Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1936

[p. 407]

Guido Gezelle op het oorlogspad

I

Reeds in 1904 behandelde Prof. Scharpé G. Gezelle's politieke hekeldichten die in het humoristische tijdschriftje ‘Reinaert de Vos’ verschenen waren onder den deknaam ‘Spoker’. Niemand wist dat de bedrijvigheid van Spoker grooteren omvang had gekend dan dezen in de bijdragen⁽¹⁾ van Scharpé aangetoond, tot wanneer het boek van Prof. Baur ‘Uit Gezelle's Leven en Werk’ een tweetal nieuwe Spoker-gedichten aan 't licht bracht, gepubliceerd in ‘het Vlaemsche Land’ van 1857. De medewerking van Gezelle aan dit Gentsch dagblad bepaalde zich echter niet bij deze twee gedichten: men treft er verder dicht en proza, geteekend G. Spoker, dat tot nog toe niet herdrukt werd, en men mag vermoeden dat vele kleine ongeteekende artikels ook van zijn hand zijn. Aan dit alles kan men geen letterkundige waarde toekennen: het volledig verwaarloozen mag men echter niet, al was het maar om het belang dat het kan opleveren voor de Gezelle-biographie. Aldus valt het niet moeilijk te begrijpen hoe, na al de ‘spokerij’ tegen Gent, Heremans nog in 1863 zoo'n onbarmhartige kritiek tegen Gezelle's dichtkunst kon uitbrengen⁽²⁾.

_**_*

In 1857 had ‘het Vlaemsche Land’ een strijd aangevangen tegen den heer Vanderhaeghen, drukker-uitgever van de Gazette van Gent, omdat hij het aandurfde de beruchte

(1) Prof. Scharpé ‘Dietsche Warande en Blefort’ 1904: Guido Gezelle als Spoker; Prof. Baur ‘Uit Gezelle's Leven en Werk’, Davidsfonds Nr 232.

(2) Prof. Heremans: Boekbeschouwing ‘Ged. Gez. Geb.’ in het Nederduitsch Maandschrift. Eerste Jaargang. IIe deel, blz. 236.

[p. 408]

studenten-uitgaven te drukken en ‘op het tijtelblad van den Almanak zijn familie-wapen (?) (had) geplaetst met het opschrift 'T comet al van der Haeghen’⁽¹⁾. Tot tweemaal toe stuurde Vanderhaeghen een brief naar den opsteller van ‘het Vlaemsche Land’ en toen kwam Gezelle zich in het geschil werpen met zijn ‘aerdig liedeken V. T comet al van der Haghen’⁽²⁾. Een week later verschijnt in hetzelfde blad den volgenden brief van G. Spoker:

Aen den heer uitgever van het Vlaemsche Land
Heule, den 28 Maert
Mijnheer en Vriend,
Bedanke UE. hertelijk voor UE. brief van 27 dezer. Hebbe mede een exemplaer van de Broedermin ontvangen en met genoegen bemerkt dat zij 't heur aentrekt en antwoordt (in prosa) op ons aerdig liedeken. Zoo
Als van der Hagen een snuifke krijgt
De Broederm in moet niezen.
Proficiat! God zegene 't heur de beste moeder. Ondertusschen peize ik dat ze Van der Haegen kwalijk ten dienste staet met ons aerdig liedeke zoo hooge op te nemen; 't is alsof wij den man halfdood geslegen hadden dat hij noch roeren noch spreken en kan. 'T en was nogtans maar ‘spokerij’ en hoort wat dat ze zegt: ‘ook in verzen wordt de man gegeeseld’. Gegeeseld: en ons inzigt was maer te spoken, met Van der Haegen niet, maer met d'aerdige leus die op zijne gedruksel staet te weten ‘'t comet al van der Hagen’, en zij zegt dat wij hem gegeeseld hebben; nu zooveel te beter; en als 't alzoo is, we zullen 't nog proeven.
‘Het spreekt van zelfs dat wij dien riemraem’ (sic) dat is die geeselinge ‘van den student’ (M. Spoker) onder het oog onzer lezers niet kunnen brengen’. Zoo spreekt zij verder, en 't ware ook dommigheid van Vanderhaeghen een tweede mael te doen die geeselinge ondergaen en dat onder het oog der lezers van de Broedermin, M. Van der haeghen's beste vrienden. Maer 't is mij te veel eer aendoen van mij te nemen voor den student ‘waerschijnlijk (?) dezelfde die de fameuze verzen gemaekt heeft op het jubelfeest van het seminarie van Rousselaere’.
Neen, Broederminne, 'k heb er geen schuld in; ik en mijne broeder heeten ‘Spoker’ en

Wij spotten

Met de zotten⁽³⁾,

(1) Commentaar op den tweeden brief van Vanderhaeghen: 20 Febr. 1857; de eerste brief verscheen in het ‘Vl. Land’ 14 Februari 1857.

