Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1926

[p. 81]

Etsen in Proza.
door F.V. Toussaint Van Boelaere.

I.
Voorhaven te Scheveningen.

Langs den hemel drijft een vervaarlijke wolk. Zij lijkt een reusachtig kruipdier in aantocht. En straks zal ze ginds die dunnere wolk verslinden - ginds op die klare plaats in de lucht welke mijn oog onweêrstaanbaar trekt.

De zee is bewogen, met lange golven, die echter lichtend zijn. Daarin slingeren harde zwarte strepen ronden die, ondanks hun hardheid, lenig de stille ondulatie volgen van 't immer op en neêr stuwende water.

Ter zee in gaat het staketsel. Zwart is de lange streep die het vormt. Doch op 't uiteinde van 't staketsel werpt zich het gulzige licht van den dag, en verzwelgt het. En een witstralende vlek ligt dààr nu, aan een onzichtbare witte zon gelijk. En zie ook: van elken kant van 't staketsel verheft zich hoog-uit een zwart getimmerte van balken en pijlers. Het zijn als twee wondere bakens van donker fluweelen gloed. Tusschen die twee zwarte bakens is de zee één witte baan, die vloeit.

Het strand lijkt met het water meê te deinen. Het strand is verlaten en eenzaam: zélf een donkere wolk die laag voort wil kruipen. Maar lichtend is eeuwig en altijd de bewogen zee.

[p. 82]

II.
Katwijk.

In de stille zee baden kinderen. Ze zijn slechts met hun vieren eenzaam. Maar achter hen liggen booten gemeerd. Ik tel er twaalf, misschien zijn er meer. En elke boot heeft één mast en elke mast voert in top één vlaggetje, en elk vlaggetje, door een en denzelfden wind gedreven, wijst in blij verwachten een en dezelfde richting uit. Maar de booten liggen in ruste.

Een wondere zon schijnt uit den wolkenloozen hemel. Speelsch glijden de stille golven der zee. De wachttoren, met zijn ronden koepel, is zuiver wit. Pal tegen hem staat een hoog wit huis met een hoog dak. En een beetje bezijden, om zoo te zeggen over een watertje, zijn er kleine huisjes, heel laag tegen den grond. Waar staat de kerk? Immers, boven de huizen hangt geen enkel rookwalmpje: effen blauw is einde en wijd de lucht. Waar staat de kerk? Het dorp lijkt uitgestorven. In de stille zee baden kinderen. Ze zijn slechts met hun vieren, eenzaam. Het is Zondag te Katwijk, in Holland...

[p. 83]

III.
Boot te Katwijk.

Te Katwijk staat een kerk. Haar toren heeft geen spits. En grijs strekt haar lange lage beuk zich uit.

Vóór de kerk, op 't drooge zand, rust een boot. De mast ligt gestreken: een zwarte streep is 't, tegen den gevel van 't kerkgebouw. Maar wat is zoo'n boot toch groot! Haar romp is ruim en leêg. En ook heeft zij klare en donkere vlakken, donker als zwart fluweel, of klaar als zilver, die scherp tegen elkander afsteken, - groote vlakken die, opwekkend met hun blijde en droeve vierkanten, onvergankelijke kracht en durf beteekenen. Gewis, nu rust zij, de boot. Dat ziet men trouwens wel: de mast is gestreken. Doch welke verre tochten zal zij straks weêr ondernemen? Kloek is zij immers gebouwd en haar romp is ruim, zoo hoog boven het zand.

De hemel is blauw en wit bewolkt. En de wolken drijven, zij drijven altijd. Ja, soms rust de boot, en haar mast ligt neêr, maar dan vaart zij weêr in der eeuwigheid. -

Te Katwijk staat een kerk. Haar toren heeft geen spits. En grijs strekt haar lange, lage beuk zich uit.

[p. 84]

IV.
Wolken over de beneden Schelde.

Mijn God, wat is de bewolkte hemel hoog en vol, en wat zijn de bootjes, welke daaronder op het water drijven, eenzaam en klein.

De wolken zijn als stapels en bergen die wonderbaarlijk bewegen en wentelen. Er zijn er welke donker zijn, dreigend als kortpootige, geweldige beesten die àan komen snellen, bollend en rollend. Hooger zijn er die lichtend zijn, waar de volle zon op schijnt, die zich als witte vachten uit gaan zetten onder den wellust van het drijven, teêr-blank onder een bij wijlen zeer schoone blauwe lucht.

