Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1933

[p. 166]

Boekbespreking

De katholieke encyclopaedie.

Zooeven is het nieuwe prospectus der ‘Katholieke Encyclopaedie’ verschenen. Met dit jongste, rijkelijk geïllustreerde en overzichtelijke ‘Gesamtbild’ voor oogen (het ligt bij alle boekhandelaren ter inzage), kunnen wij volmondig getuigen, dat deze encyclopaedie zich aankondigt als een werk van meesterlijke factuur. Waar het geheel der uitgave gewaarborgd is te staan op het peil van deze proefbladen, is er reden tot groote vreugde voor de Nederl. Katholieke wereld, die met zoo'n epos van geloof, wetenschap en kunst op ongeëvenaarde wijze wordt verrijkt!

In de rij der encyclopaedieën van eigen en vreemden bodem, is de K.E. een uniek beeld, 'n zuivere weergave van, en 'n hoogst-ernstig vademecum voor onze Nederlandsche cultuur, dit is de cultuur van nagenoeg veertien miljoen Nederlandschsprekenden in de wereld! Beter dan vreemde encyclopaedieën, omdat vreemde taal, vreemde vaktermen, vreemde geest ons nooit in die mate vertrouwd zijn als wat ons eigen is. Beter dan andere Nederl. encyclopaedieën die zich als ‘onpartijdig’ of ‘neutraal’ aandienen, want onpartijdigheid is - vooral in een encyclopaedie onaanvaardbaar, niet te verdedigen en dikwijls gevaarlijk. 't Volstaat slechts even te wijzen op verschijnselen als b.v. Spiritisme, Thesophie, Freudisme, Vrijmetselarij, Protestantisme, Liberalisme, of, anderzijds, Kerkelijke wetten en Index, enz., en daarbij de vraag te stellen hoe men die onderwerpen neutraal behandelen kan? Er is een vaststaande principieele basis voorop te stellen, zooniet wordt alle antwoord op dergelijke vragen misleidend vaag in z'n onzijdigheid. Het Katholicisme is een positieve leer, kàn niet neutraal zijn.

De Katholieke Encyclopaedie zal aan de rechtmatige verlangens van den Katholiek voldoen. Haar redactie, gesteund door meer dan 500 medewerkers uit Zuid- en Noord-Nederland heeft zich de hooge cultureele taak gesteld, deskundige en nauwkeurige voorlichting te geven over alle takken van kunst, wetenschap en beschaving. Voor ieder onderdeel zijn de meeste betrouwbare specialisten aangezocht, die in harmonische samenwerking een universeel monument van Katholieke cultuur zullen oprichten. De schrijvers zullen ten overvloede hun bijdragen onderteekenen, zoodat de leek weet, wien hij raadpleegt, en een voorlichter heeft op wien hij zich beroepen kan.

Het werk zal verschijnen in 24 deelen, elk van ongeveer 26 vel van 16 Pagina's, 832 kolommen à 70 regels tekst. Ongeveer 4000 buitentekst-illustraties zullen de uitgave verluchten. Daarenboven worden ± 3000 afbeeldingen binnen den tekst en ± 300 gekleurde buiten den tekst opgenomen. De Katholieke encyclopaedie zal verder niet minder dan 225 gekleurde kaarten bevatten. Deze zijn speciaal voor ons geteekend en wel door den bekenden kartograaf Prof. Carolus Streit uit Weenen, die ook den grooten Vaticaanschen ‘Atlas Hierarchicus’ ontwierp. Ook de belangrijkste missielanden worden in uitvoerige kaart-teekening weergegeven.

Het bindwerk zal, naar een voornaam ontwerp, in blauw linnen of in half-leder worden uitgevoerd. Deze half-lederen banden zijn, naar keuze, verkrijgbaar in blauw, groen of rood leer. De prijs per deel in linnen gebonden is Fr. 138, -; in half-leder Fr. 153, -, ook betaalbaar in maandelijksche termijnen van Fr. 46, - of Fr. 51, -, Na verschijning van deel I (einde 1932), zal verder regelmatig iedere drie maanden één deel verschijnen, zoodat het geheel ongeveer in 6 jaar compleet zal zijn.

Dr Jan Gessler: Het Brugsche Livre des Mestiers en zijn navolgingen. Vier aloude conversatieboekjes om Fransch te leeren. Nieuwe uitgave bezorgd en ingeleid... Le Livre des Mestiers de Bruges et ses dérivés. Quatre anciens manuels de conversation. - Brugge 1931. Uitgave: Gruuthuse Pers, St-Catharina Drukkerij en Drukkerij Desclée-De Brouwer.

