Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 115

[p. 486]

Libera Carlier / Varen in ballast

(fragment)

Toen stormde de derde stuurman hijgend over de vliegende brug en schreeuwde ‘het brandt in tank twee’. Ze renden allebei naar het voordek, eerste stuurman Hassen ontweek de leidingen met een hinkstapsprong en de pompman sloeg dof tegen het dek toen hij uitgleed over een olievlek zonder zaagsel. De rook uit de tank liet Hassen hoesten. De derde zei dat hij de kraan had geopend om het ballastwater van tank drie in tank twee over te hevelen en de brand te blussen en toen riep een foreman ‘godfer er zitten nog twee lassers in die tank!’

Hassen draaide de kraan dicht, alsof hij een zware vrachtwagen door een haarspeldbocht moest scheuren en hij greep het gasmasker waarmee de bootsman aan kwam draven.

Iemand trok een vanglijn strak om zijn middel toen hij al op de trap stond, klaar om af te dalen en de foreman zei ‘ze zitten in de zij met een looplamp en branders’ en hij vroeg welke ezel er water had gestoken om zijn mensen te verzuipen en de derde antwoordde dat hij vuur had gezien en rook en verrek-nog-an-toe.

Terwijl de geluiden aan dek verzwakten en de twistende stemmen vervaagden en de bootsman nog riep ‘breng een cluster’, schoof Hassen over het eerste platform van een tank waarin hij nooit tevoren was afgedaald. Hij kneep de gladde leuning en tastte beurtelings met zijn voeten tot hij de tweede en langste ladder vond en kreeg zijn krampachtige vingers maar moeilijk los van de veilige stang, die hij niet kon zien door de rook, dik als zwarte watten, klemde zich vast met een beredeneerde greep en werkte zich geleidelijk omlaag. De filter van het masker stootte onzacht tegen een uitspringende knieplaat en de rook prikkelde zijn ogen en zijn neus terwijl hij met één zenuwhand ijverig doende was om het masker weer behoorlijk te laten sluiten om zijn wangen. Onder hem, nog lager, klotste het water door de mangaten, tegen de schotten en de ladder, en hij vroeg zich af of hij de kraan wel degelijk had dichtgedraaid toen het water al maar steeg,

[p. 487]

tot zijn dijen en achterste, zijn krimpende sekse en middel. Het sneed zijn adem af op borsthoogte en toen stond hij op de bodem. Hij lichtte het masker op en schrok van zijn galmende stem ‘waar ben je?’ en schoof het masker weer haastig voor zijn mond en hoestte gedempt en vervloekte zichzelf om die beestigheid, toen het oogglas besloeg. Hij kroop door het eerste verticale mangat, hijgend en kreunend, naar de bakboordskant toe, en hij frutselde aan de vanglijn die hem hinderde, maar hij maakte het touw niet los om zelf niet te verdwalen in die inktzwarte tank en hij dacht aan Klein Duimpje, heel even maar, en toch lang genoeg, omdat het ventje steentjes had gestrooid in het woud om zijn weg weer te vinden naar een huis waar hij ongewenst was. De zaklantaarn functioneerde niet of functioneerde wel maar was niet zichtbaar door de rook, en hij sloeg de lantaarn tegen het schot en tastte naar het kleinere mangat van het volgende compartiment, voelde het hoofd en greep het haar. Hij liet de elektrische lantaarn vallen en sleepte de drijvende lasser door het gat, plotseling zeer blij omdat hij zelf terug kon en in halve paniek omdat hij naast het eerste mangat terecht was gekomen. Niets is zo deprimerend als het zoeken naar een wazige, onvindbare uitweg en hij verwenste zijn beroep en zijn toekomst tot hij de trapleuning vond die hem naar de hemel zou leiden.

