Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 117

[p. 482]

Marnix Gijsen / Waar, waar is Deborah?

Doorgaans heb ik geen plankenkoorts. Die avond wel want ik wist helemaal niets af van het gehoor dat me te wachten stond en ik vreesde over het hoofd der aanwezigen te spreken ofwel - wat nog erger zou geweest zijn - beneden hun geestelijk peil te blijven. Ik had lusteloos door de stad, waar ik geen levende ziel kende, geslenterd, ik had een paar aspirines geslikt om tot rust te komen en een uur vóór ik moest het woord nemen bevond ik mij vóór het lokaal waar ik moest optreden. Het zag er somber en deprimerend uit. Hoe was het mogelijk, dacht ik, dat straks een aantal mensen zich van hun televisieapparaat zouden losrukken om naar een vreemdeling, met een accent, te komen luisteren in deze massieve graftombe die Academy of Social Sciences van St. Louis heette? Ik voelde dat het voor me tijd werd mijn levensgeesten artificieel op te wekken.

Ik was, blijkbaar, in een volksbuurt beland, in een straat vol populaire kroegen. Ik zocht naar een rustig lokaal. Het duurde een hele tijd vóór ik een geschikte tent vond want overal daverden de juke-boxen hysterisch en aan de tapkast van sommige gelegenheden stonden de klanten, twee, drie diep, opgewonden te gebaren en te lallen. In een zijstraat zag ik eindelijk een oase, de Schwarzwald Bar, die rustig scheen, donker en haast leeg. Aan de tien meter lange bar zaten slechts twee klanten. Uiterst links zat een vrouw, vooraan in de vijftig, uiterst rechts een oude man die zijn drankje met twee handen vasthield en die zijn dorre lippen vooruitstak en hoorbaar slurpte aan zijn kelk. Uit een gevoel voor symmetrie nam ik in het midden plaats en ook om een gesprek met de beide klanten te vermijden want er is niets zo vervelend als een plakkerige dronkaard. Daarvan had ik overal in het land ervaring opgedaan. De vrouw en de man waren gehaaide drinkers, dat merkte mijn geoefend oog dadelijk. De vrouw was een wijf, geen dame ook al droeg ze een wonderbare constructie op het hoofd, een hoed met bloemen en vogeltjes die in Ierland stellig op een zekere sociale rang zou gewezen hebben maar die hier grotesk leek. Ze was waarschijnlijk aan haar zoveelste Irish coffee. Dronken was ze niet maar ze had stellig de euforie bereikt die haar elke avond zelfverzekerd maakte. Met mijn rechter buurman was het erger gesteld, die was een heel

[p. 483]

aantal stadia verder gevorderd. Hij was gewoon een skelet dat geen vast voedsel meer verdragen kon en goed op weg was naar het delirium tremens. Wanneer hij van zijn drankje spilde, vloekte hij in het Duits. Moest ik meelij hebben met die twee sukkels? Zelfs de grootste geesten gaan in dit land aan de drank ten onder, Hemingway, Faulkner en zoveel anderen. In de achtergrond van het café zat een koppeltje teenagers gewonnen verloren te smoezen. Ze waren geheel in mekaar verloren en versmolten. In het roze licht van het achterlokaal waar een juke-box stond, vormden ze slechts één gestalte. Troostend zicht, the whole world loves a lover.

Achter de tapkast stond een model van een Beierse bierbuik. Ik vroeg hem een glas witte wijn. Hij herkende me dadelijk als een lid van het ‘Herrenvolk’. Die drinken in dit land geen gevaarlijke mengsels, geen cocktails, die wensen een edel vocht dat van de Heimat komt en waarvan ze liters kunnen zwelgen. Overtuigd dat hij met een nostalgiek landgenoot te doen had, begon hij de lof van een of ander Moselblümchen te zingen, wachtend op mijn instemming. Ik knikte en toen hij de wijn inschonk, zei ik hardnekkig: ‘Nicht verstehen, nicht Deutsch’. Dat ontstemde hem zichtbaar en hij haalde misprijzend de schouders op. Hij had gelijk, wat had ik in de Schwarzwald Bar verloren? Maar in welke Amerikaanse kroeg zou ik een drinkbaar glas wijn gevonden hebben. Altijd maar compromissen.

