Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1934

[p. 543]

Ringsteken

Een krantpoëet berijmde:

Een alphabet-krakeel

Naar aanleiding van het spellingsvoorstel-Marchant.

De litterator-leden van het alphabet
Staan alphabetisch opgesteld en in de rij gezet.
‘Vooraanstaand’ weten, beter dan d'anderen, A en B 't:
‘Wie óns niet kent, och d'arme, is mààr 'n analphabeet.’
(Zoo iets noemt men, niet zonder grond, pretentie!
Van onverstand is het de consequentie.)
C kijkt beschaamd, omdat zijn bond met S en H

zoo weinig ‘up to date’

meer heet

en zoowaar wordt genoemd: ‘Een gra-

phisch overblijfsel uit stok-ouden tijd’.

- ‘Archaïsch blijft Archa-

ie es cee ha,

dank zij Van Ginneken’,

Roept schor de G, die spottend staat te grinniken,
De D, die dooddoener, zegt niks,
Hij roert zich anders toch wel fiks.
Maar E: ‘Ach, ik raak al m'n rust nog kwijt.
Men wil me in mijn eentje bijna alles laten duiden,
Niet enkel ûh en è, maar ook zoo heel veel éé-geluiden.’
- ‘ûh,’ roepen U en I en IJ in koor:
‘Daar dienen wij ook wel eris voor!’
‘Nu ja’ - zegt E kortaf - ‘maar ik heb 't meest te doen.’
De drie, ze zwijgen, zij houden hun fatsoen,
Maar tal van and'ren roepen: ûh, ûh, ûh, ben jij die stoomuitlater midde-in en achter-an de woorde?
Je doet waarachtig net of 't overal zoo hóórde!’
De M, massaal, gaat nu zich laten gelden
En eensklaps zwijgen al de kleine letterhelden.
M kijkt minachtend om naar buurvrouw N,
Als altijd heeft die 't druk met hare buigingen.
‘Ik hoop, jij dwaze tweepoot, dat je weet waar het op staat
En dat je straks een heel flink end de laan uit gaat.’
Och‘’ - zegt nu N - ik hoor wel graag dat zoemen
Van 'n man met grooten mond, die graag zich zelf mag roemen.

[p. 544]

 

Je kwam altijd het best met St. Niclaas te pas,

 

Omdat je zoo een dikke van chocolade was.’

 

- ‘Wat onvertogen, kinderlijke enne-taal!

 

Ben ik soms niet de machtige initiaal

 

Van Minister Marchant? Let op des Meesters vooys, de stem van Gerlach Royen:

 

‘Wij gaan nu zuiveren de taal van N's en andere dooien.’

 

De N, nadenkend neer genegen -

 

En niet te zwaar ontmoedigd door punt 8 en regel 9 -

 

Laat haar gedachten waren door haar lang verleden:

 

Men was over haar buigingen toch altijd wel tevreden...

Jozef Muls gaf in de K. Vl. A. lezing van een nog onuitgegeven gedicht van Paul Van Ostayen uit zijne Berlijnsche periode. Ter inleiding en verduidelijking gaf hij o.m. volgende karakteristiek van den dichter:

Hij verlangde niet naar eenig persoonlijk sukses. Hij was er zich zelf overigens van bewust dat er van zijn persoon voor de massa niets uitging. Zijn innerlijke onrust maakte zulks onmogelijk. Hij kon zich niet doen gelden in sociëteit of vergadering. Hij sprak moeilijk, ‘zooals al de menschen die lijden om het vervloekte rennen van de woorden achter het denken’. Wanneer hij sprak was het alsof het er niet uit wilde, alsof hij een spraakgebrek had, iets van moeite rond den mond.
Hij had geen humanitaire bedoelingen. Hij was geen apostel, geen boetgezant en ook geen leniger van menschenleed. Hij streefde er naar in zijn werk alle aktie van mensch tot mensch uit te schakelen. Hij wenschte geheel achter het werk te verdwijnen dat uit en door zichzelf moest ageeren. Hij wilde het gedicht als een vrij organisme zonder verband met den schepper.
Dat innerlijke zich nooit blootstellen, dat zich zelf nooit avoueeren, dat nooit opengeven van zijn menschelijke zijde wijst op een hooge aristocratische levenshouding bij den kunstenaar. Zoo mocht hij waarachtig de prins der jongere vlaamsche dichters genoemd worden.
Ik citeer hier slechts een enkel kort gedicht dat een typisch voorbeeld mag heeten van dat volmaakt self-control dat niets loslaat van de innerlijke ontroering. Het is koel als een wit marmeren bas-relief:

Leg uw hoofd zo in mijn arm

dat van uw voorhoofd naar uw mond mijn blik schuive

over de kam van uw neus.