(2) T'Comet al van der Haghen, aerdig liedeken; in het Vl. Land, 23-24 Maart 1857; herdrukt in ‘Uit Gezelle's Leven en Werk’, blz. 132.

(3) Dit is een weergalm op een vers van Julius Vuylsteke: uit ‘De Jongen’,

omdat wij met die grove poetsen spotten
............ en zotten

Stud. Alm. 1857, blz. 210.

[p. 409]

zelf met u die, in de modder, eenen steen opraept en hem met al uw magt naer Rousselaere smijt, genoeg om in 't klein Seminarie een ruite te breken. Doch gij bolt te kort, arme sukkelesse: telum imbelle sine ictu.
Eindelijk, Mijnheer opsteller, ge zult wel zoo goed zijn die laetste strophe, of stoffe (sic) zoo zij het heet te herdrukken, opdat iedereen wederom kunne onderzoeken of het waer is dat ik ‘eenvoudig zeg: dat men zal eindigen met M. Vanderhaeghen even als eenen mutsaerd te verbranden’. De mensch zou kunnen verlegen loopen, nu bezonderlijk dat de wereld zoo nabij den ondergang is, en dat wij alle dagen een vage van de steertsterre verwachten; zie hier de strophe:

Hoe eindigt het met der Haegen?

Wanneer z'half dood

Staet naekt en bloot

Men maekt zich kwaed

Men pakt men slaet

Ze in busche en schier

Men legt ze aen 't vier:

't Komet al van der haegen!

Aenveerdt enz.
G. Spoker, Stud.
P.S. Morgen zal ik nog een liedeken zenden.

Inderdaad den volgenden dag, In April 1857, prijkt in ‘het Vlaemsche Land’ een nieuw aerdig liedeken ‘Daer rijdt al door de stad van Gent’, waarin De Broedermin, die volgens het voorwoord zegt ‘ook iets van den geesel krijgen wilde’, er afgeschilderd wordt als de ‘vuile roode hond’⁽¹⁾. Dat de aanval op Vanderhaeghen vooral om zijn studenten-uitgaven werd ondenomen, blijkt uit de volgende strophen:

Koopt alderbeste winkelwaer

Geschikt voor alle magen

En of 't een Tortorelle waer⁽²⁾

'T comt alles van der Hagen.

Al wat er aen het verken is

Is goed, ja, maer wie weet er

Dat van der hagen niets, gewis

En komt of 't is nog beter?

(1) In een later te citeeren gedicht leest men:

Daerbij heb ik de Broedermin

Die eerbiedweerde vrouw

Geleken bij hetgene ik nu

Niet durven peizen zou.

(2) Elena Tortorella - omtrent 1570 - Aan Julius -; is een verhaal door Ernst Houdet in den bundel Akademische Mengelingen ‘Noord en Zuid’. Eerste Deel, Gent, 1856.

[p. 410]

XII

 

In Noorder en in Zuider tael

 

In alle winkels t'hoope

 

En is er niet da 'k altemael

 

Voor geld niet en verkoope.

Midden het woelige politieke leven van die jaren, houdt Spoker zich goed op de hoogte van de gebeurtenissen.

Hij richt zich in een langen brief tot zijn lezers om hen moed in te spreken, maar tevens getuigt hij van zijn kommer, hoe zeer hij ook tracht een toon aan te slaan om te doen voorkomen dat hij voor den vijand niet terugschrikt.

