Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1938

[p. 712]

Duitsche letteren
Katholische Leistung in der Weltliteratur der Gegenwart⁽¹⁾
door Prof. P. Sobry

Uitteraard wekt een werk van dezen aard - een unicum in het genre - de grootste nieuwsgierigheid op bij een bewust katholiek mensch die eenige belangstelling over heeft voor de wereld van de kunst en letterkunde. Hij vraagt zich dan ook onmiddellijk af welke juiste beteekenis aan de termen ‘katholische Leistung’ te hechten is, of het opzet en de draagwijdte van het onderwerp precies omschreven werden: is er spraak van allerlei literatuur door zoogenoemde katholieken geschreven, of alléén van strict-katholieke, d.i. op de katholieke leer gegrondveste, of althans met haar harmoniseerende letterkunde? en, in dit laatste geval, hoever werden de grenzen gezet? waar begint en waar eindigt het katholieke?

Zoovel vragen die bij den nadenkenden lezer oprijzen, en waarop hij een antwoord zoekt in een voorafgaandelijke nota of rechtvaardiging, in een woord vooraf of inleiding, die helaas... ontbreken.

Dit is de grondfout van het anders in zooveel opzichten voortreffelijk-geslaagde werk, ons door Herder aangeboden. Het vertrekpunt is niet duidelijk: aan ieder medewerker werd vrij overgelaten voor zichzelf uit te maken wat een ‘Katholische Leistung’ is, met het gevolg dat elk het deed naar eigen aanleg en inzicht. Deze onduidelijkheid in de stellingname komt al dadelijk tot uiting in het allereerste opstel van den literarhistoricus Prof. Günther Müller, die tevens wijsgeerig nadenkt. Zijn Annette v. Droste-Hülsthoff, Adalbert Stifter, Marie von Ebner-Eschenbach, Peter Rosegger en zooveel anderen bij de katholieke auteurs aan te rekenen? Getuigt hun werk niet tevens van een niet-katholieken levenskijk, een zekere tweeslachtigheid? De schrijver staat eenigszins aarzelend - en te

(1) Herder, Freiburg i/Br. 1934, 387 bl.

[p. 713]

recht - omdat hij niet precies weet wat de ontwerper met zijn ‘Katholische Leistung’ bedoelde.

Nog klaarder valt deze structuurfout in het werk op, waar de medewerker zich het probleem niet stelt. Dan komen namen zooals die van Gezelle en Van de Woestijne - in het overigens knappe, alhoewel te schematisch gehouden opstel van Wiens Moens - op één rang te staan, zonder de noodige onderscheiding en voldoende nuanceering wat het katholiek gehalte van hun werk betreft. En deze lijn zou men in al de bijdragen kunnen volgen. De éénheid in het werk ontbreekt, omdat de eenheid van inzicht in het begrip ‘Katholieke letterkunde’ niet aanwezig is.

Een soortgelijk tekort kan men vaststellen in het feit dat ook het begrip ‘literatuur’ niet voorafgaandelijk omschreven werd. Zoo zien wij tot onze verbazing een Léonce de Grandmaison en een Charles Maurras, een Blondel en een Maritain gelijk berechtigd wat hun letterkundige beteekenis betreft als Claudel en Mauriac, Bordeaux en Pourrat. En het wordt er heusch niet beter op wanneer Leopold Levaux in zijn opstel over de fransch-schrijvende literatoren uit België een Z.E.P. Deharveng S.J. of een Mgr. Picard - wier verdiensten toch zeker op een ander gebied dan het zuiver literaire liggen - mede op den voorgrond stelt. Net zooals Shane Leslie - wat de Engelsche letterkunde betreft - een heele rei bekeerlingen en theologen, dichters en romanciers verward bij elkaar zet.

Maar waarom over deze fouten geklaagd, wanneer wij anderzijds weten dat het de hoofdzakelijke bedoeling van den uitgever was ons katholiek bewustzijn op kultureel gebied te versterken? ‘Wie grosz die Mannigfaltigkeit der Literaturen sein mag, die hier dargestellt erscheinen, wie sehr die politischen und ästhetischen Ansichten der Mitarbeiter an diesem Werk voneinander abweichen, eines leuchtet überall hervor: die Katholiken haben sich ihrer dichterischen Leistung nicht zu schämen’. Dat zegt hij in een nawoord en d.i. nadat het uit een reeks van een twintigtal uiteenzettingen inderdaad gebleken is dat bij de Vlamingen en de Slovenen evenzeer als in de Romaansche literaturen het katholiek element domineert, - ook bij de Ieren en de Litauen: Waarom werd geen medewerker aangesproken om deze overwegend-katholieke letterkunden te bespreken? - terwijl het in Nederland, Duitschland, Polen, Tschecho-Slovakeie, Croatie en Hongarije een eereplaats inneemt, zonder van

[p. 714]

Engeland en Scandinavië te gewagen, waar enkele katholieke namen uitzonderlijk glanzen als brandende sterren in een protestantsche of ongeloovig firmament.

Vermoedelijk zal niemand dit fiere werk van a tot z uitlezen, zooals trouwens ook niemand in de Pitti of de Pinakotheek voor ieder afzonderlijk schilderij stilhoudt. Maar tot ons aller nut en voordeel zal Herder een boek op de markt geworpen hebben, dat we allen van tijd tot tijd zullen naslaan. Zeer praktisch werd in dit opzicht een goede bibliographie achteraan aangebracht, en een uiterst verzorgde ‘Namenverzeichnis’ waardoor het opsporen een echt plezier wordt.