Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1936

[p. 3]

[1936/1]

Waar blijven de jongeren?

Het heeft iets van lugubere zelfbespotting, als iemand, die zelf nog wel eens voor ‘jonger’ versleten wordt, deze vraag stelt. Toch is het dat niet. Zonder verlangen op zijn stappen te mogen terugkeeren, ook zonder dwazen trots op jaren wier uiterlijk resultaat men in den spiegel ziet, stelt men eenvoudig vast afstand te moeten doen van wat men als een eeretitel beschouwd heeft en gedragen. De generatie Van Ostayen, Moens, Gijsen, e.a., alle geboren van '96 tot '99, nogal klaar afgescheiden van de zelfs maar een of twee jaar ouderen die tot de frontgeneratie behooren, terwijl men ons misschien de generatie van het bezet gebied kan noemen, deze generatie moet afstand doen van haren titel. Wij zijn de weldra veertigers!

Het zag er eenigen tijd naar uit, alsof wij spoediger zouden opgeschoven worden dan ons wel lief was. Tien jaar jongeren dan wij, André Demedts, Pieter G. Buckinx, Jan Vercammen, Albe, René Verbeeck, Paul De Vree, en ik vergeet er misschien, spraken eene taal met enkele andere woorden dan de onze. Was het dat zij nog te dicht bij ons stonden om ons te verwerpen of ontbrak het hun aan temperament? Op dit oogenblik kan men wel zeggen dat zij hunnen slag nog steeds niet sloegen. Zonder epigonen te zijn, hebben zij toch ook niet vernieuwd en alhoewel het hun niet aan onderlinge saamhoorigheid ontbrak, hebben zij geen gesloten groep gevormd. Met groep bedoel ik niet kapel. Onze generatie had minder onderlingen samenhang dan om 't even welke: de betrekkingen tusschen hooger genoemden waren van extra-literairen aard en hun werk vertoont minder onderlinge verwantschap dan dat van andere generaties.

[p. 4]

Maar ondanks dat alles waren onze posities net afgeteekend, hetgeen men niet kan zeggen van hen die ons onmiddellijk opvolgden, al is hun gezamenlijk werk heel wat homogener dan het onze.

Na de groep Demedts, die der bijna dertigers, onderscheidt men niets meer. Te Gent tracht de jonge uitgever Paul De Rijck de ‘mannen van de Waterkluis te groepeeren. Het is niet met leedvermaak, maar met droefheid dat we het vaststellen: het lijken voorloopig nog mannen van het waterkasteel, zooals men te Leuven de geheelonthouders noemde.

Maar als er geen groepen zijn, zijn er dan ten minste alleenstaanders? Zonder op persoonlijke redacteurs-ervaringen af te gaan, die allicht bedrieglijk kunnen zijn, maak ik uit de kritieken van Van De Voorde (die zelf tot de schakelgeneratie Roelants en gezellen behoort) in de N.R.C. en uit die van Marnix Gijsen in De Standaard op, dat men zich veel ergernis bespaart door een aantal nieuwe bundels niet te lezen. Nu kunnen de redacteurs van ‘Volk’ beweren dat Van De Voorde de plak zwaait van de ‘officieele brusselsche kritiek’, eenvoudig omdat zij de verhouding van Van De Voorde tot ‘officieel’ en ‘Brussel’ niet kennen. Anderen mogen - et pour cause - de ongenadigheid van Marnix Gijsen hekelen. Ik denk er niet aan die twee te verdedigen, daar zijn zij zelf beter toe in staat. Maar men zal mij niet wijs maken dat hun beider kritieken te samen genomen en desnoods de eene met de andere aangevuld en gecorrigeerd, een valsch beeld geven van onze literatuur. Ik zou wel eens willen weten in welken tijd hier eerlijker, precieser en met meer vakkennis werd geoordeeld over literatuur. Welnu dat zij nog geen jongeren, hier en daar wel eens een belofte van jongere, maar dan toch nog niet den jongere hebben ontdekt, acht ik een voldoende reden tot het stellen van de vraag: Waar blijven ze?

Hunne kans is, welbeschouwd, in Vlaanderen geringer dan in Nederland. De ideëele inslag van onze literatuur is nog zoo dun, dat vernieuwingen slechts karakter krijgen waar zij het wezen van den vorm raken. Zij moeten dus haast

[p. 5]

onvermijdelijk op afstanden van generaties, 20 tot 25 jaar, geschieden, want eene diepgaande vormvernieuwing om de tien jaren is ondenkbaar. In Nederland heeft men katholieke jongeren, protestantsche jongeren, socialistische jongeren, vrijzinnige jongeren. Mogen zij naar den vorm elkander vrijwel gelijken, hunne mogelijkheden tot groepvorming, terwijl wij aangewezen zijn op generatievorming, vermeerderen de stimulanten die van groot belang zijn voor den bloei eener literatuur: een tijdschrift, kameraadschap en, al bestaat zij soms alleen in de verbeelding, een ‘beweging’.

Het nadeel van zulken ideeënstrijd is ook duidelijk. Al is een literatuur van ‘vormen’ arm, een literatuur van ideeën is er vaak heelemaal geene. Een werkelijk diepgaande literatuurvernieuwing was in Nederland toch maar alleen de revolutie van '80. Wat daarna gevolgd is lijkt geleidelijke evolutie, waarvan men nergens met zekerheid kan zeggen dat de lijn van '80 er ophoudt. Ten onzent heeft de breede beweging der Van Nu en Straksers zich kennelijk voortgezet tot aan den oorlog. Na den oorlog is er ontegensprekelijk een nieuw begin.

Moest men dat beschouwen als een historische wetmatigheid, althans voor Vlaanderen, dan zou de vraag naar jongeren hier slechts door een voorbarig ongeduld kunnen gesteld worden en zouden wij maar eerst over 15 jaren mogen blijk geven van ongerustheid. Wat ons echter ongerust maakt is een hiaat, die dreigend begint te gapen in de continuiteit van onze literatuur. Tusschen de Van Nu en Straksers en de naoorlogsgeneratie staat een hand vol namen: Timmermans, Claes, Van Cauwelaert, De Pillecijn en nog jongeren, die zonder op vernieuwing te hebben geaasd, de fakkel toch met niet minder eer hebben doorgegeven. Waar blijven de voortzetters van hun gehalte?

Waar blijven de jongeren? De belangstelling van ons volk voor zijne literatuur is vertiendubbeld. De tijdschriftmogelijkheden zouden het ook zijn, indien er maar werk werd voortgebracht, belangrijk genoeg door gehalte en hoeveelheid.

Is het de drang naar de kudde die de individuen afleidt

[p. 6]

en angst geeft voor de eenzaamheid, waarin zij moeten groeien? Is het de dofheid van materieele kommers die den moed tot het geestelijk avontuur beneemt? Wat is het?

Ik zou hier zeer gaarne den naam van een Bert Decorte vooruitzetten, maar waarom wissels trekken op een nog zoo problematische toekomst? Van den anderen kant is een belofte van belofte als de zijne toch weer te positief om dit stukje met een volledige ontkenning te besluiten. Er moeten ongetwijfeld hier en daar jongeren zijn, wier lied zich aan 't vormen is. Waar blijven ze?

Gerard walschap.