Onder die wolken dan vloeit het water. Het is de gulle Schelde, éven wijd en breed als de hemel zelf. Op 't water ligt een baan, die met den stroom meêvloeit; donker is zij onder de duistere wolken. Daarop zeilt met volle zeilen een donkere boot. Een andere baan is lichtend, beschenen door de zon die ook de wolken, dicht bij de blauwe lucht, beschijnt. En daarop zeilt met volle zeilen een klàre boot. Maar, duistere of lichtende schuit, - schuit met donkerheid boven en onder, of schuit met rondom allerwegen licht, - zij beiden volgen samen een zelfden gemeenschappelijken koers...

Mijn God, waarom gaan donkerheid en licht zoo hand aan hand; waarom reilen en zeilen zij over dezélfde wateren; waarom steken zij uit de zelfde haven in zee, en zullen zij de zelfde haven gelijkelijk bereiken?

Waarom is de bewolkte hemel zoo onbereikbaar hoog en vol; waarom liggen de wolken niet stil, en zijn de bootjes die op het water drijven, zoo eenzaam en zoo klein - o mijn God?

[p. 85]

V.
Rust aan zee. - De Panne.

De zon gaat onder. De eindeloos deinende zee is donker-blauw, met daar, over het schubbige water alleen een lange rosige baan, of daar lagen te wiegen, de een neven de andere, in lange rij, de blâren van een ruivende roode roos. Donker-blauw is 't dan overal elders. In den hemel, éven aan den horizont, gloort de ronde zon: een bloedend oog, dat daar eeuwig-rustig, eeuwig-droef op den uitkijk staart over de uitgestrektheid der aarde.

Uit een schoorsteenpijp walmt, ginds aan den verren einder, een grauwe wolk van rook, die zacht en laag kruipt en wentelt over den grond. Twee daken gloeien als stippels vermiljoen, en zwaargroen zijn de boomen die, gelijkelijk gebogen, in twee rijen stappen naar streken vér in 't land, vér in 't bewoonde land. Eenzaam rijst, ongeacht in 't avonduur, de spitse toren van een kerk.

Hard is't mager gras op de duin, en spichtig. Maar malsch is het warme zand van de duin. En daarboven is zuiver-blauw de lucht, diep tot in de diepste oneindigheid. En stil. Zilverig glimt nu 't water van de zee - safraan-goud glijdt aan het zeil van een donkere boot. En een stem zingt: fluit achter de duin:

Van de reede zullen gaan
Drie booten onbelaên,

Vaart gij meê?

[p. 86]

 

De eerste boot naai 't land van Goud

 

Zeilt uit, als vogel naar het morgenrood,

 

Vaart gij meê?

 

- Uit 't land van Goud voer nooit terug een boot,

 

Of al te zwaar belaèn, zij 't blauwe diep in schoot...

 

Ik blijf aan reê.

 

 

 

De tweede boot naar 't land van Roem

 

Den steven wendt, als bieën naar de bloem,

 

Vaart gij meê?

 

- Uit 't land van Roem keert nooit terug een boot,

 

Of al te licht bevracht, de wind ze omverre stoot...

 

Ik blijf aan reê.

 

 

 

De derde boot naar 't land der Min

 

Te roeien poogt, als kind die krijgt zijn zin,

 

Vaart gij meê?

 

In 't land der Min geraakte nooit een boot

 

Of zij bracht eeuwig leven meê - of levens nood,

 

En sterk te leven is mijn beê...

 

 

 

Steek dan van wal, ik roei en vare meê,

 

Geen stonde langer blijf 'k aan reê.

De stem zwijgt. Zij vulde de lucht. Over de zee is thans 't eeuwig oog van de zon onder den horizont gezonken. Slierten rose, groene, paarse en geluwe wolken drijven in het ruim als kleurige na-weeën, waar de zon verdween. Indigo-blauw is het water. Grauw is het zeil van de boot; verlegen-rood de baai van den visscher, die 't anker werpt en vasthecht in 't zand van het verlaten strand. Aan den mast van de boot hangt een donker-rood licht, donker rood of de lamp walmde, - en om dit donker roode licht wikkelt zich de nacht boven het water, boven de duinen, boven de aarde, eindeloos.