Toen nam het Ierse wijf het woord. Ze projecteerde haar woorden lijk voetzoekers in de zaal en wilde nu pure whisky. De oude man hief ook zwijgend zijn lege kelk op. De Beier bediende de vrouw eerst, schoot dan naar rechts om de man te helpen en bleef ten slotte vragend voor mij staan, ontgoocheld omdat mijn glas nog half vol was. Ik keek ostentatief naar het jonge paartje. Het meisje verwijderde zacht de klauw van de jongen van haar borst. In een Duitse kroeg voelde ze zich veilig. Ik hoorde haar duidelijk tegen de jongen fluisteren: ‘I left my bloomers home.’ Ze had haar broekje thuis gelaten. De teenager veerde recht, liep naar de juke-box en stak er munten in want zoiets moest gevierd worden. Zijn bluejeans plakten aan zijn lichaam en tekenden zijn geslacht duidelijk af. Ik ben geen zedenmeester en ik weet dat er talloze geilaards en dronkaards zijn in de wereld. De eerste geloven nog in de mogelijkheid van het geluk, de tweeden hebben het opgegeven, die beroemde ‘pursuit of happiness’, die jacht op het geluk door de Grondwet gegarandeerd. Het muziektuig, een kleurig monumentaal monster deed de hele kroeg daveren van stampend geluid, recht uit Afrika. De negers mogen er trots op gaan, dacht ik, ze hebben Mozart en Haydn en Gluck door dit bestiaal lawaai verdrongen. Het rosharig meisje lag nu helemaal aan de jongen geplakt. De tweede

[p. 484]

plaat bracht een lijmerige zanger aan het woord. De Ierse begon toen hoog te gillen om zich voor de Beier, die blijkbaar haar confident was, verstaanbaar te maken. De ouwe man die de eerste plaat als een mokerslag op zijn verward hoofd had ervaren, lag nu verslagen met zijn scherpe kin op de tapkast. De Ierse had een stem lijk een gescheurde trompet en deelde aan de Beier in détail mee wat ze dien avond gegeten had. Elke dis kreeg een soort adelbrief, want ze had niet gewoon soep gegeten. ‘I had my soup’, zei ze, en het was duidelijk te horen dat het voor die soep een eer geweest was door haar verorberd te worden. Ten onze gerieve voegde ze erbij dat het dikke erwtensoep geweest was. Daarna had ze varkenscoteletten gegeten met snijbonen en een Idaho-potato. Het waren natuurlijk geen gewone coteletten, het waren hare coteletten, hare snijbonen, haar Idaho-aardappel. Ten slotte had ze nog Nesselrode-taart gehad en haar koffie. De Beier zei bedachtzaam: ‘Een goed maal’. ‘Hilda O'Connor laat zich niets te kort komen’, zei het wijf uiterst zelfvoldaan. De oude man rechts was zachtjes van zijn kruk aan 't glijden. Ik vroeg me af of ik hem zou helpen maar niemand is vlugger beledigd dan een dronkaard en ik liet hem begaan. Hij steunde met de handen op de barstoel en zakte toen zachtjes op de grond. De Beier boog zich over de tapkast en vroeg of de man comfortabel was. ‘Even uitblazen’, zei de dronkaard en schreef met zijn wijsvinger in het wit zand op de vloer. Hetgeen ik van den beginne gevreesd had, gebeurde toen, want ik werd in het gezelschap betrokken. De Ierse schoof naar me toe, bekeek mijn glas en vroeg wat ik dronk. Wijn, zei ik. Waarom geen lindethee? riep ze misprijzend. ‘Wel, ieder zijn meug’, concludeerde ze. ‘Waarmee kom je aan de kost?’ vroeg ze. ‘Met te praten’, zei ik. ‘U moet een van die droge komieken zijn’, zei ze, ‘heb ik je nooit op t.v. gezien?’ Nee, ik ben niet erg bekend en dan nog maar alleen in New York.’ Toen stokte het gesprek.

