Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1926

[p. 1033]

Boekbespreking.

P. Garrold - Echte Jungen, aus den Englischen ubersetzt von K. Hofmann. - Herder, Freiburg i. Br.

Men zou nooit jong moeten geweest zijn om geen plezier te beleven aan deze snuiters. Zij halen dwaze streken uit maar dragen 't hart op de goede plaats. Ouderen kunnen er een voorbeeld aan nemen. Deze jongens hebben ‘ponteneur’, ze weenen niet als 't iemand ziet en ze encaisseeren stoicijnsch hun straffen. Jonge lezers zullen dwepen met Freddy, Jimmy en Jack en ook ouderen zullen onder den indruk komen want zooals ze dààr kinderen zien zoo kan alleen een uitstekend psycholoog ze doen ontdekken. En dan die kostelijke humor!

H. Padberg S.J. Frederik Van Eeden. - Uitg. Romen en Zonen, Maeseyck, Hepperpoort.

Naar mijn bescheiden meening, aldus schrijver, had Feber den ontwikkelingsgang van Van Eeden wat meer in de gevoelens, wat minder in de ideëen moeten zoeken.

Naar onze bescheiden meening had Pabberg zijn boek wat meer met gevoelens, wat minder met ideëen moeten schrijven. Tot scheppende kritiek groeit zijn werk nergens uit. Het is geschreven met een ontleedmes.

Daarom is het een nuttig boek. Voor katholieken die belang stellen in Van Eeden is het een veilige gids door zijn omvangrijk werk. Ook wij stellen, gelijk Padberg, een menschenleven boven aesthetisch genot, maar deze bekommernis staat naast ons onverminderd verlangen om het aesthetisch genot in deze gesubordineerdheid toch geheel te doorproeven.

Het definitieve boek over Van Eeden is dit dus niet. In afwachting gebruiken we dus Febers' en Padbergs werk en sluiten ons aan bij den wensch van den laatste: ‘Laat het komend geslacht dan een nieuw boek schrijven, heel eenvoudig.’

G.W.

Der mystische Strom von Paulus bis Thomasvon Aquin, von Otto Karrer. - Verlag Josef Muller, Munchen.

Op dit oogenblik, nu de kentering van den tijd overslaat naar vergeestelijking die culmineert in de mystiek, verschijnt dit merkwaardigste geschiedkundig overzicht der christelijke mystiek juist op zijn tijd. Otto Karrer, die zich met kleinere werken over afzonderlijke leidende mystiekers, trainde tot bekwaam specialist, loopt in de duizend jaren mystieke geschiedenis nergens verloren. Hij verdeelt ze in mystiek van het oerchris-

[p. 1034]

tendom (I) van eenzaten en monniken (II) philosophische mystiek der Kerkvaders (III) de benediktijnsche periode (IV) de scholastieke mystiek (V) en latijnsche hymnen. Bij elken naam historische aanteekeningen en bizonder gevatte typeering van de mystiek des schrijvers. Het boek is een pracht van een uitgave in de oude, gothieke handschriftenletter.

D.W.

Religionsphilosophie - Johann Peter Steffens - Verlag Kosel und Pustet, Munchen.

Een baanbrekend boek dit negende nummer der Philosophische Handbibliotheek, werk van den nijmeeschen hoogleeraar. Tot nogtoe nl. bestond er nog haast geen enkele zuiver philosophische studie van den godsdienst, zonder apologetisch doel. Nu breekt het streven naar zoo'n philosophische verantwoording door.

De inleiding, die een ‘Grundlegung’ wil zijn der bestaansredenen van dit vak, zal later kunnen ingekort of weggelaten worden. Intusschen echter zijn hier de bladzijden over de gewijzigde stelling van den godsdienst in de moderne geesteswereld bizonder belangwekkend.