Brief van M.G. Spoker
aen de lezers van ‘Het Vlaemsche Land’.
Heule, 13 April 1857.
Eerzame lezer van het Vlaemsche Land,
Het moet u zeker een aengenaem verzet zijn wanneer gij, catholijk van hert en zinnen, gelijk wij u veronderstellen mogen, dag voor dag, de werkingen en den goên uitslag na kunt gaen van 't gene men hedendaegs al aenvangt voor 't goed.
Het moet, dunkt het ons, somtijds gebeuren, wanneer gij uw nieuwsblad daer neêr legt, dat ge bij u zelven uitroept: Wel ja, onze zaken staen goed! Hoedanig ook in ons land aen booze liên de vrijheid onbeperkt wordt toegestaen om hunne werken uit te regten, om hunne zake voor te staen, toch blijft onze zake goed stand houden, toch blijft Gods zake gaen en staen als vooren. De Kerke is zoo vrij als de loge, de priester moet voor geen metselaer ommegaen, en wat meer is, God is met ons, het volk is ons niet tegen; 't weet immers wel wie zijn vrienden zijn, 't weet wie bin' en buiten dit leven hem helpen kan, en helpen wil.
Daer bij nog zijn eindelijk de kinderen des lichts alzoo wijs of nog wijzer geworden als de kinderen der duisternisse. De priester staet alleen niet meer in 't branden van den strijd en aen 't hoofd der benden; de goede uitval heeft anderen moed gegeven; wereldlijke mannen staen hem bij, die de penne in de hand, tegen de goddeloosheid ten strijde varen, die den eenvoudigen Vlaming, in de taal zijner vaderen, met Vaderland, met Godsdienst, met oude Vlaemsche sprake, met oude Vlaemsche zeden en gewoonten bezig houden en 't herte verkloeken; mannen zijn hem bijgesprongen, die met hem, neffens hem, olie en wijn gieten in de wonden van den arme, die verslagen en naekt op strate ligt; die met hem, neffens hem aen goede leering, goede kunst, goede druksels, goede lezingen, goede tael, aen allerlei goede werken hunnen tijd, hun werk en hun geld besteden; mannen staen hem ter zijde, die in hem geen mensch, maer een priester, geen mensch, maer, om Gods woord, God zelf aenschouwen en eerbiedigen; die met hem strijden voor 't catholijk geloove, niet gelijk men strijden zou voor een wetsontwerp of tegen een staetspartij, maer gelijk Gods engels streden in den allereersten strijd, met de zekerheid van 't goed vóór te hebben, met de zekerheid van ondersteund te zijn uit den hoogen, met de magt en de kracht des Heeren, betrouwend op de vastheid en onwankelbaarheid van 't oud goed regt; betrouwend op de vastheid en onwan-

[p. 411]

kelbaarheid van Gods woord en belofte, en gevolgentlijk op den altijd voorspoedigen uitslag.

Dus hand en hand

Voor God en land

Zoo deist de schaer

Voor geen gevaer

Voor geen gerucht

Meer op de vlugt.

Dusdanig moeten somtijds, eerzame lezer, uw hert en zinnen gestemd zijn, gij die binnen 's lands, ievers in de eenigheid, uw goe catholijke gazette leest.

O felices nimium

O al te gelukkig!

Inderdaed, al te gelukkig zijn gij, die niet van ambachtswege verpligt zijt alle dagen drij dozijn van blâren gedrukt papier te doorlezen. Gazetten van allerhande kleur, hoogde, breedde, langde, letter, et caetera, die alle van de een of de ander soort van duivel bezeten en beschreven zijn, en die toch dagelijks, één voor één daer kommen toegezwommen elk met zijn mondvolle spog, gereed om 't uit te braken tegen ons, tegen u, tegen mij, tegen al die catholijk gewonnen, geboren en gedoopt is; tegen al waer een catholijke kleur op ligt, tegen al waer der een catholijke geur in zit, tegen al dat catholijk is, geweest is, of zal zijn of waer 't maer voor één halve ure tijds. Ei...

Le flot qui l'apporta recule éprouvanté!

Het bootje brengt ze mede en foei! het spuegt er naer!

Ge zoudt, eerzame lezer, moest gij u zoo een keer bij ons, in den leeuwenkuil bevinden, ge zoudt kunnen mistroostig zijn en vervaerd, dat 't een of 't ander van die onaengename dierkes u maer in één twee drie glad weg zou opslokken, zoodanig is hunne toonelooze, grenslooze gramschap. 'T is waerlijk beter en geraedzamiger dat ge er niet bij en gaet; 't is te zeggen dat gij geen een van al die vlamen vierspugende kladschrijvers uw geld in de muile werpt, dat gij geen één van al dat volk 'nen gebenedijden catholijke pennink jeunt. Wij, intusschentijd, wij 'n hebben daer noch vaer noch vreeze van, integendeel zulk een gezelschap doet ons deugd, wij kijken geern stael in die gloeijende oogen, en wij zien in al die woede en gramschap maer een teeken dat ons zake wel gaet.