Bonum vinum laetificat cor hominum, de goede wijn verheugt het hart des mensen, staat thuis bij me op een aardige oude kruik. Dat is stellig niet het geval met me: wijn doet me nadenken en dat loopt altijd slecht af. Ik zit hier nu slechts twintig minuten in dit verdomd lokaal en ik haat die protserige Beier al, ik verafschuw dat wijf en ik heb meelij met de D.T.-kandidaat die lijk een baby in zijn ren met het wit zand speelt op de vloer. De jonge snuiter misprijs ik en het meisje zonder broek hindert me, maar ben ik gelast op haar deugd te waken? Ik verspil mijn aandacht en mijn sentiment - mijn sentimentaliteit liever - aan vijf wezens die ik nog maar enkele minuten ken en die ik nooit hoop weer te zien. Ik loop weer zonder opperhuid rond in plaats van de nota's voor mijn geleerde uiteenzetting nog eens na te kijken. Ik was vol zelfverwijt en riep de Beier.

[p. 485]

Ik gaf hem een biljet van 20 dollar, wat indruk op hem maakte. Hij stond aan de kassa te foeteren, toen de telefoon belde. ‘Jawohl, Schwarzwald Bar, hier’, riep hij met de forse stem van een Feldwebel. Hij moet in Dachau ‘gewerkt’ hebben, dacht ik. Een van die beulen die uren aan een stuk konden bevelen: ‘Mützen auf, Mützen ab’, totdat hun slachtoffers er dood bij neervielen. De man aan het andere eind van de draad schreeuwde luid zodat de Beier het apparaat ver van zich af hield en we het gesprek konden volgen. De dronkaard was terug op zijn kruk geklauterd, het jonge paar keerde zich naar de tapkast. Het is toen dat in al deze onbelangrijke vulgariteit het drama is losgebroken. ‘Is mijn dochter daar?’ riep een dronken stem uit de verte. De Beier keek rond. Hilda O'Connor kon best een grootmoeder zijn. Alleen het meisje kwam in aanmerking. ‘Hoe heet ze?’ vroeg de Beier. ‘Deborah, mijn meisje Deborah’, zei de stem klagend. De Beier riep naar het kind zonder broekje. ‘Ik heet Hildegarde’, zei ze. ‘Hoe ziet ze eruit?’ vroeg de Beier, ‘hoe oud is ze?’ ‘Vijfendertig, ze is ros, ze is Schots en heeft sproeten en ze draagt een bril. Ze is groot van gestalte.’ De Beier herhaalde voor ons de persoonsbeschrijving van de verloren Deborah. Dat verwekte een algemene hilariteit. Het Ierse wijf gnuifde. ‘Een dochter van 35 jaar, die kun je niet thuishouden’, riep ze in de hoorn die de Beier haar toestak. De twee teenagers zongen een liedje waarvan ze de naam van de heldin door die van Deborah vervingen. Langzaam begonnen ze te dansen. De Beier praatte verder met de vader die aldoor maar om zijn Deborah riep, en gaf hem de raad de herbergen in de buurt op te bellen, The White Peacock, The Jolly Jokers, Im weissen Rössl, enz. Misschien zit je lieve Deborah daar. De dansers brulden af en toe in het apparaat: ‘Waar, waar is Deborah?’ Zelfs de D.T.-man nam deel in de boosaardige pret, het bespotten van een wanhopige en dronken vader. Toen ik haastig het lokaal verliet, deed de ijzige buitenlucht mij goed. Ik kon al die vieze wezens van me afschudden en stipt op tijd verscheen ik op het podium om de leden van de Academy of Social Sciences van St. Louis in te wijden in de geheimen van de Gemeenschappelijke Markt, the Common Market. U kunt het verslag van mijn uiteenzetting erop nalezen in de St. Louis Courier van 20 november 1962. Het was een goed onderlegd betoog, glashelder en overtuigend, en de spreker, een ‘distinguished economist from abroad’ - wat kan een economist anders zijn dan gedistingeerd? - had het goed gedaan. Niemand heeft echter gemerkt dat hij, na elke paragraaf bij zichzelf mompelde: ‘Where, where is Deborah...’ en indien het sommige toeschouwers is opgevallen dat hij bij het slot van zijn rede méér ontroerd scheen dan zijn vrij dor onderwerp er aanleiding toe gaf, dan heeft men dat toegeschreven aan zijn jeugdig idealisme. Wat

