Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1931

[p. 881]

[1931/12]

A propos van Verjaren en van Vieren

Verjaren is iets dat alleen bestaat in de menschelijke verbeelding; de tijdsloop is een effene stroom zonder stilstanden of afmetingen. De menschen echter verdeelen den tijd en hechten belang aan zekere verjaringen van den levensloop. Die verjaringen geven dan aanleiding tot vieren of gevierd worden. De menschen vieren geern, - er moet soms gevierd worden. Wat ware het leven zonder feestdagen?

Wat mij betreft, ik help geern vieren, dat doet deugd aan 't hart, maar van ‘gevierd worden’ heb ik een heiligen schrik, tenzij ik er niet moet bij aanwezig zij.

Bij eene verjaring wordt de gevierde - willen of niet - op een voetstuk geplaatst, en daar wordt hem, in schoone woorden, tusschen allerhande feestgeluid, de waarheid gezegd: wie ge zijt, wat ge beteekent, uwe wezenlijke waarde voor uw tijd en voor uw volk, en voor u-zelf; uw werk wordt op de weegschaal gelegd, ontleed, beoordeeld, geloofd, enz. Van op dat voetstuk wordt den jubilaristegen-zijn-goesting dan meteen den uitkijk geboden over het lang eind afgelegden weg - het verleden! en mag hij mediteeren op het kortere eind dat hij nog te goed heeft. Met al die dingen krijgt hij den indruk alsof hij voor 't eerst van zijn leven zijn eigen beeld in een spiegel ziet staan. 't Slaat hem aan 't hart en verwonderd roept hij uit: ‘Ben ik dat?’

Mijn bewering is altijd geweest dat critiek en literaire beoordeeling in de eerste plaats dienen moet, slechts reden van bestaan heeft, voor zoover zij een auteur bewust maakt aan zich zelf. (Zulke critiek krijgt een auteur uiterst zeldzaam!) Maar nu dat vrienden en kennissen, vereerders van alle kanten, ter gelegenheid van die verjaring, me van dien feestdrank hebben voorgeschonken, moet ik er bij voegen, dat er aan zulk soort beoordeeling, waardemeten en identificeeren, voor den schrijver een gevaar verbonden is. Zij die zoo goed weten uiteen te doen hoe bij een schrijver alles in mekaar zit, hoe het een zijner werken uit het ander geboren wordt en ont-

[p. 882]

wikkelt, die zulk een diepen kijk hebben over heel uwe loopbaan, beter dan gij zelf, omdat gij er nooit hebt over nagedacht, - jagen u daarmede eene schuchterheid en vrees op het lijf, - gij die heel uw leven met onbeschroomden stap uw wegen hebt gegaan en gewrocht 't geen voor de hand lag, begint nu opeens te aarzelen gelijk een danser op glad ijs, gelijk een slaapwandelaar die wakkergeroepen wordt en zijn weg niet meer vindt, - uwe onbevangenheid is verdwenen, ge vraagt u af: wat moet of wat kan ik nu aanvangen om de voorgetrokken lijn te volgen, uwe evolutie in de goede richting te voltrekken? Het wit blad papier dat gereed op uw tafel ligt om op te werken, schrikt u af, en ge wordt nu eerst gewaar... dat scheppend werk enkel groeien kan in een gemoed waar bewustheid en onbewustheid in gelijke dosis aanwezig zijn. Van het één te veel en van het ander te weinig, de fontein borrelt niet meer, de zenuw is verlamd!

Nu is de verjaringstreep overschreden - we hebben een nieuwen pacht geteekend van tien jaar! - laten we daarbij alle geredeneer vergeten, - het is ten ander alles veel eenvoudiger dan geleerden en de Wetenschap het beweren: bij een schrijver komen de dingen van-zelf, - hij geeft uit wat hij inheeft, naargelang het groeit en rijpt, - met die dingen doet hij wat hij kàn, niet wat hij wil. Maurice Roelants komt het daar juist te zeggen in zijn nieuw boek: ‘Wij worden tenminste zooveel geleid als wij meenen de dingen te leiden.’ Dat slaat bij hem op de daden van het leven in 't algemeen, maar evenzeer is het toepasselijk op de voortbrengst in de kunst. Wij, schrijvers en kunstenaars, zijn de boomen waar de appelen op groeien. Wie zal zeggen vanwaar de appelen komen? En wat kan het ons schelen, als ze er maar zijn?!

Ingoyghem, den 2 November 1931.

Stijn Streuvels.