Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1931

[p. 392]

Boekbespreking

Prof. Dr. J. Prinsen: Het drama in de achttiende eeuw in West-Europa. - W.J. Thieme en C^ie - Zutphen.

Circa drie jaar geleden verscheen Prof. Prinsen's ‘De roman in de achttiende eeuw’ een brok vergelijkende literatuurgeschiedenis, wel facile princeps daar zij de eenige is, maar die toch niet licht zal overtroffen worden. Met dit nieuwe boek zet de hoogleeraar zijn vergelijkende literatuurgeschiedenis van de achttiende eeuw voort. Ook deze studie over het drama in West-Europa mag de eerste genoemd worden, tevens met betrekking tot het buitenland, waarin de jongste theorieën over doel en samenstelling van vergelijkende literatuurgeschiedenis worden in practijk gebracht. Prof. Prinsen stelt nu nog een dergelijke uitvoerige studie over de achttiendeeuwsche lyriek en epiek in 't vooruitzicht. Daarmee zal het werk van Prof. Kalff Sr. over de West-Europeesche letterkunde aangevuld zijn met een trits van standaardwerken, wier wetenschappelijk gehalte niet minder hoog en wier literair gehalte zeker hooger staat.

D.W.

Ru le Cavelier en George Kettmann: De vlam der steden. - P.N. Van Kampen en Zoon, Amsterdam.

Soms gelukt het de auteurs de ‘ville tentaculaire’ volgens Verhaeren's gedicht dat als motto voorafgaat, werkelijk levend te doen worden, zoodat we ze zien als een groote monsterachtig zich bewegende eenheid. Maar de constructie van dit veel te lang verhaal is al te rammelend en onbeheerscht en we zien doorgaans niets dan allerlei deernen en viezerikken wier dierlijke elucubraties door de auteurs met plezier worden opgeteekend. Af te raden.

D.W.

Aage Madelung: Het landgoed op de maan. - Uit het Deensch door Dr A. Posthumus. - Nygh en Van Ditmar, Rotterdam.

Een officier-vlieger komt uit een oorlog en erft een landgoed in Zweden en hij beleeft daar een Robinsonade waaruit men moeilijk wijs wordt. Soms wordt nuchter en duidelijk over gewone menschen en dingen gesproken, maar gedurig aan vervaagt weer de realiteit en belanden we in een soort mystiek dat ons begrip te boven gaat. Zoo zweven we dan tusschen sprookje en werkelijkheid met dezen mislukten Skandinavischen Pallieter. De uitgave is even keurig verzorgd als de vertaling.

Anton Van Duinkerken: Achter de vuurlijn. - N.V. Paul Brand, Hilversum

Hier bundelt Van Duinkerken de studies die hij geschreven heeft na die welke hij verzamelde in ‘Roofbouw’ en ‘Hedendaagse ketterijen’. Met Karel Van Den Oever deelt hij de eigenaardigheid dramatische titels te geven aan rustige studies. Men denke aan ‘Het roode paard’. Met de vuurlijn hebben deze opstellen niets gemeen, tenzij dat ze heel ver er achter geschreven zijn.

In het eerste deel studies over Anthonis de Roovere-Katharina Boudewijns-Van Rederijkerij tot Renaissance - Jacob Revius - Justus de Harduyn - Dante's Rechtvaardigheid en Vondels Hekeldichten - Vondels ‘Gebroeders’ - Vondels ‘Maria Stuart’ - Vondel en Onze Tijd - Joachim Oudaen's ‘Aandachtige Treurigheyd’ - ‘Hemels Palmhof’ 1747 - Feith of het Bovenzinnelijk Verdriet - Johannes van Vloten - Petrus de Génestet - Jacob Winkler Prins - de Hekeldichter Thijm - Prosper van Langendonck - Albert Verwey - Hendrik de Vries - Erich Wichman.

