Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 107

[p. 382]

Jos Vandeloo
Ergens aan zee

De stem van de schipper botst met een barre klank tegen de huizen. Alsof iemand met een steen tegen een gevel slaat.
Met hun rug tegen de muur van het havenkantoor, beschut tegen de jagende zeewind, roepen twee mannen als de echo een antwoord. Ze houden hun hand luisterend aan een oor en brengen hem dan weer als een trechter voor de mond. De wind jaagt de klanken als kippen uiteen. De schipper in het bootje duwt nu met zijn stok het lichaam naar de kant. Er staan al vijf mensen te kijken. Ze halen hem uit het water. Zijn haar steekt plakkerig in pieken weg. Toch heeft hij er niet zo lang in gelegen. De schipper was er vlug bij.

Twee jaar geleden had hij het meisje aan zee leren kennen. Een ontmoeting bij toeval, niet door de zon maar door de regen. Het regende elke dag. Verlofgangers waren er haast niet. De meesten waren weer gauw naar het binnenland gevlucht. Alleen de hardnekkigen bleven met de vruchteloze hoop dat het zomer zou worden. Op een avond moest hij schuilen voor de storm en het neergutsende water. Er was eigenlijk geen grens meer aan de zee, overal stroomde het water, van boven naar beneden en schijnbaar zelfs andersom, in een snelle opwaartse beweging. Al de huizen aan strand en haven waren hotels, cafés en restaurants. Eerst stond hij onder de neergelaten zonnetent van een café. Toen het begon door te druppelen, liep hij het café ernaast binnen. Daar werkte ze.

We zullen kunstmatige ademhaling toepassen, zegt een der mannen, alsof hij met een medische encyclopedie op zak loopt. Hij doet zijn overjas uit. Uit gewoonte spuwt hij eerst in zijn handen. De anderen staan er behulpzaam, nieuwsgierig en wat besluiteloos omheen. Zou ik niet gaan telefoneren? vraagt een der mannen. Natuurlijk, zeggen de anderen.

Hoe ze precies heette wist hij niet. Dat heeft hij nooit geweten. Hij noemde haar Topsy. Maar zo heette ze niet. Ze had een andere naam, misschien Els, of Lucie of Denise. Hij heeft het haar niet gevraagd. Dat zijn zo van die dingen die men vergeten kan.

[p. 383]

Er was weinig volk. Een echtpaar zat garnalen te pellen en bracht de visjes telkens met een vlug gebaar naar de mond. Een man zat een beetje eenzaam achter een bord frieten en een enorme kom dampende mosselen. Drie keer opnieuw nam hij zout. Hij bekeek elke mossel onderzoekend met de blik van een archeoloog. Misschien verwachtte hij wel een parel of iets in die aard. Maar die zitten natuurlijk soms wel eens in oesters, maar niet zo gauw in mosselen. De man zag er echter niet uit alsof hij zich oesters kon permitteren.

Hij keek niet meer naar de man, maar naar het meisje en bestelde een glas bier. Pils, riep ze naar het buffet. De waardin begon zich langzaam omhoog te werken. Eerst lei ze landerig twee kwabbige armen op de toog en daarna kwam de rest van de vleesmassa in beweging. Hij volgde de werkzaamheden met belangstelling. Ze tapte het glas vol, maar je zag geen bier, alleen maar schuim. Er staat te veel acide op, zei ze verwijtend. Weer te veel acide, riep ze nog eens over haar schouder naar achteren alsof daar de oorzaak van het teveel aan koolzuur te vinden was.