Verschillende wetenschappen als de ethnologie en de geschiedenis fungeeren als hulpvakken. Het kwam er voor den schrijver op aan zijn wijsgeerige stelsels te toetsen en op hoogte der jongste wetenschap te brengen waar het gaat over het ontstaan van den godsdienst en zijn typische vormen in den loop der geschiedenis. Wat verder in de kriteriologie en de theodicee werd ingelascht vindt in deze Religionsphilosophie een eereplaats nl. de objectiviteit der metaphysische kennis, de Godsbewijzen en de kritiek van monisme en dualisme.

Dan wordt weer bizonder belangrijk het vierde deel over den theis tischen godsdienst in het kader van ons modern geestesleven en niet minder het vijfde over de sociologie van den theistischen godsdienst.

De verdere ontwikkeling der godsdienstphilosophie zal dit handboek doen wijzigen door weglating van sommige voorloopige onderdeelen en uitbreiding van de meer essentieele. In afwachting blijft dit werk het allerbeste onder de weinige die we bezitten.

Leo H.J.M. Landuyt. - Het bankroet der Weisbegeerte. - Drukkerij De Vos-Van Kleef.

Sgreiver van dit boek woont te Neimegen evenals sgreiver van het vorige boek maar door dit toeval werd zijn boek niet toevallig goed. Het bleift een vraag of hei wel eenvoudig genoeg weet te sgreiven opdat hei begrepen worde. Zoo weet men niet of hei de wetensgap wel beet heeft om sistematis zijn gedagten in kwadraat over het tomisme uiteen te doen. Satan Subob bakt hem parten met de resiprose-definitieve-relativiteit als kruisiging van den logisen imperatief. Zo verklaart men met valorizasies en graduasies, subiobgevallen en sgemas, elemente wetensgap, relasies-relasie, W3 D3 en den Drie-goden-God-zon het tomisme nog niet failliet.

Leser, van dit boek is nadruk verboden, zie bladzeide 126.

[p. 1035]

Geillustreerde Flora van Nederland door E. Heimans, Dr. W. Heinsius en Jac. Thysse. - Uitgegeven door de firma W. Versluys, te Amsterdam.

De beroemde Flora der drie groote nederlandsche botanisten. Een unicum, zooals men weet, door de gevolgde methode. De geleerde samenstellers gaan er namelijk van uit dat men de plant en niet alleen de bloem moet weten te bepalen. Daardoor kreeg hun werk dubbele waarde voor den botanist en waarde voor den leek in 't vak.

Dit is de zesde druk waaraan J. Heimans, zoon van den onvergetelijken E. Heimans heeft medegewerkt. Een massa nieuwe afbeeldingen zijn hier toegevoegd - er zijn er nu ruim 5000 - en de eerste lijsten werden merkelijk vereenvoudigd. Het formaat is daarbij wegens het dunnere papier veel handzamer geworden. Met deze nederlandsche flora zijn we fier: het is een monumentaal werk dat het buitenland wel benijden mag.

Frans Meulders. - Elc wat wils. - Uitg. Gust Janssens, Antwerpen.

Een bundeltje uiterst bescheiden gedichten.

K. Goossens. - Mastelijntjes Opstand. - Gebroeders Laurent, Mechelen.

Gij kent van Toussaint van Boelaere dat schattig schetsken, eerst afzonderlijk uitgegeven, later met andere ‘vruchten’ gelegd in ‘De zilveren vruchtenschaal’, en dat heet: ‘Petruskens' einde’.

En gij kent allen den bepaalden hoek in onze literatuur waar walmt de Deezekes- en kleine huizekens- en roode vloerkens-atmosfeer. Timmermans is daaraan ontgroeid en er door gegroeid. Van Der Hallen heeft ze vergeestelijkt tot wonderzoete contemplatie. Arras zou er ook aan ontsnapt zijn hadde hij zijn kans van leven gekregen. Thiry is er niet van losgeraakt ondanks zijn landverhuizing. Gij ziet dus, die atmosfeer is een specialiteit van Lier gelijk de vlaaikens.

Mechelen ligt niet ver van Lier. Daar schreef Korneel Goossens zijn verhaal van Mastelijntje, een oud ventje dat in 't hospice aan lager wal geraakt en zijn liberteit ‘kwijt. Maar hij erft, boemelt een dagje en boemelt zich dood.

