Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1938

[p. 81]

De jongste generaties in Vlaanderen

[p. 83]

[1938/2]

Overbodige inleiding

Mij werd de vraag gesteld een nummer van dit tijdschrift te wijden aan een bloemlezing uit de poëzie der jongere generaties. Zonder veel enthoesiasme heb ik die opdracht aanvaard. Allereerst omdat een dergelijke verzameling, op dit moment, nog maar een voorloopig karakter han kebben: de dichters zijn vrij talrijk en een groot aantal onder hen heeft blijkbaar nog niet die volkomenheid en rijpheid bereikt die de opname in een min of meer zelfstandig boek rechtvaardigt. Anderzijds beken ik ook graag dat een groot deel van WAT de jongere poëzie zegt, mij onberoerd laat, mij persoonlijk niet raakt zoodat mijn appreciatie van deze gedichten meer aesthetisch dan humaan moet heeten. En ten slotte had ik ook den indruk dat een dergelijk werk beter zou worden gedaan door een der betrokken dichters. Maar, indien ik ten deele zooniet onbegrijpend dan toch zonder humane waardeering sta tegenover het werk der allerjongste dichters, heb ik toch ook het niet benijdenswaardig voordeel met een zeker recul te kunnen oordeelen over hun werk en het schon-dagewesene te kunnen scheiden van het nieuwe.

Iedere generatie maakt voor zich zelf uit wat voor haar waardevol moet zijn en het is een zich steeds herhalend phenomeen dat de belijdenissen van de vorige generatie daarbij krachtig verworpen worden. Het gaat daarbij meestal om een verschil van tien tot twintig jaar wat belachelijk klein kan schijnen en een twijfel kan doen ontstaan omtrent het begrip der waarheid en der waarde, maar wie nader toekijkt zal opmerken dat deze volte-faces, deze verloocheningen op zich zelf maar een spel van het verstand zijn en de weergave van de wentelingen van den tijd. Met ‘aardschheid’ heeft de poëzie toch altijd dit gemeen dat zij van uit een bepaald kader vertrekt, dat zij zich ontwikkelt in een atmosfeer, in een sociaal en intellectueel milieu. Zij moet daar bovenuit groeien en in de eeuwigheid reiken maar zij is zelden een mirakel in den tijd, zij kan niet ongestraft anachronistisch zijn. Dat aardsch karakter wisselt snel en zoo wijzigen zich ook de opvattingen omtrent wat in de poëtische uitdrukking hoofd- en bijzaak

[p. 84]

is. Dat is echter van meer belang voor den literatuurhistoricus dan voor den liefhebber der poëzie.

Een uitstekende illustratie van wat hierboven werd bedoeld is volgend feit: enkele jaren geleden liet de jongste generatie bij monde van een harer knapste vertegenwoordigers aan haar voorgangers weten dat, haars inziens, de wereldgeschiedenis en de literatuur niet eindigen of beginnen bij het tractaat van Versailles.

Het was de eerste duidelijke uitspraak die we in opzicht van programma te hooren kregen: het had daarbij niet alleen het voordeel vaag te zijn in het positieve, maar het hield in een aardige en interessante critiek van de vorige generatie. Toch trof dit verwijt maar een vleugel van de verder in leeftijd gevorderde dichters: de zoogenaamde expressionisten die in het gedicht de moreele en sociale elementen hadden geaccentueerd ten koste van de zuivere aesthetische en van de muziekale. Er zijn inderdaad ook, na het tractaat van Versailles een aantal dichters aan het woord gekomen en gebleven die heelemaal niet hebben geleden onder de tijds- en modeomstandigheden en die geestelijk niet ver verwijderd staan van de jongste generatie. Maar toch heeft die pittoreske uitspraak een bijzondere beteekenis. Zij zegt ons dat de jongere dichters willen opruimen met wat de schrijvers der Ruimte-generatie het natuurlijkst uit het hart kwam. Zij wenschen bevrijd te blijven van onze onrust en van onze opstandigheid. Zij wenschen het domein der poëzie niet te zien afwreten door politiek en sociologie.

Ik zal mij wel wachten in dit debat opnieuw een principieele verklaring te doen. Wat mij interesseert is een goed gedicht en ik meen dat het eccletisme in de poëzie geboden is, althans voor den lezer. Van dit eclectisme tracht dit poëzienummer een blijk te geven. Het is geen palmarès en geen ‘selectie’. Materieele noodwendigheden beperkten den omvang en het zou niet rechtvaardig zijn een dichter met minder dan een viertal gedichten te vertegenwoordigen. Zoo bleven bij deze keuze 21 dichters over.

Wat hebben zij te zeggen? Wat hebben zij nieuws te zeggen? Of wat oude dingen zeggen zij op een nieuwe manier? Dat zal de lectuur van hun verzen u leeren, beter dan mijn commentaar het zou kunnen. Zooveel schijnt mij zeker en dienstig gezegd dat in deze groep die ik representatief meen te zijn, alhoewel disparaat, geen sterk geteekende persoonlijkheden voorkomen, op een paar na.

[p. 85]

Meestal zijn deze dichters ongeveer van hetzelfde geestelijk formaat. Hun hoofdkenmerken zijn een grijze voornaamheid en de opvallende zorg die zij aan den vorm besteden. Naast cryptische incantaties zal men van hen sensueele belijdenissen te hooren krijgen, van de meest persoonlijke bekentenissen tot de meest irriéele fantasieën.

Men heeft van deze poëzie der jongeren gezegd dat zij blijk geeft van vroegtijdige seniliteit. Een dergelijke brutale onrechtvaardigheid zou ik niet onderschrijven maar wel schijnt het mij dat deze dichtkunst, op een paar uitzonderingen na, jeugd mist, spontaneïteit en vuur. Zij is bedaagd en deftig en zelfzeker, nooit baldadig. Zij is niet vroegtijdig oud maar voorbarig ‘hemelsch’, niet aardsch genoeg. Soms weer is zij zoo ‘aardsch’ dat zij klinkt als een indiscretie. Zij is vol tegenspraak en vol nuances dus volop de moeite waard om onder de oogen van den lezer gebracht te worden. Wat ik heb betracht.

Twee van de gedichten werden voor elk dichter door mij uit zijn verschenen werk opgenomen, twee andere werden mij, op aanvraag, gezonden.

marnix gijsen.