Leg uw hoofd zo

ik leg op uw mond mijn hand

wees rust.

Achter het koele marmer van dit vers is het gevoel als een stil doorschijnend licht. Het wordt niet rechtstreeks uitgedrukt in de woorden, maar zit er onder als de blauwe ader achter de gladde gave huid.

[p. 545]

Zijn latere gedichten zijn geschreven naar en houden niets meer in dan de thematische ontwikkeling van een vooropgestelden zin, zoo b.v. in Melopee, van dezen zin ‘onder de maan schuift de lange rivier’. Juist zooals Gezelle het deed met de eerste zin van een volkslied, waarop hij dan verder brodeerde.

Op voorstel van het Bestuur van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde, overeenkomstig de voordracht van de Commissie voor Schoone Letteren, is voor 1933-34 de prijs van meesterschap groot f 1000, toegekend aan mevr. Henriette Roland Holst-van der Schalk, ter erkenning van haar leidende beteekenis op menig gebied der schoone letteren.

Eveneens op advies der genoemde commissie heeft het bestuur den heer J. Slauerhoff bekroond met den jaarlijks uitgeloofden prijs van aanmoediging, geheeten C.W. van der Hoogt-prijs, groot f 1000, voor zijn dichtbundel Soleares, mede beschouwd in verband met zijn te voren uitgegeven geschriften.

Overeenkomstig het advies der commissie heeft het bestuur den Mei-prijs, groot f 1000 - die hierna niet meer zal worden toegekend - verdeeld tusschen de heeren A. den Doolaard (voor zijn roman ‘De Herberg met het Hoefijzer’) en Jan Engelman (voor zijn dichtbundel ‘De Tuin van Eros’).

A. Den Doolaard heeft in de vergadering verklaard den halven prijs te weigeren en heeft van deze verklaring zelf het volgende verslag opgesteld:

Het spreekwoord zegt ‘gedeelde vreugd is dubbele vreugd’. Er is echter tusschen vreugde en een litteratuurprijs dit verschil, dat voor spr. een halve prijs gelijk staat met geen prijs. Hij meent in alle bescheidenheid de jury op een volslagen misvatting in haar taak te moeten wijzen. Indien zij een prijs, die oorspronkelijk voor één boek bestemd is, in tweeën deelt, dan blijkt hieruit duidelijk, dat zij de twee bekroonde boeken geen van beide den vollen prijs waard acht. Ergo, zij had noch het een, noch het ander moeten bekronen. Maar iedereen, die eergevoel bezit, zal getroffen worden door het lichtelijk beleedigende en belachelijke van een halve bekroning. Kan men zich een koning voorstellen, die halverwege met hermelijn gekleed is en met de andere helft van het lichaam in colbert loopt? Die links van zijn schedel de helft van een in tweeën gekapte kroon en rechts enkel doodgewoon haar heeft? Neen immers? En dat is de voornaamste reden, waarom hij den prijs weigert.
Maar er is meer. De Meiprijs is door den schenker bedoeld als een prozaprijs. Dat de helft er van aan een bundel poëzie wordt toegekend, die bovendien eerverleden jaar is verschenen, is een groote onrechtvaardigheid tegenover eenige prozaïsten, die reeds lang voor den prijs in aanmerking kwamen; een onrechtvaardigheid, die spr. door de aanvaarding van de andere helft stilzwijgend zou goedkeuren. Hij noemt in dit verband slechts Albert Kuyle en Albert Helman. Bovendien is de prijs in eer-