Immers zullen alle de uilen⁽¹⁾

Altijd tegen 't daglicht huilen;

't Licht dat elk ende een bemint

Maekt die vogels vijs gezind.

O zij spugen, o zij blazen,

Ja, zij schettren en zij razen

Als de dag in 't Oosten breekt

En hun fel in de oogen steekt.

Ja zij tieren en zij zuchten,

Ja zij zweren, maer zij vlugten

(1) In den Studenten-Almanak voor 1857 was er een stuk getiteld: ‘Uilenpraat over de grieven der puiten’, door Desiderius (Coppée). De aanvang luidde: 't Was nacht en de maan scheen. - Twee uilen, twee oude uilen met grijze baarden, zaten in een gootgat van Belfortstoren.

[p. 412]

 

Voor 't klaerblinkend zonnerad,

 

Uilen, naer hun gotegat.

 

Zelfs wanneer het zonneblaken

 

Komt zijn avond-uer te raken

 

En dat zij te kerkewaert

 

Stieren hun beduchte vaert

 

Om daer 't heilig wasch te smaken

 

En hun buiken rond te maken

 

Zullen ze allen honger liên

 

Liever dan het licht te zien.

 

Sa dan, 't wasch eens goed ontsteken

 

't Licht hun in den baerd gestreken,

 

Als 't maer een te digte waegt

 

Of te bot om 't eten vraegt.

 

't Waschligt des Geloofs verheven!

 

Laet het maer zijn klaerte uit geven!

 

Laet het hoog in vlamme staen!

 

En geen uil en roert er aen!

Daerom is 't dat ze zoo schreeuwen, daer is 't dat de schoe duwt, lezer lief; daerom is 't dat al de uilen te koore gaen en zulke afschuwelijke metten zingen dat 't kwalijk om hooren is, tegen al dat kruin of kappe of wiele draegt. Ha! 't is nog klaer dag op de wereld, 't en is maer in hoeken en kanten en hollen dat 't donker is; ze moeten 't opsteken, hun oogen zijn te wijd, het licht doet hun wee, het licht zou hunne werken aen den dag brengen en daerom haten ze 't! Andere reden bij halen ware toch belachelijk; hoor eens:

Paters ende kloostervrouwen⁽¹⁾

Liggen aan 't paleizen bouwen!

- Wel wat schilt u? booze liên.

Waerom kunt gij dat niet zien?

Elk ende een die heeft de plekke

Waer hij Pater, waer' hij slekke

Waer hij Pater, waer hij spin

Bouwt zijn huis en woont er in.

- Maer de Paters en de nonnen⁽²⁾

Brouwen bier en doen ze in tonnen,

(1) In 1857 werd te Gent een lied verspreid ‘Een gelukkig landeken’, waarin men de kerken afschilderde als opgepropt van rijkdommen.

(2) Hier denke men aan a) K. Versnaeyen's gedicht ‘Waarom gezucht’, 3e strophe:

‘De priester blinkt van 't goud, de werkman heeft geen brood
Hij sterft van koude en honger langs de straat;

b) de humoristische bijdrage ‘Schets van de rol der Maag in de Maatschappij’ van Desiderius (Coppée), die de kloosterlingen voor veelvraten en lekkerbekken uitmaakte.
Beide stukken verschenen in ‘Noord en Zuid’, 1856; eerste deel, Gent.

[p. 413]

 

Ze eten en ze drinken zij,

 

Net gelijk zoo wel als wij.

 

- Wel wat nieuws! gelijk voor dezen

 

Zoo zal 't nu en altijd wezen

 

Dat een mensche, is 't dat hij leeft

 

Eet en drinken noodig heeft.

 

En is 't dat de paterspijzen

 

Uwen appetijt doen rijzen

 

Komt uit uwen restaurant

 

Komt wie waegt er eens de kans;

 

Heeren, framassons-eerweerden,

 

Van een dejeuner te aenveerden

 

Bij de paters in hun kluis?

 

Zij zijn alle dagen thuis.

Laet uwe dejeuners, uwe diners, uwe goutters, uw soupers, uwe banquets en crostilladen staen, terwijl gij zoo gebekt zijt op paters en hunne kost; zij zullen er, zoo gij wilt, om komen, morgen zal 't arme zusterke's ezelke voor uw deure staen en 't zal er in al de Godshuizen, weeshuizen en bewaerscholen kerremis zijn.