Bij de gezegende trap wond hij de vanglijn onder de oksels van de man, legde een paalstreek in het touw en bukte zich, zijn gezicht in het water, tot de drenkeling dubbel gevouwen op zijn schouder lag. Hij klom, onhandig met rukken en stoten, en hij wist dat hij het platform niet zou halen omdat de gebastardeerde trap daar door een ring en door een horizontale plaat liep, maar hij klom naar boven. De bootsman schreeuwde ‘vier die cluster’ en hij hoorde de lampekap tegen de leuning slaan en kletteren op de treden maar de sterke werklichten zag hij pas toen ze zijn hoofd raakten. En hij klom verder, de lampekap als een gigantische helm op zijn hoofd, trede na trede, tot op de dodelijke hoogte van het platform waar hij met de lasser en zichzelf geen raad meer wist, waar hij een vierkantig stukje lucht boven zich vermoedde maar dat hij op eigen kracht niet kon bereiken. De bootsman zei ‘hij heeft er een, ga daar weg verloren kost, laat me door’. Iemand sloeg de lampekap opzij en greep de lasser, een opluchting, alsof hij groeide en nog groter werd. Aan dek was de atmosfeer nooit zo zuiver geweest. Hij zei ‘leg hem plat en kunstmatig ademen. Blaas in zijn mond’. De verleiding om het masker aan iemand anders aan te bieden was zeer groot, de derde wou het grijpen en hij liet hem even

[p. 488]

dankbaar begaan en toen zei hij ‘geef hier, ik ken de weg nu’. Opnieuw daalde hij de trap af, veel minder vastberaden maar kalmer. Op het platform hoorde hij dat hij gevolgd werd en hij dacht, die gekke derde moet wat doen om zijn geweten te sussen, en toen trapte iemand hard op zijn hand. Hij greep de voet en voelde aan de enkel dat het de derde niet kon zijn en de bootsman ook niet, de enkel was fijn als van een vrouw, en hij sloeg met zijn vrije hand tegen de onbekende kuit tot de voet werd opgelicht. Op de bodem waadden ze hand in hand, hij het eerst, en ze kropen door de beide gaten tot tegen de scheepszij en daar vonden ze de tweede lasser. Hij lag gestrikt in de draad van zijn looplamp, met zijn gezicht naar de bodem van de klotsende tank.

De zwarte wenkbrauwen van de ouwe vormden één doorlopende lijn, zijn ogen stonden nog dichter bijeen, en een venijnige rimpel sneed door zijn kin terwijl hij de balans opmaakte van een reis die nog niet begonnen was. U blaast de haven op, mijnheer, u verzuipt de scheepsherstellers met ballastwater en dan komt u me vertellen dat benzine achter de roestlaag in tank twee vuur heeft gevat door te lassen. Het schip is gasvrij, mijnheer, hier is het certificaat, of zijn die inspecteurs altijd bezopen? En welke benzine, mijnheer? Welke benzine? In tank twee? Sinds jaren een olietank, mijnheer.

De geredde lasser zei dat er plotseling een blauwe vlam uit de strip sloeg en dat even later heel de scheepsflank gloeide en rookte en dat onmiddellijk daarna het water in de tank begon te stijgen zodat hij dacht dat het schip lek was. Dat hij door het eerste mangat was gekropen en toen geen adem meer kreeg. Hij sprak verontschuldigend, staarde door de patrijspoort, dan naar de heilige stuurman, beschaamd omdat hij nog leefde en zijn maat zeer dood was en hij zich daarin toch verheugde.

‘We waren banger van het water dan van de rook’, zei hij en hij huilde luid terwijl hij het uitstootte hoe Karel met zijn looplamp in het rond cirkelde als een gekke paardemolen, zoekend naar het mangat, naar het onvindbare hol waarlangs hij die hel had kunnen verlaten.

De ouwe zei ‘geef hem een borrel’ en de foreman klopte goedig op zijn natte rug terwijl Hassen met een bevende hand het glas vulde.

‘Ik wou het vuur blussen’, zei de derde maar niemand luisterde naar hem. Hij bleef in de gang staan, met droge kleren voor de eerste die niet voelde dat hij helemaal onder de drek zat, en hij vergat waarvoor hij gekomen was toen hij de lasser snikkend op de hoek van de schrijf-

[p. 489]

tafel zag liggen en het wit in de ogen van de stuurman nog witter werd door het schuine licht van de patrijspoort op zijn besmeurd gezicht. Hassen zei: ‘Ik zou die kraan ook geopend hebben.’ De derde klemde zijn tanden op elkaar en kleurde.

