Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 112

[p. 393]

Guido Geerts
Loquela Tua...

De vervanging van het Latijn door de taal van de gemeenschap brengt een aantal moeilijkheden met zich mee die waarschijnlijk overal ongeveer van dezelfde aard zijn. Het komt eropaan een liturgische taal te gebruiken die niet misplaatst klinkt in de bijzondere omstandigheden waarin ze fungeert en die anderzijds zo eenvoudig en duidelijk is dat de gemeenschap erin kan bidden, d.w.z. ze gebruiken om te spreken tot God. Geen gemakkelijke opgave!

In een land als Vlaanderen ligt de hele kwestie nog moeilijker doordat de cultuurtaal niet de algemene volkstaal is. De dialecten zijn echter niet (meer) geschikt voor liturgische gelegenheden. Er moet dus wel in de cultuurtaal gebeden worden. Het gebrek aan vertrouwdheid met de mogelijkheden van die taal schept daarbij dan uiteraard vaak een sfeer van vreemde onwennigheid zowel bij de toehoorders als bij de ‘lezers’ - priesters en lectoren -, die dikwijls niet de passende verklanking van hun tekst kunnen vinden.

Het gebrek aan taalkennis laat zich - behalve in talloze preken - zeer sterk gelden in de voorbeden, de gebeden die een vertolking zouden moeten zijn van de gedachten en gevoelens van de aanwezigen. Het is natuurlijk zo dat de man die deze teksten moet opstellen het nooit heeft geleerd. Tot nog toe worden er op de seminaries geen colleges gegeven in de stilistiek van het (gemeenschaps-)gebed; en er zijn waarschijnlijk ook weinig of helemaal geen handboeken over het gebruik van de omgangstaal in liturgische omstandigheden. De opsteller van gebedsteksten is dus vrijwel volkomen op zichzelf aangewezen. De gemeenschap in wier naam hij moet spreken, heeft hem zelfs niet de taal waarin hij haar gevoelens moet formuleren ter beschikking gesteld.

Het moet wel zijn dat velen zich tegen die taak niet opgewassen voelen, want er worden iedere week confectieteksten bezorgd. Omdat de kans bestaat dat vele hulpelozen die gebeden ‘gebruiken’ in de overtuiging dat ze goed zijn omdat ze door, laat ons zeggen, minder gewone mensen zijn geschreven, is het misschien wel nuttig eens te

[p. 394]

waarschuwen voor het gevaar dat juist in het niet-gewone hier schuilt. Als de teksten opgesteld werden door mensen die geschikt worden geacht - eventueel zichzelf geschikt vinden - om de ondeskundigen de helpende hand te bieden, mogen aan de deskundigheid en de taalvaardigheid van de schrijvers wel enkele eisen gesteld worden. Het is misschien jammer te noemen dat hun werk nodig is; maar juist omdat er behoefte aan bestaat, is het ook zo belangrijk. En doordat het gedrukt of gestencild wordt, wordt er misschien nog veel meer en veel langer gebruik van gemaakt dan bij het maken ervan in de bedoeling lag.

Voor teksten als de volgende zou dat zeer te betreuren zijn: ‘Voor de priesters en allen die zich aan het apostolaat wijden, dat zij door Gods kracht en door hun zuiverheid van inzicht, goedheid en standvastigheid, heiligheid en ongeveinsde liefde, voor de wereld verschijnen als echte dienaars van God, en dat de Heer hen voorbehoede in hun apostolaat persoonlijk succes te zoeken, laat ons bidden’; ‘Voor de kinderen uit de gezinsgroepen, voor de kleinsten in hun lieflijkheid, voor de groteren, de zorgenkinderen, voor hen die naar de volwassenheid rijpen, dat zij groeien in schoonmenselijkheid en christelijke edelmoedigheid, en dat zij langs ons de weg mogen vinden naar God en in grootmoedige liefde naar de mensen, laat ons bidden’; ‘Voor alle religieuzen, vooral voor hen die St.-Jozef als beschermheer erkennen, dat zij Hem mogen volgen in zijn Godgekeerdheid en luisterwilligheid, in zijn eenvoud en grootmoedigheid, en dat zij in Gods liefde opgaan, in ontvankelijkheid dienstbaar, laat ons bidden’ - ja, laat ons bidden...

Uit deze drie willekeurig gekozen passages kan al blijken dat tot de kwalen waaraan dit soort taalgebruik lijdt, ongetwijfeld de dikdoenerij gerekend mag worden. Zo ongewoon mogelijk... dan klinkt het wel plechtig en dan maakt het misschien wel de indruk veel te betekenen... En vooral veel woorden gebruiken, net alsof je veel te zeggen hebt!