In het tweede deel over Thyms Erfenis - Beweging en Richting - de Kunst van het Bereikbare - Wanted Veracity - Het Paal-manifest.

[p. 393]

Men kent deze studies uit de tijdschriften waarin ze verschenen zijn. Zeker hebben studies als die over Anthonis de Roovere, Joachim Oudaen en Johannes van Vloten belang als poging om ‘vergeten schoonheid van vroeger toe te voegen aan de nog heden bekende’. Andere studies, ook de kortste, meestendeels geleverd naar aanleiding van een of ander boek pogen een karakterschets op te stellen en een waardemeter aan te leggen, waardoor zij boven 't bereik van de recensie uitstijgen. Dit kan alleen niet getuigd worden van een enkel opstelletje, dat over het ‘Paal-manifest’.

D.W.

Georg Fink: Mij hongert, vert. Joh. M. Palm. - Uitg. De Haan, Utrecht.

Thomas Mann heeft over dit boek de loftrompet gestoken, hetgeen ons niet verwondert maar ook niet overtuigt. In de duitsche literatuur over den oorlogsnaoorlogstijd is het b.v. met Glaeser's Gewas 1902 niet te vergelijken en terwijl de titel herinnert aan Hamsun's ‘Honger’ stelt men dadelijk vast hoezeer het Fink mangelt aan preciesheid en zelfbeheersching. Een zoon van een werkman-dronkaard en van een vlijtige goede moeder verhaalt hier zijn ellendig leven en dat van zijn gezin, ruw genoeg en wat breedsprakig, realistisch, maar niet gesynthetiseerd door de herscheppende visie van een kunstenaar.

D.W.

Alfred Döblin: Frans Biberkapf's zondeval. - Uitg. W. De Haan. Utrecht.

Dit boek vertelt de geschiedenis van Frans Biberkapf, die op de Alexanderplatz te Berlijn als straatventer zijn broodje verdient. Hij heeft zich vast voorgenomen een geregeld en fatsoenlijk leven te leiden, doch het noodlot licht hem verraderlijk een beentje. Goeie vrienden bedriegen hem en betrekken hem in allerlei misdaden. Men ontfutselt hem zijn vriendin en vermoordt haar zelfs op beestachtige wijze. Bijna is het nu afgeloopen met Frans Biberkapf. Ten slotte komt hij echter tot het besef dat goeie woorden en beloften in dit leven niet het belangrijkste zijn. Het komt er op aan dat men begrijpt, den zin ervan voelt, en met wie men omgaat. Gehavend en verouderd staat hij ten slotte weer op de Alexanderplatz. Het leven heeft hem hardhandig aangepakt.

Zoo resumeert de schrijver zelf zijn werk dat in Duitschland geprezen wordt als representatief voor de moderne expressionistische romankunst. De literatuur der duitsche Joden kenmerkt zich door een teugellooze wijdloopigheid (Wassermann, Feuchtwanger, Ewers, Neumann, Werfel) waaraan ook Döblin zich ‘rücksichtlos’ bezondigt. Zij kenmerkt zich ten tweede door een soort hitsige opgezweeptheid en dat is de tweede groote zonde van dit boek.

Daarnaast heeft het stijlkwaliteiten: het is zeer vief en beeldend. De dialogen zijn verbazend levendig en daartusschen door snelt een tekst waarin de auteur nu eens den lezer, dan zijn personagen onder den arm neemt en aldus een verhaal krijgt, bewogen als een dispuut. Evenals Wassermann en Feuchtwanger heeft ook Döblin veel aan Dostoievski te danken, dien hij echter nerveuser maar meer in de breedte dan in de diepte herschrijft. Ons persoonlijk is de olympische onverstoorbaarheid der Noren liever dan deze europasische woeligheid. En moreel kan het boek er niet door.

G.W.

Frank Thiess: Vrouwenroof, vert. C.F. Van Der Horst. - W. De Haan. Utrecht.