Zijn jasje was nat aan de schouders en ook zijn broek ter hoogte van de knieën. Hij bestelde ook frieten om het warm te krijgen. Het water bleef tegen de ramen kletsen, de vlagen sloegen geselend tegen het glas. Hij vroeg opnieuw een glas bier, meer uit verveling dan van dorst. Daarna dacht hij: ik had beter koffie genomen, maar het was te laat. De bazin verdween met een vertoon van gewicht naar de kamer achter het café. Waarschijnlijk naar de acide. Het meisje bleef wat praten, ze had niets bijzonders uit te richten. Ze had een gewoon, lief gezichtje, onpersoonlijke blonde haren, maar vooral heel witte tanden. ‘Drink je iets mee?’ vroeg hij. ‘Een cola,’ zei ze, ‘gaarne.’ ‘Ben je geheelonthouder?’ vroeg hij. Ze lachte alleen maar.

Ze hebben zijn jas en zijn hemd losgeknoopt. De grote man past kunstmatige ademhaling toe. Het is net of hij aan het roeien is. ‘Haal maar een dokter’, zegt hij. De schipper zegt: ‘Ik geloof dat iemand de dokter gewaarschuwd heeft. Hij zal er wel gauw zijn.’

Ze kwam naast hem zitten. Haar hand was klein en koud. Het regende mistroostig. Er hing iets droevigs in de gelagkamer. Ze praatten wat en keken naar de regen. Dat is zowat het enige wat je met de regen kan doen: ernaar kijken. Het echtpaar van de garnalen telefoneerde om een taxi. Daarna was het een tijdje stil. Met een windvlaag kwam de chauffeur binnen, riep ‘taxi’ en was weer weg. Toen de auto vertrok met het echtpaar, zagen ze heel even het pinkende rode konijnenoog achteraan. De man aan de overkant nam voor de vierde keer zout. Ofwel was er iets niet in orde met het zoutvat, ofwel met de man zelf. Hij gromde wat in zichzelf. De lege mosselschelpen kromden hun ruggen.

[p. 384]

Hij voelde zich naar het meisje toegroeien. Het verbaasde hem. Haar aanwezigheid prikkelde hem. Ze zaten been tegen been. Haar warmte drong nu als duinzand in zijn poriën.

De regendruppels sloegen feller toe. Ze improviseerden een dolle dans op de ramen en het water trok abstracte lijnen en vlakken op het glas. De deur zwiepte weer open en een kleine, wat groezelige man waaide naar binnen. Zijn trench-coat was nat en grauw en het water lekte van zijn smoezelige pet op de grond. ‘Good night,’ zei hij, zonder iemand aan te kijken, ‘a beer, Topsy.’

‘Het duurt lang voor er iemand komt,’ zegt de schipper, ‘ze hebben veel tijd nodig.’ - ‘Och, dat weet je toch,’ zegt de man naast hem, ‘ze hebben tijd zat. En het zal toch wel te laat zijn. Waarom zouden ze zich dan haasten?’

Nadat hij het glas bier besteld had, ging hij helemaal achteraan in het café zitten. Een neonbuis knipperde met haar ziekelijke ogen. Hij was een kleine, wat oudere man, kennelijk behept met een of meer complexen. Uit de ondergrond van zijn nogal ingewikkelde kleding haalde hij ergens een tijdschrift met een schreeuwerig omslag te voorschijn.

‘Hij is een Engelsman,’ zei Topsy even later. De man was verdiept in zijn bier en in zijn tijdschrift. ‘Hij komt hier elk jaar zijn vakantie doorbrengen.’

‘Het regent elke dag,’ zei hij ironisch.

‘In Engeland ook,’ zei het meisje, ‘denk je soms dat het nu aan de overzijde mooi weer is? Nog rotter dan hier.’

‘Heet je Topsy?’ vroeg hij.

‘Nee, helemaal niet,’ zei ze, ‘maar hij noemt me zo. Weet je, hij leest altijd moordverhalen.’ Ze had een griezeltje in haar stem.

‘De Engelsen zijn specialisten in moordverhalen,’ zei hij gemelijk.

Een politieagent duwt de mensen achteruit. Ze hebben de drenkeling opgetild en nu op zijn buik gelegd. Uit zijn mond en uit zijn neusgaten loopt water. Zelfs een beetje uit zijn oren. Om hem heen is de grond helemaal nat. Een vrouw steekt haar kop vooruit om de drenkeling beter te zien. ‘Ik ken hem niet,’ zegt ze, ‘is het iemand uit de buurt?’

