Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1939

[p. 63]

Nog: Cyriel Verschaeve pro domo
De eeuwige onsterfelijke sterren
door Gerard Walschap

In het Novembernummer van Kultuurleven verscheen het eerste schimpartikeltje tegen mijn stukje over Verschaeve's oratio pro domo te Leuven. Het is van Pater Van Den Bussche, dominicaan.

Verschaeve hield te Leuven een pleidooi. Ik trachtte aan te toonen dat dit pleidooi geen steek houdt. Wat moest Pater Van Den Bussche nu doen? Punt voor punt mijn argumentatie ontwrichten en zoo die van Verschaeve herbewijzen.

Daar hij dit niet kan, doet de Pater wat anders. Hij scheldt. Mijn gematigdheid noemt hij licht superieur en een greintje gemeenig. Verschaeve leeft van metaphysische, religieuse, christelijke werkelijkheden en ik van psychologische en biologische verwikkelingen van de menschen ondereen, zoodat ik een ‘zielig onvermogen’ verraad tot het begrijpen van Verschaeve. En zoo voort.

Ten tweede liegt de pater een beetje. Ik zou nl. geschreven hebben dat de Verschaevenianen in het stadium der halfontwikkeldheid verkeeren. In werkelijkheid heb ik geschreven dat de vlaamsche ontwikkelden hun dichters en dus ook Verschaeve van langsom juister waardeeren en dat dit te danken is aan hun toenemende zelfkritiek en het stijgen van het ontwikkelingspeil.

Maar eenmaal komt de pater ter zake.

Verschave schreef: ‘Heeft de mensch waarlijk de eeuwige onsterfelijke sterren daar boven zijn sterfelijk hoofd, dan is dat hoofd niet sterfelijk en zal het eenmaal de sterren zien sterven’.

Ik vroeg: ‘Wat beteekent dat? Heeft volgens den priester Verschaeve niet elk mensch een ziel die eeuwig is en moet dus niet volgens hem elke mensch eenmaal de sterren zien sterven, d.i. het in zijn oogen vergankelijke zien vergaan, of hij de sterren waarlijk of niet waarlijk boven zijn hoofd heeft?’

[p. 64]

Daarop antwoordt Pater Van den Bussche: ‘Het was nu toch allerduidelijkst dat Verschaeve bedoelt, niet het loutere objectieve feit van onze onsterfelijkheid, maar den bewusten subjectieven stand van den mensch tegenover het Eeuwige en het Bovennatuurlijke, den mensch in den duchtelijken greep van de gedachte aan zijn oorsprong en gespannen naar de groote Vervulling van zijn lot, den mensch zooals Verschaeve hem zag op den tempel te Poestum’.

Nu vraag ik andermaal wat dit beteekent. Pater Van Den Bussche zegt dat ik te klein en te dom ben om Verschaeve te begrijpen. Ben ik misschien ook te klein en te dom om pater Van Den Bussche te begrijpen? Zoo niet, zou hij mij dan niet kunnen aan het verstand brengen wat zijne woorden beteekenen?

Voor zoover ik den pater tot nu toe vermag te begrijpen, bedoelde Verschaeve niet de objectieve onsterfelijkheid, d.i. de onsterfelijkheid van elke menschenziel. Hij bedoelde ‘den bewusten subjectieven stand’ enz. waardoor hij ook onsterfelijk wordt, maar dus subjectief onsterfelijk. Waarin bestaat, zeer precies uitgedrukt, Pater Van Den Bussche, deze subjectieve onsterfelijkheid? Het kan toch niet de literaire onsterfelijkheid zijn, niet waar, en met sterren kan niet bedoeld zijn de literaire sterren. Want ik kan me niet voorstellen dat Verschaeve zou gezegd of bedoeld hebben: ik heb de onsterfelijke sterren boven mijn hoofd en daarom ben ik literair onsterfelijk en zal de literaire sterren van thans overleven. Ik heb in mijn artikel die veronderstelling niet eens durven uiten.

Maar nu de pater er op doorgaat, gelieve hij mij nauwkeurig te zeggen waarin de subjectieve onsterfelijkheid bestaat d.i. in welken zin de mensch, de dichter, onsterfelijk wordt die de eeuwige onsterfelijke sterren waarlijk boven zijn sterfelijk hoofd heeft.

Dit is een formeele uitnoodiging aan den pater omtrent een zeer duidelijke vraag. Indien hij het niet laten kan mag hij nogmaals en even uitvoerig zijn gevoelens jegens mij lucht geven, als hij daarnaast maar niet vergeet op een klare vraag duidelijk te antwoorden.