‘Maar het huwelijk moet het leven dienen en niet aan een dorre wet gehoorzamen. Er bestaat geen huwelijksvorm die onschendbaar de eeuwen trotseert. Maar wanneer wij eenmaal tot de kern van het weten zijn doorgedrongen, zijn wij ons zelven tot wet. Wij, die God verantwoording van ons leven schuldig zijn, wij mogen ook ons huwelijk aan onze wet onderwerpen, ons zelven vonnissen en de straf ten uitvoer leggen’. Dat citaat zegt genoeg en de roman is navenant, zoodat Thies, ook als romanschrijver, zichzelf mag vonnissen en nogal duchtig, want hij doet den lezer veel tijd verliezen.

M. Constantin-Weyer: Napoléon. - Rieder, Paris. - 12 fr.

Schrijver vertelt ons in zijn nieuw boek de lotgevallen van een nederigen Canadeeschen mesties, cow-boy van beroep, die in zijn prille jeugd betrokken wordt in een paardendiefstal en daarvoor een paar jaren gevangenis krijgt. Daarna wordt hij een eerlijke en taaie werker, vol toewijding voor zijn meester. Weldra komt de liefde op zijn

[p. 394]

weg, en lacht het geluk hem toe; maar een afgewezen mededinger verklikt de vroeger opgeloopen straf, en veroorzaakt aldus het drama, dat Napoléon zijn leven kost.

Het boek is eenvoudig en boeiend geschreven, al gaat het niet heel diep; het geeft ons treffende tafereelen van het leven in het verre Westen, en een fijne zielontleding der mestiesen.

T.

Général Sir William F. Butler: ‘Red Cloud’. Récit de la grande Prairie. Préface du Général Baden Powell. Traduit de l'anglais par M. Serre (coll. ‘Des Fleurs et des Fruits’). Editions Spes. Paris. - 10 fr.

Alle jongeren zullen met gespannen belangstelling dezen scout-roman lezen, die ons de boeiende avonturen verhaalt van twee jonge blanken en van ‘Red Cloud’, een jongen Sioux, die gezworen heeft zijn vader - laf verraden door een blanken ‘trader’ - te wreken. Duizend gevaren bedreigen de koene jongelingen, doch eindelijk zegepraalt de rechtvaardigheid. Een goed jongens boek.

L.D.

Ray Strachey: le vent de dieu (Shaken by the wind). Traduit de l'anglais par Louis Grillet. - Librairie Académique Perrin et C^ie. Paris. - 12 fr.

Mad. Ray Strachey stamt uit een Anglo-Amerikaansche familie die verschillige schrijvers telt. Zij zelve is de schoonzuster van Lytton Strachey, die interessante werken uitgaf over de ‘Beroemde Mannen uit Victoria's tijd’ en over ‘Elisabeth en Essex’, terwijl haar zuster Leslie Stephen, broer van Virginia Woolf en uitgever der ‘Fortuightly Review’, huwde. Haar vader was een Iersch katholiek en haar grootmoeder, van moeders kant, een Amerikaansche Quakeres. Aldus werd hare aandacht al vroeg gevestigd op godsdienstige vraagstukken. Ze heeft dan ook een zeer mooi boek geschreven over hare grootmoeder, de Quakeres. Deze had haar leven lang talrijke documenten over het godsdienstig leven in Amerika verzameld: een uiterst belangrijke studie, want nog geen eeuw geleden, was het ginder in Noord Amerika, waar eenieder den Bijbel naar willekeur uitlegde, een vreemd mengelmoes der meest uiteenloopende, wel eens der meest verdachte godsdienstige theorieën, en niet altijd bleef het schandaal uit. Hierover had de grootmoeder omvangrijke dossiers, waaruit haar kleindochter de elementen van haar roman heeft geput.

Een zonderling roman, die op treffende wijze toont tot waar de menschelijke lichtgeloovigheid kan gedreven worden, tot welke gevolgen de afdwalingen van het godsdienstig gevoel kunnen leiden. Geen boek voor jongeren.