Korneel Goossens moet nog ontgroeien aan invloeden van bovenvermelden maar hij mag er nu al zijn en zal er komen.

G.W.

Prof. Dr. J. Prinsen. - De roman in de 18e eeuw in West-Europa. - Uitgeverij J.B. Wolters, Groningen. - geb. fl. 15.

De opvolger van Prof. te Winkel aan de Amsterdamsche Universiteit, de schrijver van: ‘De Nederlandsche renaissance-dichter Jan Van Hout’, ‘Multatuli en de Romantiek’, ‘Handboek tot de geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde’, ‘De oude en de nieuwe historische

[p. 1036]

roman in Nederland’, ‘G.A. Bredero’, en ‘P.C. Hooft’ had al blijken ten overvloede gegeven van zijn verbazende belezenheid, dan dat het nu verwonderen zou hem te zien uitpakken met een imponeerend boek vergelijkende literatuurstudie over den ‘Roman in de 18e eeuw in West-Europa’. Prof. G. Kalff, door den dood helaas op den arbeid verrast, had het voorbeeld gegeven. Prinsen doet het hem beter na. Hij schrijft een merkwaardige inleiding van 150 blz. op de ruim 500 over de politieke en sociale toestanden in de 18e eeuw over het Fransch classicisme, over wetenschap en wijsbegeerte bij den aanvang der 18e eeuw en hunne inwerking op kunst en maatschappij, over den drang der romantiekers naar verleden en historiestudie. Minder algemeen en breed opgevat zijn de drie volgende hoofdstukken der inleiding. Zonder veel te letten op de grootsche synthesis waarvan de materialen voorliggen geeft hij dan de geschiedenis van den roman in de 18e eeuw. De synthese bepaalt zich bij de indeeling: vóór 1740, na 1740 en het kategoriseeren in avonturenromans, galant-historische en didactisch-wijsgeerige. Na 1740 komen de groote figuren der romantiek: Fielding, Smollett, Sterne, Goldsmith, Austen na Goethe en de Chateaubriand. Ten slotte over den invloed der engelsche en fransche romankunst in Duitschland en Holland en de nawerking van Rousseau en Richardson in Frankrijk.

Hoofdstukken als het vierde der inleiding zijn om hun scherp, klaar inzicht het heele lijvige boek waard. Daarentegen kan een katholiek zich niet vereenigen met schrijvers' waardeeringen van de anti-middeleeuwsche achttiende eeuwsche wetenschap en wijsbegeerte die tegen (middeleeuwsche) ‘wonder en willekeur’ doen ‘oprijzen een wereld van wet en waarheid’ (blz. 33). Daarbij bleef de eigenlijke geschiedenis van den roman al te zeer een uitgebreide namenlijst. Verrassend scherp en steeds met rake kernigheid uitgedrukt zijn tal van opmerkingen en opvattingen. Naar het beloofde van uitvoerig werk over tooneelliteratuur wachten wij met spanning.

G.W.

H.J. Kohler. - Habinsaran, het land van den zonnestraal. - Uitgave der firma W.J. Thieme, te Zutphen in Holland.

Een zeer mooi, spannend boek. Schrijver, een ex-redacteur van een indisch dagblad, wordt door de regeering belast met een onderzoek in het land der Bataks, het laatste nog niet onderworpen koloniaal gebied der nederlandsche bezittingen. Hij verhaalt in ‘Habinsaran’ hoe hij als civiel-gezaghebber der regeering bij dit gisteren nog menschenvretend volkje aanlandt en er niet alleen de hollandsche heerschappij maar een tikje welvaart en een eerste elementaire beschaving vestigt. Een modern conquistador-verhaal dat soms grootsch-episch wordt.

D.W.