[p. 546]

sten aanleg bestemd voor een boek, spelend in de zakenwereld, en het zal den schenker ongetwijfeld vreemd aandoen, hem verdeeld te zien tusschen een hovenier in den tuin van Eros en een beschrijving van de woeste Malisoren, die op bloedwraak uittrekken. Helaas is het niet de eerste maal, dat de jury te werk gaat onder het motto: verdeel en heersch.
Twee jaar geleden werd de Meiprijs verdeeld tusschen S. van Praag en Theun de Vries.
Dit is het laatste jaar, dat de Meiprijs wordt toegekend, omdat de edele gever geen gesol met zijn prijs wenscht. Dit is de tweede prijs, die door onverantwoordelijk optreden van een deel der jury voor de Nederlandsche literatuur verloren gaat. De z.g. Amsterdamsche poëzieprijs werd om dezelfde reden door den gever ingetrokken. Ook hij wenschte geen versnippering en verdeeling in tweeën of drieën. Het is in dezen tijd natuurlijk moeilijk een flinke som gelds te moeten derven, maar spr. leeft liever van brood en uien in het land der woeste Malisoren, waar eer het hoogste goed is, dan zich lafhartig de zakken te laten vullen met geld waarmede de gever betere en zuivere bedoelingen had. Bovendien verbiedt zijn eergevoel hem, zich de linker of rechterhelft van een in tweeën gekapte kroon op het hoofd te laten zetten. Er is reeds genoeg halfheid in dezen tijd, in vredesnaam nog geen halve bekroningen!

Giacomo Antonini karakteriseert als volgt de fransche romankunst in een jaaroverzicht (Den Gulden Winckel).

Niettegenstaande de sombere voorspellingen van hen, die enkele jaren geleden den dood van den roman nabij waanden, en met klem getuigden dat onze tijd een letterkundige vorm vereischt, die beter past bij het versnelde tempo van ons dagelijksch leven, zien wij, dat de roman, na een periode van inzinking, in alle landen van Europa herleeft en bloeit. Bloeit, is misschien te veel gezegd. Niet overal zijn de resultaten zoo gunstig, als men ze wel zou wenschen. In ieder land beklaagt men zich over het gemis van werkelijk groote schrijvers, wier werken jarenlang na hun en onzen dood zullen blijven voortleven als een monument van de hooge artistieke en cultureele ontwikkeling van dezen tijd. Dit verhindert echter niet, dat het streven der jongere schrijvers in alle landen er naar gericht is werken te scheppen, waarin het levensbeeld van onze dagen, zoowel in zijn uiterlijke vormen, als in zijn innerlijke substantie, in een verhaalvorm wordt weergegeven.
De belangstelling van het lezend publiek en van de dag- en maandbladcritici gaat in de eerste plaats naar den roman uit. De nationale verhaalkunst heeft natuurlijk de voorkeur, maar naast deze genieten ook die der grootste Europeesche landen in meerdere of mindere mate de algemeene aandacht. Wanneer men dan de artikelen leest, die wekelijks of maandelijks aan de buitenlandsche romans worden gewijd, dan bemerkt men, dat de Duitsche, Engelsche en Amerikaansche romans de laatste jaren althans, een voorliefde genieten boven den Franschen roman, van wien men gaarne beweert, dat hij langzamerhand ten gevolge van uitputting en bloedarmoede sterft.
Deze opvatting, hetzij deze gegrond is op een vooropgezette antipathie tegen den Franschen geest, de ‘Fransche lichtzinnigheid’ en het overwicht dat Frankrijk jarenlang op dit gebied bezeten heeft, hetzij op een zekere onkunde over hetgeen in Frankrijk heden verschijnt en van belang is, is van nabij gezien geheel onjuist. Het zij verre van

[p. 547]

mij te willen beweren, dat het in Frankrijk op het oogenblik wemelt van groote schrijvers - maar in welk land doet het dat wel? En hoe kunnen wij ooit een vaststaand en afdoend oordeel vellen over schrijvers en werken, die zoo niet tot onze vrienden, dan toch tot onze generatie behooren, althans tot onzen tijd, en dus elementen in zich dragen, die ons verhinderen hen met den afstand en de objectiviteit te beschouwen, waarmede wij auteurs en boeken van een vorig aan ons reeds innerlijk vreemd tijdperk bezien? Toch lijkt het mij niet waar toe, dat de Fransche letteren, en in het bijzonder de roman, vergeleken bij tien of twintig jaren geleden een tijdperk van verval zouden doormaken.
De meest vooraanstaanden der oudere Fransche romanschrijvers hebben dit jaar weliswaar gezwegen. Wij kunnen echter van hen, die een roman als een kunstwerk beschouwen, dat uit innerlijke noodzaak geboren wordt, moeilijk verwachten, dat zij als de welgestelde fabrikanten van best-sellers jaar op jaar een nieuw boek op de markt gooien. Het lijkt mij niet waarschijnlijk, dat Valery Larbaud ooit weer een roman schrijven zal, dien men naast zijn ‘Barnabooth’ zal kunnen plaatsen. Maar is één ‘Barnabooth’ niet voldoende? Hoeveel boeken kan men uit de Europeesche letterkunde der laatste jaren opnoemen, die men na een nauwkeurig onderzoek naast ‘Barnabooth’ zou kunnen handhaven?