L.D.

Rodion Markovits: Garnisons sibériennes. Traduit du hongrois par Ladislas Gara et Jean Jardin. - Payot. Paris. - 25 fr.

Schrijver, advokaat van beroep, nam als officier deel aan den wereldoorlog. Na enkele maanden gevangen genomen werd hij naar 't Kamp van Khabarovsk, in Siberië, gezonden. Toen de omwenteling zoogezegd de vrijheid schonk aan de krijgsgevangenen, trachtten deze naar hun land terug te keeren; doch ze werden op weg tegengehouden, en naar het Kamp van Krasnoïarsk verwezen. Intusschen woedde de strijd tusschen ‘Witten’ en ‘Rooden’, en met den dag werd het lot der gevangenen hachelijker. Eindelijk werden ze gelast om den ‘goud trein’ uit Siberië naar Moscou te geleiden; ze kwamen echter niet verder dan Kazan.

Op sobere wijze verhaalt het boek de levenswijze der Oostenrijksche en Hongaarsche krijgsgevangenen; we zien er in hoe de officieren niets prijsgaven van hunne vooroordeelen en vereischten, noch van de strengheid van tucht en hierarchie; hoe zij hun gedwongen vrijen tijd vulden met allerlei ingenieus tijdverdrijf, dat niet altijd onschuldig bleef; hoe ze later, door uitersten nood gedwongen, hun toevlucht tot allerlei ambachten moesten nemen; en zoo gebeurde het dat hoogere officiers eenvoudige werklieden werden, terwijl soldaten tusschen de leiders van het nieuwe bewind opgenomen werden. In een woord, schrijver doet ons de duizend avonturen en gevaren meeleven die den krijgsgevangenen te beurt vielen vooraleer ze hun land mochten terug zien. En voor enkelen die dit geluk kenden, hoevelen die ginder omkwamen, bijzonder onder de soldaten, door honger en ellende uitgeput, ergens vergeten in het enorme land, en al te vaak door de inwoners tot de zwaarste, weerzinwekkendste karweien gedwongen.

Een zeer belangrijk onderhoudend geschreven boek.

L.D.

[p. 395]

Aanbevolen boeken.

Moeder Clara Fey: Korte overwegingen voor alle dagen des jaars, uit het Duitsch door E.H. Victor Kissels, 3^e deel, van O.H. Hemelvaart tot den advent. - Uitg. J.J. Romen en Zonen, Maeseyck, 1930, Fr. 38.50.

Mgr. Lelong, bisschop van Nevers: Catechismus van het religieuse leven, bewerkt door E.H. Janssen. - Uitg. J.J. Romen en Zonen, Maeseyck, Fr. 20.

H.H.F. Blanken C. ss. R.: Roomsche liturgie voor school en huisgezin, met afzonderlijk vragenboekje. Tesamen Fr. 12.50. - Uitg. J.J. Romen en Zonen, Maeseyck.

P.J. Gearon O.C.C.: Troost voor scrupuleuzen, uit het Engelsch door J.B. Houtman, S.M.A. - Uitg. Teuling's Uitgeversmij, 's Hertogenbosch.

L. Bot: Ein deutsches Plauderstündchen in holländischen katholischen Schulen. - Verlag. J.B. Wolters, Groningen, Fl. 1.20.

S. Navantès: L'Imitation de Ste-Thérèse de l'Enfant Jésus, avec préface par Mgr. Schyrgens, 2^e èdition. - Desclée De Brouwer et C^ie, Paris-Bruges.

P.H. Klug, O.C.: Helden der Jugend, biblische Vorbilder für Junglinge 6^e und 7^e Auflage. - Laumamsche Verlagsbuchhandlung Dülmen i. Westf.

Dr. Konst. Holl: Die Jugend grosser Frauen, elfte Auflage Herder en C^o Freiburg i. Br.

