Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1929

[p. 816]

Karel Van de Woestijne.

Heel de pers van Zuid en Noord, en ook de fransche pers in België, heeft voor de baar van dezen grooten kunstenaar, de verschuldigde eer betuigd.

Pol de Mont heeft zich - en terecht - met voldoening herinnerd dat hij aan dezen dichter, nog vóór een bundel van hem verschenen was, voorspeld had wat hij eenmaal worden zou. En hij huldigt hem als een van de 5 of 6 grootste dichters welke Noord- en Zuid Nederland tot nu toe zagen geboren worden.

‘De Maasbode’ heeft hem geroemd als den grootsten vlaamschen dichter van dezen tijd, en gewezen op de dichterlijke bezetenheid die van de Woestijne tot zingen dwong:

‘Karel van de Woestijne - schrijft dit blad - was de grootste levende dichter van Vlaanderen; ware de taal waarin hij schreef in een breeder gebied verstaan, hij zou algemeen als een der grootsten van Europa zijn erkend geworden.
Er zijn er weinigen geweest, die zoo geheel-en-al dichter waren, die zoo als de verpersoonlijking konden gelden van het dichterschap zelf. Er zullen er altijd weinigen blijven in wie de gave van het zingend woord zich zóó openbaarde als een sublieme en wreede razernij, als een natuurgeweld, dat de dichter machtig beheerscht en dat hem tevens tot slachtoffer maakt. In Karel van de Woestijne was het vermogen der poëtische vormgeving als een bezetenheid, waarbij de persoon het medium lijkt van onbepaalbare krachten. In dien staat was hem het gedicht een bevrijding, maar een zelfkwelling tevens.’

In ditzelfde blad heeft Aug. Van Cauwelaert over het verscheiden en de grootheid van dezen dichter o.m. het volgende geschreven:

‘De tragedie van dit leven heeft zich voltrokken. Drie weken hebben de schaduwen des doods gedreven boven dit laaiende hart. Af en toe keerden de rust en het bewustzijn weder, met de bittere zekerheid dat de beterschap niet meer komen zou; maar dan ging weer deze ontstellende geest verdwalen in de sfeer van droom en verbeelding. Doch zelfs in deze uren bleven hem verteren, zooals ze al zijn dagen hebben verteerd, de demon van zijn dichterschap en de zorg om de ongenade van het leven.
Van de Woestijne is een edel mensch geweest en een geniaal dichter. Hij heeft de bewondering en overgave van zijn lezers vaak den weg bemoeilijkt. Hij voelde de behoefte om zich te verdedigen en te verschansen achter onvriendelijke bekentenissen of zelfbeschuldigingen en harde schilden. Hij heeft zich aan de menschen beleden met een rechtzinnigheid die oversloeg in zelfkwelling en zelfvernedering. Maar wie in vriendschap nader tot hem treden mocht, weet welke goedheid en edele trouw en welk vertrouwen dit groote hart vervulden. Zijne dwingende ironie, die zelfs in de bitterste momenten van zijn leven doorbrak tot in

[p. 817]

t' minste bericht dat hij aan zijn vrienden zond, was niets anders dan zelfbeveiliging; 't zij deze ironie op anderen dan wel op hemzelf gericht was. Van de Woestijne heeft gelachen om niet te schreien. Hij heeft gedanst als een koortsige danser aan den boord van den afgrond, opdat de dood hem niet besluipen zou terwijl hij sliep.
Van de Woestijne heeft van het leven gehouden met den verdubbelden hartstocht van iemand die zich wist de “schroomgeweerde uit dagelijksche feesten”. Hij reed naar zijn toekomst als naar zijn verleden; en hij heeft steeds het vernederend gevoel gehad van een mensch die altijd in het leven een beetje op zij moet gaan’. Hij was te groot voor de wereld indewelke hij leven moest en zijn kranke gezondheid hield hem doorgaans ver van drukte en strijd. Maar in zijne zwangere of zwoegende eenzaamheid heeft hij meer gedaan voor de geestelijke wedergeboorte van Vlaanderen en de duurzaamheid van Vlaanderen's roem dan anderen met de luidruchtigheid van veel meetings en stoeten. Wies Moens heeft onheusche woorden geschreven over de verhouding van Van de Woestijne tot den Vlaamschen strijd, zooals trouwens ook destijds over Gezelle werd geschreven, omdat de stille man zijn eigen wegen ging. Maar wanneer 't geluid der meeting-drukte zal verwaaid zijn, wanneer de vlaggen verrafeld zullen neerhangen en het papieren strijdmateriaal zal verteerd zijn, zullen Gezelle's en Van de Woestijne's verzen nog de komende geslachten, zooals de dichter van “De Gulden Schaduw” het zichzelf heeft toegedicht, in schoonheid tegentreden. Wij onderschatten de noodzakelijkheid en de waarde van de Vlaamsche strijdbeweging geenszins; de kracht en de roem onzer Vlaamsche literatuur valt of staat met den ondergang of de wedergeboorte van ons volk; maar men krenke niet de liefde van een dichter door onverdiende verdachtmaking en verwijt, omdat hij in de eerste plaats wil geven de volle maat van zijn geweldig kunnen en het dichterschap uitviert, waarmede God hem heeft geslagen.’

