Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 108

[p. 517]

Pieter G. Buckinx
Ook morgen zullen de dichters parelduikers zijn

Al verschenen er sedert de tweede wereldoorlog in Vlaanderen meer dichtbundels dan in vorige perioden en al is er heel wat deining geweest rond de poëzie, toch kan men niet beweren dat zij gelijke tred gehouden heeft met het proza, dat een diepgaande evolutie heeft doorgemaakt. De experimentele poëzie, die ongetwijfeld winstpunten heeft geboekt en door haar revolutionair karakter op de aankomende jongeren een grote aantrekkingskracht wist uit te oefenen, heeft echter ook veel verwarring gesticht. Vele nalopers bleken niet in staat de nieuwe verworvenheden te assimileren of bezaten te weinig persoonlijkheid of talent om de poëzie diepgaand te hernieuwen. Dit heeft aanleiding gegeven tot buitensporigheden, die de verwarring nog in de hand hebben gewerkt.

Gelukkig tekent zich thans een nieuwe kentering af.

De tijd van de experimentele poëzie, die zich uitsluitend richtte tot enkele ingewijden, lijkt voorbij. Het getij van de avant-garde is verlopen, al wensen sommigen hun stellingen nog niet te verlaten en al spannen talloze jongeren zich nog steeds in om onbelangrijke epigonen te worden. De avant-garde is op een dood punt gekomen. De destructiewoede is geluwd en de poëzie krijgt weer de overhand. Er werden geen vijanden verslagen en geen grote overwinningen geboekt, maar gaandeweg heeft de toestand zich genormaliseerd, de al te scherpe hoeken werden afgerond, en van beide zijden werden toegevingen gedaan die de zuivere poëzie reeds nu ten goede komen. Stilaan vervaagden de tegenstellingen en hierdoor groeide het begrip voor elkanders werk. Men wordt zich er weer van bewust dat de kunst niet noodzakelijk een experiment is (zoals door sommigen beweerd werd) maar dat alle waarachtige en duurzame kunst een persoonlijke verworvenheid betekent. Wat als experiment bedoeld werd, als voldragen kunst te doen doorgaan, was een vergissing die veel verwarring heeft gesticht. Ik weet het wel, in alle perioden zijn er talloze dichters geweest die hun probeersels aan de uitgever toevertrouwden en de zoete hoop koesterden een plaats in de literatuur te veroveren. Dat er in Vlaanderen van elke nieuwe

[p. 518]

generatie slechts een paar waarachtige persoonlijkheden stand weten te houden, vermindert hun hoop niet. De tijd echter elimineert snel. Talloze bundels die tien jaar geleden hoopvol begroet werden, zijn reeds in de vergeethoek geraakt. Dit betekent echter niet dat sommige experimentelen geen pionierswerk zouden verricht hebben. Het zou ondankbaar zijn de rol die zij gespeeld hebben te onderschatten. Zij hebben meegeholpen aan het scheppen van een nieuw poëtisch klimaat. Al zijn zij al te lang ter plaatse blijven trappelen, al hebben zij er bijna uitsluitend naar gestreefd het gedicht lichamelijk te beleven, al is hun procédé vaak een systeem geworden, wat de uitdrukkingsmogelijkheden van de taal betreft, hebben zij zonder twijfel een zekere verrijking gebracht, door aan de woorden nieuwe levenswarmte te geven. Zij hebben de taal vernieuwd en verjongd en afgerekend met het eentonig gedreun dat de poëzie vaak kenmerkte.

Dat sommige jongeren in hun blijkbaar nog onsamenhangende produkten er af en toe in slagen een nieuwe wereld op te roepen, met nieuwe beeldvormingen en woordconstructies en met een ritmische gespannenheid die een nieuw levensgevoel verraadt, lijkt mij een waarborg voor de poëzie.

Als ik zeg dat het getij verlopen is, dan betekent dit tevens dat wellicht een nieuwe poëtische bloei mag verwacht worden. Er zijn tekenen die hierop wijzen. Nu en dan horen wij reeds bij sommige jongeren een nieuw geluid. Niet door hun nieuwe verworvenheden te verloochenen, maar door deze verworvenheden te toetsen aan wat in Vlaanderen sedert eeuwen (en ik denk voornamelijk aan de middeleeuwen) op het gebied van de poëzie werd voortgebracht, zullen zij er in slagen een werkelijk nieuwe poëzie te scheppen, die door haar eenvoud en haar zuiverheid, door haar magische onthullingskracht en haar menselijke diepte aan het eenzaam bestaan van de mens zin en betekenis kan geven. Want ondanks alles blijf ik geloven, dat sommigen onder ons geroepen zijn om door het wonder van het woord aan het leven een onverklaarbare glans te geven, en het diepste wezen van de mens, zijn adel en zijn duurzaamheid, te onthullen en te bevestigen. Ook morgen zullen de dichters parelduikers zijn.