[p. 1037]

N. Van Hichtum. - Het groot winteravond-boek, met teekeningen van Pol Dom. - Bij de Gebr. Kluitman, te Alkmaar.

Zesde December, Sint Niklaas. Wat zullen wij onze kinderen geven? Al wat men wil, maar ook Het Groot Winteravond-boek. Een prachtig boek bevattend een ruime gelukkige keus van sprookjes, legenden, verhaaltjes. Tusschenin kortere stukjes als moppen, raadseltjes, rebussen, teekenoefeningetjes, spelletjes enz. Een schat van zeer schoone illustraties van den bekenden vlaming Pol Dom. Verscheidene platen in veelkleurendruk. Met dit boek duren de winteravonden voor de kleintjes niet lang genoeg.

D.W.

Palastina. - die Lander der H. Schrift, met uber 300 Abbildungen in Kupferrtiefdruck, von Karl Grober. - Verlag Ernst Wasmuth A.G. Berlin.

Evenmin als om 't even welk ander land is Palestina gedurende negentien eeuwen hetzelfde gebleven. Weerkundige, politieke, industrieele en tijdsinvloeden hebben daar zoowel als elders gegolden en het inzicht veranderd. Maar wat geeft het? Het land is er ons niet minder dierbaar en belangwekkend om. Alles kan weggewischt en veranderd worden maar de geschiedenis niet. En in die geschiedenis schijnt God duidelijk zijn hand te hebben gehad. Want zooveel geheiligds als er ook mag geschonden zijn, er is nog meer bewaard gebleven met een zorg waaraan de Voorzienigheid niet vreemd kan zijn gebleven. Zonder antisemiet te zijn kan men toch wel met reden vrezen dat de reimmigratie het H. Land wel deerlijk zal veranderen. Een reden te meer om deze prachtige collectie wel om te heeten nu de oude overblijfselen nog tamelijk gaaf gebleven waren. Het is waarlijk een prachtige collectie zeer schoone zichten. Verschillende platen zijn echte kunststukjes van opname. De technische uitvoering werd tot in de puntjes allerkeurigst verzorgd. Met zijn vijftalige onderschriften is dit een prachtig album voor alle landen van Europa, voor alle christelijke gezinnen waar bijbel en Evangelie in eere zijn gebleven.

G.W.

Een kunstreis in de Tropen door Jan en Geertruida Poortenaar-Van Vladeraeken. - Uitgeverij W. Thieme en Cie, te Zutphen in Holland.

Het kunstenaarspaar Poortenaar-Van Vladeraeken, maakte, de man als schilder, de vrouw als zangeres, een uiterst interessante kunstreis. Daarbij schreven ze samenwerkend van hunne reis een zeer interessant verslag. In Indi is de kalmst verloopende reis nog vol van allerlei avontuurtjes, ontmoetingen enz., het landschap is verrassend mooi en de kunstenaars zien het op eigen, origineele wijze. Zij verhalen vlot en weten hun ontroeringen en visies suggestief weer te geven. Een schoone keur van teekeningen en schilderijen versieren de keurige uitgave.

G.W.

[p. 1038]

Van Dale's Handwoordenboek der Ned. Taal. - Uitg. Nijhoff te 's Gravenhage en Sijthoff, te Leiden.

Dit belangrijkste woordenboek der Nederlandsche taal beleeft hiermee zijn vierde uitgave. Aan het monumentaal gebouw van Van Dale brengen de uitgevers intusschen steeds nuttiger wijzigingen en vervolledigingen. Hier brachten zij bij elkaar alle woorden die voortkomen van een zelfden grondvorm en vroeger onder verschillende artikelen stonden. Vele nieuwe woorden werden bijgevoegd en van vele de beteekenis juister omschreven. Er wordt gewezen op vaak voorkomende schrijffouten enkele particuliere vormingen van verkleinwoorden. Van Dale's handwoordenboek is er met dezen vierden druk weer wat beter op geworden.

D.W.

Jan C. Waegener, - Uit het Leven. - drukkerij Resseler, prinsstraat 20, Antwerpen.

Een bundeltje onbeduidende novellen, stroef en gezwollen van taal, naar den inhoud soms weinig stichtelijk.