Gerard Knuvelder is niet goed te spreken over den vijfden Dietschen landdag te Tilburg. Hij verklaart onomwonden in ‘Roeping’ dat:

de strijdwijze der Nederlandse Unie voor de nederlandse zaak tot de snel verouderende behoort.
Dat zooveel tijd, geld en energie besteed werden aan het bij elkaar roepen van zulk een betrekkelijk gering aantal mensen is het minste, sinds wij van de luidruchtigheid van massale volksvergaderingen niet de redding van de natie verwachten. - Het meeste is: dat elk spoor van bezieling ontbrak bij de vergaderende menigte, bezieling die had moeten uitgaan van het inzicht in de klove tussen werkelikheid en ideaal.
Slechts de regering en zij alleen accentueerde nadrukkelik: dat er een klove gaapt tussen de werkelikheid van heden en het ideale beeld dat men zich kan voorstellen van het nederlandse volk. Alleen de nederlandse regering accentueerde: dat er een latente strijd is tussen het nederlandse volk en de staten waarover het in de verstrooïng leeft...
Vergeefs vraagt men zich af, welk gevaar er kan gelegen zijn in het constateeren en omschrijven van wat - behalve voor de spaarzame franskiljons - een nuchtere feitelikheid en alledaagse vanzelfsprekendheid genoemd mag worden? Aan het betogen hiervoor kan men zich geen inspiratie, laat staan revolutiedrang drinken! De middelen om de cultuur-eenheid van het Nederlandse volk te demonstreren zijn wel zo talrijk geworden sinds de dagen van Thijm, dat het moeite noch kosten loont dààrvoor alleen nog honderden mensen uit Noord en Zuid bijeen te trommelen.
Er is natuurlik geen positief bezwaar tegen het houden van dergelike landdagen, maar deze laatste heeft meerdere bezoekers toch wel de overtuiging bijgebracht dat het accent verlegd is en dat nog slechts weet te boeien wat bijdraagt tot de verwerkeliking

[p. 548]

van de eenheid van het nederlandsche volk als volk. De leiders der jonge generatie waren vrijwel afwezig: zij staan elders.
Onze tijd is er een van daden. Hij eist arbeid aan de organiese opbouw - sociaal, economies, cultureel en staatkundig - van het ganse volk der Nederlanden. Indien de Dietse Landdagen niet op hun wijze - die der wetenschappelike bestudering dezer vraagstukken - aan deze opbouw kunnen deelnemen, is hun taak ten einde.

Korte recensies van V.D.E. in ‘De Gemeenschap’:

I. Boudier Bakker: De klop op de deur. - Niet opendoen!

Herman de Man: De Kleine Wereld. - De man is te goed voor deze wereld.

Albert Helman: Waarom niet? - Waarom wèl?

M.A. Székely-Lulofs: De andere wereld. - Liever deze!

M. ter Braak: Dr. Dumay verliest. - Hij speelt ook stom!

H. Marsman: De Dood van Angèle Degroux. - Gecondoleerd!

A. den Doolaard: De Herberg met het Hoefijzer. - In dit lokaal - Gepaste taal!.

Theun de Vries: Koningssage. - Hij saagt maar wat.

E. Veterman: Nova Zembla. - Men reken' d' uitslag niet.

A. Kuyle: Harten en Brood. - Goedkoop volksvoedsel.

Jan Engelman: Tuin van Eros. - Niet buiten de paden wandelen!

Jef Last: Partij Remise. - Misère met een praatje.