Topsy legt haar hand op zijn knie. Ze dronk nu bier. De Engelsman bleef conservatief, hij las een moordverhaal. De andere man zat besluiteloos naar de regen en naar de klok te kijken. Alsof beide iets met elkaar te maken hadden. De waardin kwam even tegen de deurstijl aanleunen en stak haar hoofd naar binnen. De vreemde stilte was waarschijnlijk doorgedrongen tot in haar woonkamer. Ze keek onderzoekend rond.

‘Kom je nog eens terug?’ vroeg Topsy.

[p. 385]

‘Natuurlijk,’ zei hij, ‘volgend jaar.’

‘Wanneer vertrek je?’

‘Morgen.’

‘Je bent een vreemde man,’ zei ze wat bewonderend.

Hij was gevleid en tegelijk had hij ook een hekel aan het sentimentele gevoel dat hem bekroop. ‘Ik geloof dat ik je al jaren ken’, zei hij. Het klonk niet eens overtuigend. Net of hij luidop een zin uit een goedkope liefdesroman voorlas. Hij grijnsde er om, maar het meisje deed een beetje verliefd.

De Engelsman was ingedut boven zijn moordverhaal. Misschien waren er te weinig doden. De man van de frieten, de mosselen en het zout deed behoedzaam zijn regenjas aan. Hij trok een bezorgd gezicht. Twee doornatte politieagenten schoven naar binnen. ‘Tijd om te sluiten,’ zeiden ze.

De dokter veegt zijn brilglazen af en voelt dan de pols van de drenkeling. Hij hoeft niet eens op zijn horloge te kijken. Beroepshalve kijkt hij ernstig en ingetogen.

Hij praatte nog wat met Topsy. Hij hield intussen haar hand vast, net een vogelnestje, de rode nagels als open bekjes. ‘Tot volgend jaar, dus’, zei hij. Hij had haar nu wel in zijn armen willen nemen, maar dat ging niet. De bazin hing achteraan naar hem te kijken en ook de kleine Engelsman had het spel nuchter in de gaten. ‘Een klein kusje ten afscheid, zei ze en ze stak haar lippen naar voren. Hij kuste haar snel en liep naar buiten.

De mensen kijken neutraal naar het doorweekte lichaam. ‘Hij is nog vrij jong’, zegt een van de omstaanders. De dokter houdt de drenkeling een spiegeltje voor de mond. Daarna fluistert hij iets tegen de politieman.

Hij bleef met Topsy in zijn hoofd lopen. Maanden later nog moest hij aan die avond denken. Was het de sfeer geweest of de regen? Allerlei factoren hadden er toe bijgedragen om op hem een hypnotiserende werking uit te oefenen. Hij vond het zelf bijwijlen dwaas, maar het bleef in zijn binnenste knagen en het was zelfs niet onprettig er aan terug te denken. Ik had me veel vrijmoediger moeten gedragen, dacht hij. Ik was veel te schuchter tegenover het meisje.

De dokter schudt ontkennend het hoofd. De grote man van de kunstmatige ademhaling loopt heen om ergens een of andere hulp in te roepen. De schipper met de lange stok staat naast het lichaam als de eigenaar.

Het duurde twee jaar voor hij weer met vakantie naar zee kon. Hij liep langs de kade en de honderden hotels, restaurants, cafés. Hij trachtte

[p. 386]

zich de juiste plaats te herinneren, maar alle huizen leken op elkaar. Overal waren overvolle terrasjes met luierende of drukdoende mensen. Krankzinnig natuurlijk, dat hij de naam van het café niet gevraagd had. Maar hij moest Topsy terugvinden. Hier was het, dacht hij hoopvol, maar dan bleek het weer niet juist. Hij keek uit naar de kleine Engelsman met de groezelige pet en de vuile regenjas. Misschien had hij bij het zoeken een café overgeslagen? Of misschien was het meer naar rechts, naar de vissershaven? Overal liep hij in en uit. Een glas bier. Vrouwen. Nergens Topsy. Mensen met frieten, met wafels, met cola, met icecream. Meisjes in badpakken. Matrozen. Een glas bier. Kinderen met emmertjes. Getoeter van een auto. Een glas bier. Etende mensen. Een slenterende politieagent. Een krant op de grond. Meeuwen boven het water. Nog een glas bier. Hij moest haar vinden.

