Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 113

[p. 481]

Dietsche Warande en Belfort 113e jaargang nummer 7 september 1968

Afscheid van Ernest Claes

Met Ernest Claes verliest ons tijdschrift zijn oudste en een zijner trouwste redacteurs. Zoals zijn vrouw Stephanie Claes-Vetter werkte hij méér dan vijftig jaar geleden reeds aan de Dietsche Warande mee. In 1940 verzochten Juffrouw M.E. Belpaire en August van Cauwelaert hem tot de redactie toe te treden. Samen met Van Cauwelaert, Walschap, Muls behoorde hij tot de senioren, die de eigen geest en richting van ons tijdschrift het best kenden. Hij hield van de Dietsche Warande met hart en ziel, volgde elk nummer met volle aandacht, miste zelden een redactievergadering en was op alle samenkomsten een der actiefste leden.

Zijn aanwezigheid schiep in ons milieu steeds een gezellige sfeer, bij uitzonderlijke gelegenheden een feestelijke. Wij zullen steeds de herinnering bewaren aan zijn goede, joviale broederlijkheid, zijn warme edelmoedigheid, zijn jouïssante vertelkunst. Maar in de loop van alle ernstige gesprekken met Claes, in en buiten onze redactie, werden wij steeds getroffen door zijn rustig en evenwichtig oordeel, zijn milde ruimdenkendheid in kunstzaken, zijn verdraagzaamheid tegenover andersdenkenden. Dit alles heeft hem veel vrienden bezorgd in alle milieus.

Wie met Ernest Claes mocht omgaan, voelde zich spontaan tevreden en gelukkig. Hij was een geestelijk gezond mens, omdat hij steeds voor het geluk heeft geleefd en dat geluk, die vrede in zich zelf, ondanks de miseries die af en toe zijn menselijk deel werden, steeds heeft nagestreefd. Dat is een merkteken van de wijze mens die hij was: een wijs mens leeft voor het geluk.

Zijn letterkundig werk zal de geschiedenis ingaan, die oordelen kan. Zijn hoge leeftijd heeft meegebracht dat hij stervend reeds grotendeels tot die geschiedenis behoort. Dat hij, zoals eens Hendrik Conscience, voor heel het volk heeft geschreven, biedt ons een waarborg dat zijn werk tot het blijvende erfdeel van ons verleden zal behoren, want, hoe de beschavingsfasen ook mogen komen en gaan, de ziel van een volk blijft. Claes heeft met eerlijk en mild hart, met feilloze kennis de Brabantse volksziel beschreven. Hij is er bovendien in geslaagd zijn belevingen vorm te geven in een bekoorlijke vertelstijl, die hij tot

[p. 482]

in de perfectie verzorgde en, anders maar even kundig als Conscience, ritmisch modelleerde naar de mondelinge vertelling, tot in de details van tempo, klemtoon en zinval toe. Ook dit feilloze verteltalent geeft hem kans tot overleven, omdat de behoefte aan orale of geschreven communie die de vertelkunst aan de mensheid biedt, wel onuitroeibaar is, hoe individualistisch en burgerlijk onze huidige westerse beschaving ook zij.

Claes zelf heeft er herhaaldelijk en terecht op gewezen dat hij niet enkel een heimatverteller was. Er zijn verhalen waarin hij zijn lijden verteert, ze zijn vooral aan de oorlog en zijn gevolgen gewijd. Er zijn ook ironische en satirische werken, waarin hij van zich afbijt tegen het onrecht dat hij niet verdragen kon: Charelke Dop, Clementine, Er is een mens verdronken, e.a. Het is zo dat Ernest Claes, zoals andere auteurs die in een bepaald genre een overgrote populariteit hebben verworven, wel eens in zijn betere werk werd miskend.

Het dierbaarst waren hem, en ongetwijfeld zijn beste lezers, de bladzijden waarin zijn mijmerende ziel de herinneringen aan zijn kindertijd omfloerste met een atmosferisch waas van melancholie en verdiepte tot een zacht, ritmisch-gedragen, weemoedig lyrisme. Men kan ze vinden in Jeugd en De Oude Klok, prachtige bladzijden, die samen met Floere het Fluwijn en andere novellen, tot het beste Vlaamse proza behoren. Daar was de virtuoze verteller het meest artiest.

Het moet ons dankbaar stemmen dat het lichaam van Claes te Averbode werd toevertrouwd aan zijn Brabantse aarde, gemengd met de asse van zijn voorouders en dorpsvrienden, zijn roman- en verhaalfiguren die hem zijn voorgegaan, dicht bij de abdij die hem uit het armste volk optrok naar de studie, dicht bij zijn mensen en landschappen. Uit de voorbije, zwarte armoede van deze streek en dit kleine volk heeft hij zoveel geput: zijn werkkracht, zijn bescheidenheid, zijn natuurlijkheid, zijn hartelijke menselijkheid, zijn humor die kinderverdriet was en blééf, en ook het enig hoopgevende dat daar toen bestond, zijn geloof. Laten wij er dankbaar om zijn dat hij uit dat arme, rurale stukje Vlaanderen een zo rijk oeuvre van verhaalkunst en menselijkheid heeft kunnen opbouwen. Laten wij tevens blij zijn omdat hij een welvarender en vrijer Vlaanderen rond zich heeft zien groeien, en in dat herboren Vlaanderen zélf gelukkig heeft geleefd.

En toch, al weten wij dat hij als hoogbejaarde dankbaar was om zijn lang genoten leven en succesrijk werk, en dat hij vredig de onvermijdelijke dood

[p. 483]

tegemoet zag, hij laat ons achter met een gemis. Want, al blijft zijn werk ons beschikbaar, aan vriendschap, goedheid, gezelligheid en humor worden allen die hem hebben gekend, vandaag voorgoed armer.

Redactie