De ‘Colloquia’ van Fickaert, door prof. R. Verdeyen op even degelijke als luxueuse wijze uitgegeven zijn niet de eerste pogingen van taalonderricht bij middel van

[p. 167]

dialogen geweest. Zij zijn veeleer een resultaat dan wel een begin. Hun oorsprong, hunne nog vormelooze voor-beelden vonden zij in oudere conversatieboekjes waarvan het eerste samengesteld werd door een ‘walscen scoelmeestere’ die rond 1340 te Brugge leefde. Dit boekje geheeten ‘Le livre des mestiers - Het boec der Ambachten’ heeft als voorbeeld gediend voor analoge werkjes in het Duitsch en in het Engelsch. De duitsche versie dateert van 1360-1377 en werd voor het eerst door Hoffmann von Fallersleben uitgegeven naar een copie van ± 1420. De beroemde drukker William Caxton die lange jaren te Brugge verbleef en van daaruit de typographie in Engeland invoerde, kende het werkje en bewerkte het in zijn Dialogues of Ryght good lernyng for to lerne shortly frenssh and englysh. 1483.

Dr. Jan Gessler heeft van deze drie teksten een zeer verzorgde en hoog-noodige gemaakt. De bestaande edities van Caxton en van het Livre des Mestiers werden inderdaad met blijkbaar gebrek aan zorg in het licht gebracht. Hij heeft erbij gevoegd een bewerking van het Brugsche prototype dat onder titel Vocabulaer walsh ende vlaemsch vóór 1501 te Antwerpen werd gedrukt. Een nederlandsche en een Fransche inleiding vergezellen deze vier herdrukken.

Daargelaten het philologisch belang dezer uitgaven, bieden deze boekjes een zeer bijzondere bron van inlichting op cultuur-historisch gebied. Zij refleteeren het dagelijksche leven der middeneeuwsche menschen van allen stand en rang, zij doen ons den dag door getuige zijn van hun handel en wandel en de opsteller dezer teksten schroomt niet ook de min eerbare hunner bezigheden te doen vermoeden. Wel bezitten zij niet dat pétillante geestige van de XVI^e colloquia maar zij bevatten toch tal van kostelijke aanduidingen betreffende zeden en gebruiken van burgers en ambachtslieden. Incidenteel komen ook didactische wenken voor en om te bewijzen dat de zorgzame vrijgezellen onzer dagen niets hebben uitgevonden citeer ik dezen raad:

uwe hemden legt
onder t'hoofdhende vanden bedde;
uwe broecken onder d'bedde
metten broucgordele.

Het moet Dr. Gessler als een groote verdienste worden aangerekend dat hij de eerste betrouwbare tekstuitgaven verwezenlijkt heeft van het Brugsche origineel en van den tekst van Caxton (in 1900 heruitgegeven met ± 260 fouten). Zijne begeleidende studie stelt de filiatie dezer uitgaven vast en bewijst het groote Europeesche rayonnement van het Vlaamsche leerboekje. Zij lost tevens een aantal kleine problemen op en rectifieerd de vergissingen die op grond der onverzorgde edities gebeurden.

Het consortium van Brugsche drukkers (de heeren Beyaert, De Brouwer en Verbeke) die deze uitgave mogelijk maakte samen met het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijke onderzoek en de Universitaire Stichting, verdient allen lof: hier werd keurig, imposant werk geleverd.

Dr. J.A. Goris.

Eugenia d'Ors: Au Grand Saint-Christophe. - Traduit de l'Espagnol par M. et M^me Tissier de Mallirais; avec trois ‘Natures mortes’ traduites par Valery Larbaud. - Editions R.-A. Corréa. Paris. - 15 fr.

‘Vroeger zag men dikwijls aan den ingang of op den gevel der kerken, een oud, min of meer artistiek St-Christoforus beeld. Het behoedde tegen den dood door een ongeval. Eén blik, een aanroeping van den haastigen voorbijganger, en hij was tot 's anderendaags voor een ongeluk gewaarborgd. In onze dagen van koortsig druk leven, moet de wijsbegeerte dien rol overnemen, uit haren ivoren toren komen, en zich binnen 't bereik stellen, van den voorbijganger, 't zij onder welken vorm, beeld, dagblad, aanplakbiljet. Een enkelen blik haar in 't voorbijgaan gegund ‘nous gardera de tomber dans la nuit de l'animalité, préservera d'accident nos puissances supérieures...’ Aldus schrijver in zijn voorwoord.

Van daar dit boek samengesteld uit reeds verschenen artikels, litteraire fragmenten, korte gedichten in proza, losse gedachten; een nogal onsamenhangend geheel waarin goede gedachten, schrandere opmerkingen over classicisme en romantisme, over kunst en poëzie te vinden zijn, al is het boek, in zijn geheel genomen, wel wat oppervlakkig en gemaakt.