G.W.

Aanbevolen Wolters-uitgaven.

Psychologie, door L.C.T. Bigot het medewerking van Prof. Dr. Ph. Kohnstamm en Prof. Dr. G. Revisz. - Ing. fl. 1,90, geb. fl. 2,25. Hoofdzaken van de zielkunde ten behoeve van aanstaande onderwijzers en onderwijzeressen.

Algemeene Geschiedenis door F. Van Rijsens, bewerkt door M. Ten Bouwhuis. - dertiende herziene druk. - Ing. 4,50, geb. 4,90 fl.

Physica. - beknopt leerboek der Natuurkunde door J.W. Boerman en K.M. Knip. - Eerste deel, tiende druk herzien door Drs. M. Hellingman en K.M. Knip. - Tweede deel, zevende druk. - Per deel gen. fl. 2,90. Voornamelijk bestemd voor de Kweek- en Normaal-scholen, samen bevattend ruim 430 figuren in den tekst, tal van vragen en opgaven en alphabetisch register.

Nieuw leerboek der physica. - door J.W. Boerman, Drs. M. Hellingman en K.M. Knip. - Deel I, mechanica, vloeistoffen en gassen. - Ing. fl. 1,90, geb. 2,25. Ten dienste van kweekscholen en cursussen voor de hoofdakte.

Das Wunderhorn. - Erzahlungen. - Geschichten und Gedichte. - herausgegeben von C. Brouwer und G. Ras, illustriert von L.O. Wenckebach und J. Dijkstra. - Erster Teil, 5e Auflage; Zweiter Teil, 4e Auflage. - Ing. fl. 1,30 en 1,60, geb. fl. 1,50 en 1,80.

[p. 1039]

Das Weihnachtsoratorium von Adolf Stern, autorisierte, fur den Schulgebrauch met Erlauterungen versehene Ausgabe von W.J. Noordhoek, geb. fl. 1,30.

Meister Martin der Kufner und seine Gesellen von E.T.A. Hoffmann, herausgegeben von Dr. Leon Polak. - Geb. 1,30 fl.

John Galsworthy. - Strife. - a drama in three acts with an introduction and notes by Dr. H. De Groot. - Ing. 1,00 fl., geb. 1,20 fl.

English passages for translation, for the use of higher forms in schools and of students, selected by Dr. H.G. De Maar. - vol. II third edition, fl. 0,80.

Eenige belangrijke verschijnselen uit het leven der Nederlandsche taal, door P. Gertenbach en H. Van Slooten pr. Ing. fl. 1,90, geb,. 2,25.

Beatrijs. - naar het haagsche handschrift uitgegeven door C.G Kaakebeen met een paraphrase door Jan Ligthart en een miniatuur uit het haagsche handschrift. - zevende druk, bezorgd door Dr. D.C. Tienbergen. fl. 0,80.

Reinaert de Vos. - naar den ouden tekst door Dr. Martin opgemaakt, uitgegeven en ingeleid door C.G. Kaakebeen met een paraphrase door Jan Ligthart. - Vijfde druk herzien door Dr. D.C. Tinbergen. - fl. 1,20.

Woordkunst door M.A.P.C. Poelhekke. - Herzien door Gerard Brom. - Tiende druk, ing. fl. 2,50, geb. 2,90 fl. De herziener paste met piëteit en bekwaamheid dit werk aan de jongere esthetische opvattingen aan.

Dr. E. Rypma. - Bloemlezing uit de Nederlandsche Letteren. - Tweede druk, geillustreerd. - Ing. fl. 3,90, geb. 4,50 fl. Voor leerlingen bij het middelbaar onderwijs en hooger, kweekscholen en hoofdakte-studie. Zeer goed idee dezen tweeden druk te illustreeren.

Aanbevolen herdrukken.

Johannes Jorgensens,. - De H. Franciscus van Assisie. - naar het Deensch vertaald door P. Stanislas Van De Velde o.f.m. - Derde Uitgave. - Firma Lannoo-Maes, te Thielt.