Maer in 't jaer een duist achthonderd
Waerom toch niet weggedonderd
't Volkske dat daer bruin en stijf
Loopt met koord en kap aen 't lijf,
Zonder linnen langs de straten
Moeten wij dat zien en laten?
- Ja mijn vriendje en stoort u niet
Dat 't de wet alzoo gebiedt
Moet de pater ook niet herden
Dat de wet u laet gewerden
Als ge met een vuile mom⁽¹⁾
Uw beschaemd gezigt rondom,
Door de straten loopt al tieren
En uws vaders feestdag vieren.
Nooit heeft pape of non geklaegd
Of gij ook een kappe draegt
Half of g'heel uw kind doet schrepen
Of uw lenden af genepen
Slaen als gij kost in tween!
En voor 't lijwaed, menig een

(1) Zinspeling op anti-clericale drijverij in de carnavalfeesten te Gent: daarover leest men in Het Vlaemsche Land, 1 Maert 1857: ‘Maendag avond heeft eene bende betaelde gemaskeerden de koffijhuizen en herbergen der stad doorloopen, om eenige tafereelen, in een slach van tooverlanteern gesloten, te laten zien; ...men verbeeldde ook priesters, bisschoppen, paters en nonnen, half naakt, en zich aan afgrijzelijke daden overleverende’. - Het was namelijk een bespotting van de Inquisitie.

[p. 414]

 

Van die met de volste kaken

 

Paters en de Nonnen laken

 

Loopt (laet elk zijn goeste doen)

 

Zonder lijwaed of katoen:

 

Niet dan twee papieren kragen

 

Die aen zijn lange ooren zagen

 

't Hembd komt nimmer uit de voei

 

En da' roept toen Paters! foei!

Ue. dienaer G. Spoker.

II

In 1857 bevorderde Gezelle zich zelf tot kaporaal G. Spoker om de ‘Gentsche stadhuisbollen’ eens duchtig met de pen... aan te vallen. Het was als verdediger van generaal Capiaumont dat hij het tegen den gemeenteraad opnam.

Kort geschetst was de situatie aldus: einde Mei 1857 hadden te Gent kleine troebelen plaats, waarbij vooral de geestelijkheid aan gevaren blootgesteld was. De legermacht, onder bevel van generaal Capiaumont, had, op verzoek van den afwezigen burgemeester, ingegrepen en de wanordelijkheden voorkomen. De Gentsche magistraten waren echter met de inmenging van het leger alles behalve gediend, want een volksoproer tegen Kerk en geestelijkheid ware hun welkom geweest. Zij dienden tegen den generaal een klacht in, onder voorwendsel dat hij in stadsaangelegenheden was tusschengekomen zonder voorafgaandelijk de meening van het magistraat ingewonnen te hebben. De zaak kreeg haar beslag; het duurde niet lang of de pers verdeelde zich in twee kampen, aan de eene zijde de liberalen, de clericalen aan de andere. Gezelle mocht zich niet onbetuigd laten: in de Gentsche politieke middens was hij immers al goed ingeburgerd. Doch een Waalsche officier was hem voor, die in een Doorniksch blad een spotdicht publiceerde getiteld ‘Aux Magistrats de Gand’. Gezelle vond het eenige dagen later in ‘Le Bien Public’ overgenomen, en maakte er een vrije vertaling van voor ‘het Vlaemsche Land’ waar het den 9 Aug. 1857 verschijnt.

[p. 415]

Tot de Heeren van den Rade van Gent Op den toon: Te souviens-tu, disait un capitaine.

Soldaten beeft, gij hebt het hooren dundren
De vlage zit in 't stadhuis, waer zij grolt
Omdat gij niet het volk hebt laten plundren
Omdat uw moed den burgers vrijdom gold!
- Wat schilt dat ons? Soldatenhert zou beven

Voor wat gegrol, wat pennemansche praet...

Geen schooner lof kan men soldaten geven

Dan d'ijdle blaem van 't gentsche magistraet.

Geen hoofden meer, geen tucht meer, geene wetten.
Dat pratend volk, met rok en pen in 't hair,
Zij zullen 't al en wel te regte zetten:
Soldaten schuift: het magistraat is daer!
Sa! durft het volk nog eenmaal ruiten breken

Of ergens doen, hoe slecht ook dat het gaet,

Soldaten... koest! eer dat gij zijt gaen spreken
Aen d'heerkens van het gentsche magistraet!