De roomkleurige auto met het rode kruis neemt piepend de bocht en remt. Twee mannen met witte jassen leggen de drenkeling op een draagbaar. Hij is niet zo zwaar, dat valt nog mee.

Toen kwam hij in het café. ‘Hier is het’, zei hij halfluid. Zijn blik groot en verbaasd naar de meubelen en de prenten aan de wanden. Iets van verwondering om het herkennen van het interieur. Hij keek om zich heen naar de etende mensen. Niemand nam enige notitie van hem. ‘Hier is het’, zei hij voldaan. Daarna bestelde hij een glas bier aan het hulpje achter de tapkraan.

Van op zijn plaats aan de toog, kon hij in de woonkamer de dikke vrouw in een zetel zien zitten. Ze was er niet op vermagerd.

Er kwamen meer mensen binnen. De wind was opgestoken en het strand werd langzaam ontruimd. De vissershaven, waarvan hij schuin voor het café het begin kon zien, lag nu verlaten. Dan zag hij Topsy. Ze droeg een schotel aan voor de klanten. Hij stootte onhandig zijn glas om en liep in haar richting.

‘Topsy,’ riep hij, ‘Topsy!’

Het meisje bekeek hem. Enkele mensen hielden op met eten.

‘Topsy, ik ben het’, riep hij.

Hij deed een beetje onstuimig. ‘U bent dronken,’ zei ze, ‘gaat u asjeblief weer weg.’

‘Jij bent toch Topsy?’ zei hij verwonderd, ‘weet je het dan niet meer? Ik ben gekomen.’

Zij keerde zich om, maar hij nam haar arm en weerhield haar.

‘Maar luister dan toch, Topsy,’ zei hij, ‘je herkent me toch wel?’

De waardin kwam met ganzepas naar het tumult kijken.

‘Wie is het?’ zei ze, ‘wat komt hij hier doen? Wij zijn hier een

[p. 387]

fatsoenlijk café.’ Ze werd agressief en het werkte aanstekelijk op de klanten.

‘Ik ken hem niet,’ zei Topsy, ‘hij is dronken. Ik heb hem nooit eerder gezien.’

Ze wou verder gaan, maar weer klampte hij zich aan haar vast en duwde met zijn schouder de opdringerige waardin achteruit.

‘Maar jij bent het toch, Topsy?’ riep hij.

‘Ik heet Irène’, zei ze koel.

Toen begon hij heel luid te lachen zodat zijn gezicht rood aanliep. Enkele mannen kwamen achter hun tafeltje vandaan en duwden hem onzacht naar buiten. ‘Die man is gek’, zei de bazin met heilige verontwaardiging. ‘Hebt u dat ooit meegemaakt? Wat gaat er nog allemaal gebeuren?’

Topsy bediende haar klanten. ‘Ik ken hem niet,’ zei ze, ‘waarschijnlijk heeft hij zich vergist.’

‘Waar is hij er in gesprongen?’ vraagt de politieman.
‘Ginder’, zegt de schipper. Hij wijst met zijn kin de juiste richting aan, want hij kan zijn stok niet loslaten.

De kleine Engelsman kwam net binnen. Hij ging weer helemaal in de hoek zitten, achteraan. Uit zijn binnenzak haalde hij een Engels tijdschrift met een schreeuwerig omslag te voorschijn. Een echtpaar zat garnalen te pellen. Een man deed wat zout op zijn frieten.