Dr. B.W. Speekman: Spaansche spraakleer, ook voor zelfonderricht. - Uitg. L. Malmberg,'s Hertogenbosch, Fr. 12.50.

Zing en speel nu maar: oude kinderliedjes en spelletjes, verzameld door S.M. Bouman van Terthoven; pianobegeleidingen van Theo Van Der Bijl; illustraties van Adri Alindo. Twee deelen; prijs per deel fl. 1.90. - Uitg. P. Noordhoff, Groningen.

P.J. Pijkers jr.: Avro-Kook-boek, uitgebreid, practisch, overzichtelijk, economisch. - Uitg. Alg. Vereen. Radio-Omroep. Keizersgracht 107, Amsterdam C.

Latijnsch-Nederlandsch Dagmissaal met vespers en de meest gebruikelijke gebeden, bewerkt door J.P. met inleiding door Dom. Beekman O.S.B. en verluchtingen door V. Stuyvaert. - Desclée De Brouwer en C^o, Brugge.

J. Nauta en D^r J.J. Prins Dierkunde-Album ten gebruike bij het onderwijs. - N.V.P. Noordhoff, Groningen, Geb. fl. 3.

Willemien Brom-Struick Lied en luit, nederlandsche volksliederen. W.L. en J. Brusse's Uitgeversmij, Rotterdam.

Het boek voor Moeder en Dochter volledig onderricht in alles wat een vrouw als huishoudster en moeder dient te weten. Zesde druk, 75^e-84^e duizendtal. - Romen en Zonen, Maeseyck Fr. 21 geb.

H. Bolo: Het Evangelie en de moeders, bewerkt door Th. Sinnige. - Romen en Zonen, Maeseyck, Fr. 30 geb.

D^r Jos Schrijnen: Nederlandsche Volkskunde, tweede herziene uitgave. - Uitgeverij W.J. Thieme en C^ie te Zutphen.

H. Poutsma: Do you speak English? 7^e verbeterde druk. P. Noordhoff N.V. - Groningen fl. 4.50.

W.R. De Jong en A.W. Van Rossum: Geschiedenis der openbaring van het Nieuwe Testament. - N.V. Paul Brand's Uitgeversbedrijf, Hilversum.

Aug. A. Boudens: Onze moedertaal, 2^e deeltje. - J.B. Wolters, Groningen.

Evelijn Everett-Green: A Child without a Name, adapted and annotated by Drs H.R.S. Van Der Veen. - J.B. Wolters, Groningen.

H. Augustinus: Enchiridion, bewerkt door Carel Bloemen. - Romen en Zonen, Roermond, Fr. 36.

G.D. Vis-Duyvis: Wenken voor ziekenverpleging in eigen woning, met woord vooraf door W. Maschhaupt, arts, met 15 afbeeldingen. - Wereldbibliotheek, Amsterdam.

[p. 396]

Verschillenden: De Moederkerk, J.J. Romen en Zonen, Maeseyck, Fr. 33.

Delly: Het geheim van den Kou-Kou-Noor, vert. J. Cauberghe Romen en Zonen, Maeseyck.

Delly: Onder het masker, vert. J. Cauberghe. - Romen en Zonen, Maeseyck, Fr. 12.

J. De La Brète: Een donkere weg, vert. H.H.J. Maas. - Romen en Zonen, Maeseyck, Fr. 12.

O. Feuillet: Geknechte adel, vert. M.G.C. - Romen en Zonen, Maeseyck, Fr. 12.

H.H.J. Maas: De hoofdzonden op het land. - Romen en Zonen, Maeseyck, Fr. 12.

Delly: Vergulde ellende, vert. H.H.J. Maas. - Romen en Zonen, Maeseyck, Fr. 12.

Marion Crawford: Haar geheim, C.H. Van Heeren. - Romen en Zonen, Maeseyck, Fr. 12.

L. Lammertijn: De H. Eucharistie en de vrouw, Redemptoristenklooster, St-Truiden.