Het zij zoo dan: daer storm 'et door de straten
Het vrekgespuis! - Mijnheeren!... Wat gedaen? -
- Houdt handen af... Ze zijn te ruw, soldaten,
Wij zijn van die het volk te voren staen. -
- Mijnheeren laet, waer ons onz' pligten roepen,
Ons gaen, welligt, welligt wordt het te laet! -
- Neen! de eerste pligt van dappre belgische troepen
Is immers: ‘wacht... naer 't gentsche magistraet.

Wij zijn te ruw! Mijnheeren van den rade
Gij weet het best hoe men te werk moet gaen

Des Konings zoon, des Konings heilge gade

Wie heeft hun 'eere en faem te kort gedaen?
Wij zijn te ruw, doch ruwer te Jemappen
Het ruwe volk dat in zijn overdaed
Met bloed'ge hand en God vergeten stappen
De vrijheid moort! O Gentsche magistraet!

O dierbaer land der vrijgevochten Belgen
Wie van ons tween, wie heeft uw bloem verdient?
Of moet een man, jaloerschen hoon verzwelgen
Als hij, o land, met lijfe en bloed u dient!
'T mislukt gespuis roept ‘Weg, weg met de troepen!’
En ruimt bevreesd zijn leger veld: de straet:
En schande! lijk het rijfkerafke, roepen
Ook d'heeren van het gentsche magistraet!

[p. 416]

VI

 

Weg met den troep! in stadhuistael geschreven

 

Of uit den mond des grauws gebraekt, 't en kan

 

Geen pligtbewust soldatenhert doen beven

 

Of riep men dood! men schrikt geen eerlijk man!

 

En moet eerlang het grauw nog eens vertoornen

 

Dan kwaem' ten hulp de moedige soldaet

 

En schoon gij lacht, weledle volks verkoornen

 

Wij staen u voor en! Leve ons magistraet!

Vrij vertaeld uit den Bien Public van 5 Aug. 1857.

G. Spoker, kap. bij 't 6e.

Het lied van Daufresne (zoo heette de Waalsche dichter) en de vertaling van Spoker verwekten in de gensche kringen groote beroering. De lokale pers hield er zich langen tijd mee bezig. Bij het lezen van al die zonderlinge uitlatingen moet Gezelle wel menig vroolijk uurtje hebben beleefd!

De demokratische ‘Broedermin’ schreef den eerstvolgenden dag:

‘Onze lezers weten nog dat een zekere Spoker, indien wij ons niet bedriegen, student uit het klein Seminarie te Rousselaere, in “het Vlaemsche Land” verzen heeft gesteld, waerin hij onder anderen aenraedde, den drukker van zeker liberael dagblad te verbranden. Wij vinden nu in het klerikael bladje het liedje van M. Daufresne, in afschuwelijke vlaemsche verzen overgeknoeid, en onderteekend door denzelfden Spoker. Maer de student is kapitein bij 't zesde geworden (etc.)’.

Maar de Bien Public bevatte dit verrassende bericht (12 Aug.):

‘L'autorité communale, convoquée d'urgence, vient de déférer la traduction du capitaine Spoker aux appréciations de M. Greindl!... (minister van oorlog). M.A. Dubois est chargé de faire un rapport en 25 pages sur la nouvelle atteinte portée par M. Spoker à la majesté de nos élites.’

‘Het Vlaamsche Land’ voert in deze zaak den hoogen toon; het is zeer waarschijnlijk dat Gezelle zelf de steller is van de artikels dienaangaande. Zoo zou men hem kunnen toeschrijven het artikel van 12 Aug. 1857:

‘De zachtmoedigen der Broedermin kunnen er toch niet over: M. Spoker, kaporael bij 't 6e heeft M. Callier gekamd en met M. Dubois het advokaetje met zijne ligtveerdige tong, op signor gespeeld:

Al te gelijk! Al te gelijk

Laet hem vallen met zijnen neus in 't slijk

[p. 417]

riep M. Spoker, en aldus is het gebeurd: het ventje ligt daer nu te spartelen alsof het 'nen mol tusschen zijne tandekens had; en M. Spoker met geheel zijne familie (zij is immers groot in Vlaenderen) lacht dat hij schokt.
En wie zou er niet lachen? Gij ziet daer een praetziek advokaetje, die niet weet wanneer het spreken of zwijgen moet en die de rolle van den beer wegens den hovenier vervult: het wil eene vliege van 't aengezigt van M. Wijnants, zijnen vriend, afkeeren, en het slaet hem den kop in. - Nevens hem zit M. Callier die droomt voorzitter der toekomende republiek te worden, en toen de generael Capiaumont twee dozijnen soldaten ten voorschijn doet komen, loopen M. Callier's vrienden hol over bol, als of de duivel op hunne hielen ware. - En M. Spoker zou zich ten koste van die verdedigers der aenstaende republiek niet een weinig mogen verlustigen!’