L.D.

[p. 168]

Michel Davet: Une lampe sur la Marche. - Librairie Plon. Paris. - 12 fr.

De tweede roman van deze jonge schrijfster, is wel van dezelfde ingeving als de eerste: hij speelt in een wereld half droom, half werkelijkheid, vol frischheid, en toch niet heelemaal van wulpschheid vrij te spreken, vol leute en zon en toch treurig. De jonge zeventienjarige Jacquette kent niets van het leven en droomt van geluk en liefde. Maar als zij haar hand maar hoeft uit te steken om met de liefde van François den schoolmeester ook het geluk te bezitten, dan speelt ze er mee als een onbezonnen kind, en grijpt naar de bedrieglijke liefde van een ouderen man, die een kortstondige verliefdheid voor haar opvat. Als zij hare dwaling inziet, is het te laat. De heerlijke zomer is voorbij, François de schoolmeester trouwt met eene andere, en Dr. Seychelles is reeds in een nieuwen flirt verwikkeld. De arme Jacquette blijft alleen met hare bittere ontgoocheling en haar bloedend hart.

Dat alles is fijn en keurig verteld, - soms wat al te lievig en weekelijk aangeboden in een dichterlijk kader van eenvoudig leven, en bekoorlijken buiten. Geen werk van kracht, maar van gevoelige teerheid.

L.D.

Katherine Mansfield: Journal. Traduit par Marthe Duproix. Introduction de John Middleton-Murry. - Librairie Stock. Paris. 1932. - 15 fr.

Katherine Mansfield (Mrs. Katherine Middleton-Murry-Beauchamp), geboren in 1888 te Wellington in Nieuw Zeeland, kwam zich, nog heel jong, te Londen vestigen om aan letterkunde te doen. Niet zonder moeite geraakte zij er in haar weg te banen. Ze schreef artikels en novellen, vol humor en fijne opmerkingsgeest. Vooral de novellen waarin zij hare herinneringen uit haar kinderjaren neerpent, zijn echte juweeltjes van eenvoudigheid en waarheid. De ziekte kwam al te dikwijls haar taak onderbreken. Moedig streed zij er tegen tot den laatsten oogenblik; ze wilde leven en werken. Tot dat zij plots aan een bloedspuwing bezweek.

Ze was een sympathiek, fijn-besnaard wezen, frisch en oorspronkelijk, geestig en oprecht tegenover zich zelf en het leven. Haar ‘Journal’ geeft haar innerlijk wezen en haar kunstopvatting trouw terug. Ze was ongeloovig, maar het lijden, de lange, pijnlijke ziekte bracht haar stilaan dichter bij het bovennatuurlijk leven, en zij schreef schoone bladzijden over de smart en het lijden. Veel aanduidingen over haar letterkundig werk vinden wij in dit boek. Dag aan dag noteerde zij haar plannen, schreef enkele zinnen of zelfs heele bladzijden van een pas ontworpen novelle.

Een aangrijpend boek, interessant zooals al de boeken die in een menschenziel laten lezen.

L.D.

J.B. Priestley: Les Bons Compagnons: II. Coups de Théâtre. - Traduit de l'anglais par M.P. Prévost. - Librairie Stock. Paris.

Dit tweede deel is niet minder vermakelijk dan het eerste: ‘Coups de tête’: De concerttroep ‘Les Bons Compagnons’ gaat de kans wagen in allerlei kleine plaatsen, met afwisselend geluk. Nu eens lacht het succes hun toe, dan kennen ze weer grauwe pechdagen. En het humeur der artisten gaat natuurlijk op en af, met de kans. Totdat de vreeselijke gebeurtenissen in 't Koninklijk Hippodroom te Gadfort, al hun toekomstdroomen komt verbrijzelen. Maar uit deze onverdiende ramp, sproeit onverwachts eene milde bron van voorspoed en geluk voor al die brave lieden. Met nieuwen moed gaan ze de toekomst te gemoet, en elk wordt naar verdienste bedeeld. Voor de meest begaafden, het groot succes te Londen, voor de anderen een vaste betrekking, die hun aankomende jaren de vermoeienis van het gedurig rondreizen zal sparen; voor een paar, eindelijk, de stille haven van het huwelijk, terwijl de oude Mr. Oakroyd, eindelijk de middelen vindt om zijn levensdroom uit te voeren, namelijk zijn laatste jaren bij zijne getrouwde dochter Lily, in het verre Canada te gaan slijten.

Een roman, die op onsterfelijkheid geen aanspraak kan maken; maar een roman zonder pretentie, vol optimisme, met een gunstigen kijk op den mensch en het leven, en die door iedereen mag worden gelezen.

L. D.