Maar wat betekent ‘voor de wereld verschijnen’? Hoe doen die priesters dat? Over welke voorbehoedmiddelen beschikt de Heer? Wat is ‘rijpen naar volwassenheid’ precies; en wat is ‘grootmoedige liefde’ voor een insekt; wat is ‘Godgekeerdheid’, ‘luisterwilligheid’ en wat ‘in ontvankelijkheid dienstbaar’? Wie begrijpt daar iets van? En wie kent het verschil tussen ‘ongeveinsde liefde’ en liefde, tussen ‘echte dienaars van God’ en gewone dienaren van de Heer, tussen ‘christelijke edelmoedigheid’ en andere, tussen ‘schoonmenselijkheid’ en menselijkheid zonder meer? Wijden de priesters zich volgens deze schrijver aan het apostolaat

[p. 395]

of niet? En wat een deugden bezitten die kerels! Of is het toch de bedoeling dat we zouden vragen dat ze die deugden zouden mogen beoefenen? De kleinsten in de wieg, dat hoor je wel eens, maar ‘de kleinsten in hun lieflijkheid’ waar haal je zo iets vandaan? En die groteren, zijn dat de zorgenkinderen, of is het zorgenkind een klasse apart? En wie rijpt er naar volwassenheid, als het niet de kleinsten, de zorgenkinderen of de groteren zijn? Wat een ellendige kunstmatigheid! Zo bidt het volk toch niet. Niemand kan ‘de Heer aanvaarden in zijn goddelijke tegemoetkomendheid’; niemand kan bidden ‘voor meer ontvankelijkheid tegenover Gods wil’, ‘voor hen die op deze wereld in macht gesteld zijn’, ‘dat wij uit de eucharistisch bescheiden aanwezigheid van de Heer, de bereidheid mogen halen om God te aanvaarden’, omdat niemand zo spreekt; niemand kan geloven in onzin als: ‘dat onze vasten en onze onthouding van spijs en drank, voor hen (d.i. de hongerigen) tot voedsel worden’ en ‘dat zij (onze gezinnen en religieuze gemeenschappen) in deze vastentijd in gemeenschappelijke bezinning tot zich zelf terugkeren in vernieuwde innerlijkheid’.

En toch wordt dergelijk gewauwel als gebedstekst verspreid. Je zou je wel af durven vragen of de opsteller ervan niet een wereldvreemde negentiende-eeuwer is. Hij heeft het nog over ‘godgewijden’, ‘vredestichters’, ‘de behoeftigen in de vreemde’, ‘gezinnen waar twist en tweedracht heerst’, ‘onze broeders die verloren lopen in de nacht van de twijfel en het ongeloof’ en ‘de volkeren door de oorlog of burgertwisten in nood gedompeld’. Maar het Concilie is geweest! Er moet dus ‘gegaan worden op de paden die in het Concilie gebaand werden’. En er wordt iets gezegd over ‘de priesters in deze evoluerende tijd’ in de hoop dat zij ‘in het beheer van Gods geheimen betrouwbaar mogen blijken’! Zelfs wordt er gevraagd dat de Bisschoppen de vreugde zouden mogen ervaren ‘de geest van het Concilie in hun volk te zien groeien’ - gelukkig wordt daardoor tenminste verhinderd dat het volk in een spontane bui het omgekeerde vraagt... Je zou daar af en toe wel willen toe overgaan, als je iedere zondag weer als nummer één het gezag aan de beurt hoort komen. Het begint steevast met ‘al wie in de Kerk verantwoordlijkheid draagt’ en ‘allen die gezag voeren’, (eerst de gezagvoerders van de Kerk en dan hun collega's ‘op aarde’ of ‘in deze wereld’) en namens ons - het niet-theologisch geschoolde grut: zij die niet gekozen zijn ‘tot zijn vertrouwelingen in de intimiteit van het gebed en de beschikbaarheid van de dienende liefde’ - namens ons wordt dan de wens uitgesproken dat zij ‘de vreugde ervaren (door ons) in volgzaamheid beluisterd te worden’.

Maar er wordt ook gedacht aan ‘onze christelijke gezinnen, dat zij

[p. 396]

door Gods genade vast gebouwd staan op goedheid, deemoed, zachtheid, op het geduld van vader en moeder, op de aanhankelijkheid en de gewilligheid van de kinderen’, enz. enz. En de andere gezinnen, waarop staan die vast gebouwd? Horen die er ook bij als er gevraagd wordt - wat het ook moge betekenen - ‘bevestig onze gezinnen in uw vrede en genade’?

Voor ons allen die rondom het altaar verzameld zijn klinkt de bede dat wij ‘de kracht zouden ontvangen onze dagelijkse kruisjes te dragen en ons leven met Gods heerlijkheid te doorlichten’ of dat ‘wij dit jaar vanuit Gods ontmoeting mogen leven, dat elke dag weer nieuw mag bloeien, dat in Gods lach het jaar mag groeien, naar diepere volkomenheid, in ZIJN geborgenheid’ en ook wel eens dat we onze taak ‘met passende vroomheid beginnen en met onverstoorde toewijding voleinden’.

Altijd is het even onnatuurlijk; nooit klinkt het gewoon. Het aantal overbodige adjectieven is legio, het aantal herhalingen bijna even groot, het aantal dikke woorden niet te tellen. Wat kunnen we er anders van denken dan ‘wo Begriffe fehlen, da stellt ein Wort zur rechten Zeit sich ein’? En dan maar hopen dat dergelijke kletskoek nooit meer ergens verkocht zou worden...

Als gij bidt, gebruik dan geen omhaal van woorden, zoals vele theologen; want zij menen dat zij door hun veelheid van woorden verhoring zullen vinden! Volg hun voorbeeld dus niet na, want voordat gij Hem vraagt weet uw Vader wat gij nodig hebt, (naar Mat. 6, vs. 7-8).