In hetzelfde blad leest men den 14 Aug.:

‘'T is kermis bij de gentsche spokers; dank zij aen hunnen kameraed, die in het Vlaemsche Land schrijft, z'hên iemand, en 'k wil 't u zeggen dat zij er mee kaetsen: het advokaetje Dubois rijdt op de tonge dat het plezier is om 't hooren en te zien. Het heeft zoo men weet, M. Spoker van 't Vl. Land, kaporaal bij 't zesde, voor komptant genomen, er 'nen kapitein van gemaakt en aenstonds [...] vraeg aen den minister van oorlog gezonden, om kapitein Spoker, die met 14 Gentsche stadhuisbollen den zot durft houden, voorbeeldiglijk te doen straffen. Wat de minister geantwoord heeft, weten wij nog niet, maer daer is weinig aen gelegen: het bezonderste voor onze gentsche lachers is dat Spoker aen de dertiende van gemelde bollen een farce gebakken heeft. Meer vragen zij niet; [...] tellen op hunne duimen hoeveel neuzen het bolleken al heeft...
Men betaelt gemeenlijk advokaeten om te klappen; de klienten van M Dubois (rari names) zouden wel doen van het geld te geven om te zwijgen. Wij, wij geven hun dien raed gratis.
P.S. Het gerucht loopt in de stad dat de minister van oorlog de klagt van het dertiende bolleken ten laste van kapitein Spoker, gezonden heeft aan het kollegie van burgemeester en schepenen hun het artikel 95 der gemeentewet herinnerende.’

Op dat oogenblik was het al te voorzien dat de betichtingen van het stadsbestuur op een sisser zouden uitloopen.

Spoker vindt nu de gepaste gelegenheid om zich in een ‘nieuw liedeke’ over de misrekening van de stadhuisbollen vroolijk te maken: hij stelt het voor alsof zij werkelijk het pleit gewonnen hebben, en hij zelf, moet de treurige rol vervullen, die weleer aan Reinaert de Vos te beurt was gevallen:

Nieuw Liedeke

Op de wijze van: Midas, le roi Midas.

Reinaert sprac: laet teerst gereeden

Die galge daer ic an hangen sal

..........

[p. 418]

 

Reinaert stont als een droeve man,

 

..........

 

Dan so sprac hi al openbare

 

.... horet al gi heren:

 

Laet u wisen ende leren,

 

Hoe is Reinaert, aerminc!

 

Eerst die boosheit ane vinc.

Rein. de Vos, v. 2058-78

Eilaes, eilaes! wat nu gedaen?

Het gentsche magistraet

Op Spoker den poeet vergramd

En op zijn laffe daed,

Heeft fel gezworen tegen hem

En tegen heer Daufrén,

Dat beiden moeten aen de galg

Gaen hangen bij de kin!

Wel nu dat Spoker, half verdaen

Zijn laetste dagen slijt,

't Betaemt dat hij zijn groef misdaed

Rouwhertiglijk belijdt,

En of 't nog niet te laet en is,

O Magistraet van Gent,

Dat hij u zijnen name zegt

En zijne schuld bekent.

Zijn levensdagen trok hij zweerd

Noch was hij kapitein

Noch duwde een kaporaels-sjako

Zijn al te kokend brein:

Hij spookt en lacht en bij gevolg

Heet Spoker hier en daer

Tot vechten was hij nooit bekwaem

En zingen kan hij maer.

Hij is wel Spoker doch hij waer'

Veel liever kaporael;

Of kapitein ter stee van Gent

Nog liever duizend mael:

Dan kreeg hij, voor zijn pligt te doen,

Van 't gentsche magistraet

Een kaeksmete in 't gezicht; 't waer niets

Als men hem 't leven laet.

Maer neen, hij zong en niemand zingt

Of kwalijk zal 't hem gaen!

[p. 419]

 

Rampzaelge gift des dichtervuers!...

 

Had ik het uitgedaen

 

Had ik... vergeefsch! 't heeft toch den baerd

 

van 't gentsche magistraet

 

Geschoeperd en nooit stel ik meer

 

Een vrijen voet op straet!

Ai mij! Ik heb den mond geroerd

Daer menig deftig man

Al hoord' hij Heer de Jagers fransch⁽¹⁾

Eerbiedig zwijgen kan!