Voor de tweede maal stopte de havenambulance naast de scheepszij waarin het oranjelicht mat weerkaatste. Tassie stond nog doornat en smerig tegen de verschansing, een natte druipende voet op de onderste reling, en keek naar het hagelwitte linnen van de verplegers.

‘Trek droog goed aan’, zei Hassen nors.

‘Het is niet koud’, zei Tassie.

‘Koud of niet koud, je scharrelt bronchitis op.’

‘Ik heb geen droog goed’, zei Tassie tegen zijn zin.

‘Als je maar weet dat je niet tot in Texas in je nest blijft liggen omdat je verkouden bent’.

‘Ik zal u nogeens volgen in een tank vol shit’, zei Tassie.

‘Als je dan wat harder op mijn vingers trapt, donder ik misschien wél van de ladder’, zei Hassen.

Tassie slenterde naar het achterdek en liet een breed oliespoor na op de rode boottopping. En Hassen keek hem na, half achterdochtig maar niet zonder eerbied.

De ploegbaas leidde de lasser behoedzaam naar de gangway, in een houding alsof hij hem wou beschutten tegen een opdringerige menigte. Hij lei zijn arm over zijn schouders en drukte het wenende gezicht tegen zijn borst. De derde machinist, die altijd wijs was met terugwerkende kracht en duidelijk voorbestemd voor de administratie, beweerde dat het gevaarlijk is om met branders te werken in een tank, zelfs als het schip gasvrij is verklaard, omdat van olie verzadigde roest-schollen zeer brandbaar zijn. Hij zei ook nog iets van het flashpoint en de zuurstof maar niemand luisterde naar hem omdat het te geleerd klonk. Toen de berrie onplechtig over de verschansing zwaaide en de dode man het witte laken begon te kleuren, ontblootte de pompman zijn hoofd en hij zei zacht, maar zodat Hassen het kon horen, dat MEN een boot verpest door tanks met benzine te spuiten.

De Arabier fluisterde ‘this ship is doomed.’

Massale slachtingen worden vaak voorafgegaan door een kort gebed en altijd gevolgd door een eeuwigdurende stilte. Soms slaat een verfijnde aristocratenhand een delicaat rouwbeklag op een lakense mouw; in banale kerken ratelen de bezwerende geluiden van een twijfelachtige troost en een Zenoïst verbijt zijn ellende alleen.

[p. 490]

Soms, als het uitkomt voor wie nog levend en ambitieus op de sokkel mag, eist een geconsacreerd lijkbidder een bijkomstige minuut stilte op om een vorm van hypocrisie in de gepaste sfeer te kunnen bedrijven. Soms ontsluit een woord, een vergeten klank of een verloren geur een kil gemoed en als men bij de lijkbaar van een kind een meisjeskoor hoort zingen ‘ik zeg u geen vaarwel, mijn broer’, slikt zelfs de onder-menselijkste kei zijn speeksel weg.

Over een schip zweven nooit gevoelens en hangt gewoon de vlag halfstok tot de zon weer ondergaat.

Die avond vouwde de derde stuurman de Panamese vlag en rolde haar tot een stevige worst - zoals moeder het deed met besprenkeld linnen - en borg haar weg op de gebruikelijke plaats in het rek tussen de derde vervangwimpel en de internationale codevlag.

Daarna liep hij zijn routinerondje over de brug, het bootdek en de flying bridge om zijn verantwoordelijkheidsgevoel op het vereiste peil te houden en zich te laten groeten door de waker op de staatsietrap. In zijn hut doofde hij de lichten, op de leeslamp na, om niet geërgerd te worden door de rommel. Naast de gele lichtcirkel kleedde hij zich uit en liep naakt door de gang naar de badkamer waar hij onder de douche de heetwaterkraan van de andere onderscheidde door een zelfgemaakt versje af te dreunen: ‘rood van de warmte, blauw van de kou’. Op school had hij er alle reglementen met dat soort kunstgrepen ingekregen en ingehouden en het gebeurde nog, wanneer hij een schip zag, dat hij fezelde ‘rood op rood en groen op groen, veilig varen, niets te doen.’