De dichter Jan R.Th. Campert zette in de N.R.C. zijn rouwhulde in met deze regelen:

‘Hartstochtelijker en bewogener werd zelden een leven geleefd, een leven dat stuurloos slingerde tusschen de twee polen lust en berouw, telkenmale weer geteisterd door een allesveterende drift om daarna telkenmale weer opgeheven te worden tot een smetteloozen droom van vrede en verworvenheid. Een gevecht; een dapper, manmoedig gevecht; een strijd, die lijf aan lijf verloren of gewonnen werd; een moed die ondanks het tragisch en vermoeide accent van vele zijner verzen zelden versaagde; een ziel die eerbied afdwong om de tallooze tochtengedreven door het verlangen naar een volkomen, zuiver en aardsch geluk, terwijl de nederlaag reeds van te voren zeker werd geweten; een mannelijke kamp - dit leven van Karel van de Woestijne.
Een werkkracht die welhaast aan het ongelooflijke grensde. Zijn poëzie, zijn proza, zijn essays, zijn journalistieke arbeid en zijn colleges. En dit alles ondernomen met een maximum van geestkracht en wil, steunend op de diepte en rijkdom van zijn talent.’

In ‘De Nieuwe Eeuw’ heeft Jan Engelman, de zuiverste en sterkste kritische geest onder de katholieke Jongeren in Nederland, nogmaals de bewondering en waardeering uitgesproken die hij den grooten doode herhaaldelijk had betuigd:

‘Als men de schraalheid der Nederlandsche letteren overpeinsde en zich herinnerde dat, meer en meer, zij naar wie onze bewondering en ons vertrouwen uitgingen, de lyrische dichters, hun beteekenis verloren als de hooge koorts der jeugd voorbij was, dan dacht men

[p. 818]

plotseling aan den prachtigen man uit Zwijnaerde die den diepen toon van Het Vaderhuis behield, de jaren door, en blad na blad beschreef in volle helderheid en waakzaamheid. Karel van de Woestijne schiep wezenlijk “een oeuvre”, - een oeuvre dat is en zal zijn een glorie voor de macht van het Dietsche woord en een ontroerend getuigenis voor de zwaarmoedige menschelijkheid van een hevig geschokt tijdperk.
Hij heeft na iedere bedrogen begeerte, die hij met de volle lust en bloedrijkheid van Rubens' nazaten onderging, zijn onvoldaanheid beleden en dan den dood onverschrokken in het aangezicht geschouwd. De niet ingeslapen dichter. De onbeschimmelde. De aarde was te slecht voor wie zoo hartstochtelijk de schoonheid van het aardsche onderging en een leven noodig had om te verzoenen “les deux préoccupations dont l'une est l'artifice, ou l'art, et l'autre la vérité, ou la vie”. Wanhoop heeft hem niet overvallen, hij is, zonder verzwakken, tot een staat van berusting en godsvertrouwen gekomen welke, juist in hem, die alles had gekend, diep moest ontroeren. Dit konden ook zij erkennen, de jonge Vlamingen, die eenmaal van zijn mond hadden gesproken als van “een uitgebrande krater” en in het verlangen naar een kunst van grooter innerlijke harmonie meenden, dat zij tegen zijn ruischende bedwelming te velde moesten trekken. Hoe is de verholen bewondering later doorgebroken... En inderdaad, Karel van de Woestijne is, door zijn van huis uit zeer zuivre oriëntatie en door zijn overgroote vitaliteit, als het ware geworden tot een verbindingsfiguur tusschen het vermoeide fin-de-siècle en 'n na-orlogsche bezieling met nieuw vertrouwen in de kracht eener traditie.’