Des ben ik schuldig, eerst van al,

O Gentsche magistraet,

Van niet te zwijgen, als mijn mond

Tot spreken opengaet.

Wat raakte 't mij, 't is waer, 't is waer

Studenten-Almanak

Gebroed, bij Van der Hagen, uit

Denzelven letterbak,

Alwaer men Sint Antonius

Zijn leven uit beschreef

'K bekenne dat ik lastertael

En zonde aen u bedreef.

Uw vader heb ik menigmael

Bij zijnen naem genomd

Al zingen ('t is mij leed) al wat

Er van der Hagen komt.

Daerbij heb ik de Broedermin

Die eerbiedweerde vrouw

Geleken bij hetgene ik nu

Niet durven peizen zou.

'T was al nog wel en goed, eilaes!

Zoolang ik hier en daer

Maer beet in een onnoozel schaep

En 't niemand wierd gewaer;

Maer luistert hoe een enkle stap

Op d'ongerechte baen

Een onbedachten sterveling

Tot 't einden toe deed gaen.

(1) de Jager was de toenmalige gouverneur van O. Vl.

[p. 420]

X

 

'K beklage u al die dichten kunt

 

Van als uw zotte lier

 

Durft luide klinken, en uw hand

 

Wil dichten op 't papier:

 

Veel beter binnen 't hert alleen

 

Voor niemand el gedicht

 

Dan u en God, en alles dat

 

Daer buiten is gezwicht!

Had ik mijn eigen raed gevolgd!...

Wat baet het, 't is te laet...

Dus moet ik nog bekennen dat

Ik 't gentsche magistraet

Met regt en reden tegen mij,

Stoutmoedig heb bestaen

Te laken en, zooveel ik kon,

Met schande te overlaen.

O waerom wierd mijn inkt geen ijs!

En waerom brak het stael

Van mijne pen in stukken niet

Wanneer ik zulke tael

Van schuldelooze mannen schreef

Op schuldloos blank papier,

Het zuiver beeld der blanke ziel

Van 't Gentsche stadsbestier.

O 't is mij leed, en mogt ik voor

Mijn schuld een beêvaert doen

Ik zou naer Sinte Maernijks gaen

Met knikkers in mijn schoen!

Al ware hij niet te vinden dan

Waer niemand geerne gaet,

Ik ging er, want hij is Patroon

Van 't Gentsche magistraet.

Het is mij leed, het is mij leed

O spaer mij van de dood!

Het is mijnheer Daufresne's schuld

Die 't eerste schichtje schoot:

Hij draegt een zweerd en 'k hebbe ik niets

Waermeê 'k mij weren kan

Ik ben een arme dichter en

Hij is een dapper man.

[p. 421]

XV

 

O spaer! en 'k breek mijn pen in tween

 

En brande al mijn papier

 

En smijt al wat ik immer schreef

 

Of niet en schreef in 't vier.

 

Ik heet noch spoker noch student

 

Noch kapitein voortaen,

 

Zelfs nooit meer kap of kaporael

 

Wilt ge mij laten gaen.

(geteekend) O....
gewezen spoker, gewezen student, gewezen kap., bij 't 6e, gewezen kapitein, gewezen kaporaal, gewezen enz. enz. enz.

Hoe was nu het Ministerie van Oorlog gestemd jegens de twee dichtlievende militairen? Het ‘Vlaemsche Land’ heeft iets vernomen en schrijft den 2 September:

‘De Gazette van Gent verzekert, volgens een brusselsch dagblad, dat de heer minister van oorlog, den luitenant Daufresne eene strenge berisping heeft toegezonden voor zijn liedeken, waerin hij den gemeenteraed van Gent aenvalt. - Ware dit echt, het zou in de kaert der Gazette van Gent troef zijn; maer nog liever zag ze den kap. Spoker straffen, en schoon hare hertlap, het advokaatje Dubois, M. Spoker aen den minister van oorlog heeft aengeklaegd, hebben wij niets vernomen dat de geestrijke dichter er tegengeloopen heeft.’

Kap. Spoker's vrees eveneens een strenge straf op te loopen was van korten duur: 's anderendaags bevatte de Moniteur een aankondiging vanwege de militaire overheid, waarbij de klachten van het gentsche stadsbestuur voor onwettig werden verklaard, en generaal Capiaumont in eere hersteld voor den blaam op hem geworpen.

Antoon vandeputte.