[p. 486]

de heren van het Comité wel wat verbaasde was dat hij abrupt afscheid van hen nam en wegliep met een van de aanwezige dames die hem haarfijn ondervroeg over het 19de-eeuwse Zollverein. Maar kom, alle Europeanen zijn nu eenmaal vrouwengekken.

De waarheid is dat Miss Marsen mij niet liet ontsnappen en mij voorstelde in mijn hotel een kop koffie te gaan drinken. Toen we samen in de gezellige taveerne zaten, was ik opgelucht. Ik had het er fatsoenlijk afgebracht. ‘Der Mohr hat seine Schuldigkeit getan’, zei ik tot de jonge vrouw. ‘Laat de Moor toch maar wat blijven’, antwoordde ze, want Duits is in St. Louis de tweede taal, zoniet de eerste.

Toen we over de Common Market en het Zollverein uitgepraat waren, begon ik haar nader te bekijken. Ze had haar mantel afgelegd en droeg een blouse zonder mouwen, roze. ‘Vandaag gekocht’, zei ze. ‘In Duitsland heet dat: letzter Versuch.’ Ik protesteerde en zei iets wat een compliment moest zijn. Toen viel het me op dat haar armen vol sproeten stonden, dat haar haar ros was en dat ze een zware bril koket had afgenomen.

‘Mag ik je voornaam raden?’ vroeg ik. Ze knikte verwonderd.

‘Volgens mijn intuïtie, moet je Deborah heten’, zei ik.

‘Je bent geen economist’, zei ze stomverbaasd, ‘je bent een tovenaar of een hypnotiseur of zoiets.’

Toen vertelde ik haar mijn wedervaren in de Schwarzwald Bar en hoe haar vader aldoor riep ‘Waar, waar is Deborah’.

‘Mag ik een whisky hebben?’ vroeg ze door haar tranen heen.

‘Een dubbele’, zei ik en bestelde er twee.

‘Vader is een dronken loeder’, zo ving haar ellendig levensverhaal aan. Een paar uren heb ik geluisterd naar haar menigvuldige misères, de ontrouw van haar moeder, die met een man gevlucht was, het fysisch en moreel verval van haar vader die zich in haar jeugd aan haar vergrepen had, de abortus die haar bijna het leven had gekost, zijn permanente dronkenschap die altijd op slijmerige sentimentaliteit uitliep, de krampachtige pogingen die ze had moeten doen om zich recht te houden, de thesis die ze over de Common Market voorbereidde. Al dat vuil en edels waarmee haast elk leven gevuld is.

‘Je zou het me niet aangeven’, zei Deborah na een aantal whisky's, ‘maar ik ben kampioen judo van St. Louis. Dat ondervindt vader telkens wanneer hij weer handtastelijk wordt.’

Kaarsrecht is ze vertrokken in de nacht.

Een jaar nadien heb ik een exemplaar van haar thesis over de Common Market ontvangen. Deborah Marsen heeft ze aan mij opgedragen. Wanneer mijn vrienden mij plaagden, heb ik nooit uitleg gegeven. Ik heb er alleen

[p. 487]

op gewezen welk een voortreffelijk conférencier ik in de Academy of Social Sciences van St. Louis geweest was op 20 november 1962. Men kan op minder trots zijn in het leven.

Ischgl, 12-VI-1972.