy, ^o te Zaltbommel op 17 juli 1895 en op 24 december 1946 in Ede overleden.