Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 109

[p. 457]

De laatste ronde

Twintig dadels voor dagdieven

1	Ik zou een roos willen zijn, zonder gevoelens of gedachten. Ik zou niet beven als een hand mij aanraakt.
2	De kat draagt haar jongen in de muil: kan men zich ontroerender toewijding voorstellen?
3	In het oerwoud heeft het bronwater de smaak van wijn.
4	Zolang men het verleden vergeten kan slaapt men rustig.
5	Wie nooit honger geleden heeft, is een arm man.
6	Denk niet dat gij ontkwetsbaar zijt, zelfs een vlieg kan u doden terwijl gij waakt.
7	Het geluk zou volkomen zijn, als wij niet bang waren het te verliezen.
8	De droefheid leert ons wat de vreugde waard is.
9	Wie het dichtst bij de lamp zit, ziet het best.
10	Het lichaam is niet altijd zo mooi als het hemd.
11	Ik droomde dat ik mijn schoenen leende aan een man die zich ging verdrinken.
12	Een romanschrijver is iemand die er genoegen in schept, de misère van anderen uit te stallen.
13	Zij die de hoogste hoeden dragen zitten vaak in de nauwste schoentjes.
14	Een Frans schrijver heeft eens gezegd dat onder de dieren de katten, de vliegen en de vrouwen het grootste deel van hun tijd aan hun opschik besteden. Hij vergeet echter de dichters.
15	De dichters zetten de dingen op hun kop, de critici zetten ze weer recht.
16	Als men uw werk afbreekt om andere dan om literaire redenen, stel u dan gerust: gij hebt talent.
17	Een gedicht is maar goed als men het tienmaal herlezen kan zonder dat het verbleekt.
18	Alleen wat met tranen (met tranen van vreugde of van verdriet) geschreven werd, heeft kans om de tijd te trotseren.
19	Wat baten boek en bril, als de kaars niet branden wil?
20	Mijn ogen zijn vermoeid, zei de oude man. Maar als ik ze sluit zie ik vele mooie dingen. Ik weet nu dat ik nog mooier dingen zal zien, als ik mijn ogen voorgoed zal sluiten.

P.G. Buckinx

Rien que l'homme?

Ik word alweer uitgelachen door die nieuwlichters van de literaire theorie, omdat de schrijver van een werk mij interesseert. Ik heb een grenzeloze (en dus waarschijnlijk sterk overdreven) eerbied voor mensen die zich met deze discipline bezighouden (en ze zo esoterisch mogelijk trachten te maken), maar ik begrijp hen niet altijd. Dat kan aan mij liggen, maar je moet nooit het ergste éérst veronderstellen.

Er is over de ‘biographical approach’ al veel geschreven, en vooral veel wat ik niet gelezen heb. Ik zou dus dubbel voorzichtig moeten zijn, maar onvoorzichtigheid is, dacht ik, het voorrecht van de jeugd.

Het kunstwerk is autonoom. Jawel, even autonoom als de mens, en dus toch ergens vasthangend aan oorzaken en bindingen. (Ik speel nu met gemeenplaatsen.) Of toch niet? ‘Le mot cause n'a pas de sens pour nous’, zei S. Etienne. Daarom verdedigde hij wat hij de ‘philologie’ noemde: ‘l'étude interne des oeuvres’. M.i. bestrijdt hij een uitwas. Lanson zei al: ‘Ceux qui font “Iphigénie” avec la

[p. 458]

politesse de cour, l'éducation classique et la sensibilité, sont des charlatans ou des naïfs.’ Natuurlijk heeft dat geen zin. En nog veel minder zin heeft de methode van de ‘leven-en-werk’-mensen, die je vertellen wanneer het huis van de dichter gebombardeerd werd, maar verzuimen mee te delen of dat zich ook op de poëtische creatie heeft uitgewerkt. In de grote Winkler Prins heeft een medewerker zes regels gekregen om de (waarschijnlijk schaarse) nieuwsgierigen bij te brengen wie de Nederduitse schrijver Johann Heinrich Fehrs geweest is - de Holsteiner die in 1907, het jaar van de Vlaschaard, in het Nederduits de roman Maren schreef, die in Vlaanderen als een waarachtig tegenstuk van Streuvels' roman zou worden beschouwd, maar die niemand kent, ter wille van de taal (het dialect, als je wil). De W.P.-auteur besteedt een van de zes hem toegemeten regels aan de mededeling: ‘hij groeide als herdersknaap op’. Toegegeven dat dit niet iedereen beschoren is, maar moet het daarom in de encyclopedie?

Een uitwas dus. Maar dat een werk van zijn schepper is en de auteur van zijn tijd - hoezeer ook, bij de grootsten, de tijd eerder van de auteur is; hoezeer, bij de grote werken, de esthetische verwezenlijking elke aanwijsbare oorzaak transcendeert - wil ik liefst blijven geloven. Tolerantie is een groot woord; maar heeft iedereen niet genoeg aan zijn eigen woning in het huis van de literatuur? Als de biografie van de dichter of het tijdskader mij te pas komen bij de exegese van een werk en dus bij de evaluatie, wens ik mij dat recht door niemand te zien ontzeggen. Het historische feit Auschwitz voegt niets toe aan de esthetische waarde van het vers: ‘Der schreibt wenn es dunkelt nach Deutschland dein goldenes Haar Margarethe’, de mooiste Duitse versregel sinds Rilke, maar ik dacht dat het voor de interpretatie (begrip is ook al zo 'n gevaarlijk woord) van Celans vers toch nogal essentieel was. En mocht er ooit een generatie komen die niet meer weet wie Goethe geweest is, dan ontbreekt aan de interpretatie van zijn werk m.i. de dimensie van de zoekende, tastende en blijkbaar steeds weer falende, doch zich in schoonheid bestendigende mens. En dat is, dacht ik, toch een bij uitstek humane én literaire dimensie.

L. Simons