Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1914

[p. VI]

[1914/1]

[p. 1]

In memoriam
26 November 1912

De Warande heeft een dubbel mea culpa te slaan: in 1912 kwamen twee sterfgevallen alle vrienden der kunst, alle goede vaderlanders treffen. Den 28^sten October overleed Edgar Tinel, nog in de kracht der jaren, in den bloei van zijn talent. Eene maand later, ongeveer, werd aan de koninklijke familie eene moeder ontrukt, die tegelijkertijd een figuur van beteekenis was in de kunstwereld. En de Warande zweeg. Geen melding werd gemaakt van die twee zware verliezen, geen levens schets of portret verscheen. Edgar Tinel toch belangde ons aan als Christen, als Vlaming, als vriend; en wat Mevrouw de Gravin van Vlaanderen aangaat, had de Warande alle redenen van de wereld deelneming te betuigen aan Zijne Majesteit Koning Albert, die zich eens noemde ‘een van hare oudste en trouwste lezers’.

Er is echter eene verklaring, en wel de volgende: dat zij, die hare sympathie in beide gevallen hoefde uit te drukken, zelve leed onder een zwaren slag en door eigen smart machteloos stond tegenover der anderen smart.

Thans doet zich eene gelegenheid voor om ten minste één dezer verzuimenissen goed te maken - de tweede zal hopelijk ook hersteld worden - door het verschijnen van een verheugend boek: ‘La Vie d'une Princesse - Marie de Hohenzollern - par Maria Biermé.

[p. 2]

Verheugende verschijning inderdaad die eener vorstin, bedeeld met al de gaven van verstand en hart, voor 't leven gekneed door al de levenswisselingen van hoogen rang en rijkgeschakeerde omgeving, gekoesterd door 't geluk, geteisterd door de smart, en zoo innig verbonden met ons nationaal leven. Verheugend voor de Belgen, dat hun Koning gesproten is uit een zoo hoog staande vrouw: ik meen hier niet volgens den titel, maar volgens den zielenadel.

Het groot publiek wist daar wel iets van af. Portretten van eene bekoorlijke jonge vrouw, ter gelegenheid van het huwelijk, hadden algemeene sympathie verwekt; zij stond bekend als rijkbegaafd voor de kunst en ze liet haar smaak vol inzicht door milde ondersteuning blijken; toen de aureool der smart het hooge vrouwenbeeld kwam omzweven, werd medegevoelen wakker in vele harten; maar de laster was hier ook weer waakzaam, gereed om met zijn modder een reine, nobele figuur te bevlekken.

Dat is als een nood in zekeren kring, als een fatale wet in de geheimzinnige wetten der smart: als eene vrouw lijdt in het innigste haars wezens, als eene moeder weent op een kinderlijk, dan komt de vuige laster, bevlekt het aanbeden beeld, en mengt voor die moeder bij de smart den smaad.

Aan dit onrecht stelt het boek van Mej. Biermé eens en voor altijd een einde, en daardoor alleen zou het reeds aanspraak mogen maken op de erkentenis der Belgen. Want het was eene zoo reine figuur die van onzen Prins Boudewijn, en aan de Vlamingen vooral moet zij immer dierbaar blijven. Hij was zoo echt van onzen stam, met zijn levendig geloof, zijn koen Vlaamsch optreden, zijn gemoedelijke eenvoudigheid.

Ik moet bekennen dat ik naar dat boek gegrepen

[p. 3]

heb, juist om de rijke documentatie die het levert over het gevolgenzware feit van den 23^sten Januari 1891. Juist op dienzelfden dag had God mij een der bloedigste offers mijns levens gevraagd, zoodat mijn hart bloedde met dat van Mevrouw de Gravin van Vlaanderen, en mijne tranen vloeiden met de hare, en had ik gedurfd, ik had het haar geschreven toen schandelijke geruchten in omloop kwamen. Wie weet of haar moederhart er geen balsem zou in gevonden hebben?

Want een gevoelig, nobel vrouwenhart wordt ons veropenbaard in Mej. Biermé's werk, een bekoorlijk beeld staat voor ons, zich zelf in alle levensomstandigheden getrouw.

Laat het boek heelemaal recht wedervaren aan het boeiend onderwerp? Dat ware veel gezegd. Door gemis aan plan, aan volgorde, aan vasten greep over de gebeurtenissen, aan diepen kijk in het zieleleven, is het verre van een meesterwerk, maar zoo innemend is de geteekende figuur, zich gemakkelijk bewegend in een sprookjesomgeving, dat de lezing ervan echt weldadig aandoet. En als documentatie is het onwaardeerbaar.

Niet alleen over den dood van Prins Boudewijn; ook om ons in te lichten over het intiem familieleven, den eenvoudigen omgang, het gezellig verkeer in het vorstelijk huis. Eens te meer blijkt hoe de ware hooggeplaatst en ongekunsteld en zonder trots zijn. Waar in aristocratische kringen of in de Fransche romans, echtgenooten zelf het koude vous wisselen, ziet men in ‘La Vie d'une Princesse’ den Graaf van Vlaanderen zijne vrouw en zijn broeder met het gemeenzame tu aanspreken. Zoo op blz. 149: ‘Quant au comte de Flandre, il expédiait toujours rapidement ses repas. C'est au cours de l'un des derniers... qu'on l'entendit

[p. 4]

dire, en souriant, à la princesse, alors encore dans tout l'éclat de sa majestueuse beauté: ‘Sais-tu, Marie, que tu auras soixante ans dans huit jours?’

En in de brieven zelf, die de Graaf schreef om Koning Leopold op de hoogte te houden van den toestand zijner zieke kinderen, Prinses Henriette eerst en later Prins Boudewijn:

‘Mon bien aimé et bon frère,

Notre chère Henriette va mieux, mais il faudra encore du temps et de la patience, avant qu'elle soit remise.

Tu voudras bien nous excuser pour dimanche.

Il fait si froid que c'est risquer les enfants qui toussent tous encore.

Toujours ton bien dévoué frère,

Philippe.’

Welk gemoedelijke eenvoudigheid! En als de harde slag was gevallen, hoe roerend schrijft de jongere en beproefde broeder aan den oudere:

‘Mon bien bon et cher frère,

Depuis plus de 50 ans, tu as été pour moi le meilleur et le plus affectueux des frères, le meilleur conseil, le guide le plus éclairé et le plus bienveillant; je ne saurais assez t'en remercier et t'assurer de mon dévouement pour toi et de ma reconnaissance la plus vive.

Jamais il n'y a eu le plus petit nuage entre nous, preuve de ton extrême indulgence pour moi. Dans chaque occasion, tu as toujours été la bonté même pour moi et les miens; cela ne peut s'oublier. Notre cher Baudouin t'aimait comme un père et, grâce à ta

[p. 5]

direction si bienveillante, était devenu ce qu'il était.

...Ma femme et mes enfants et moi te remercions du fond du coeur pour tout ce que tu as toujours fait pour notre cher enfant.

Je t'embrasse, cher bon Frère, de tout mon coeur. Toujours ton bien dévoué frère.

Philippe.’

In de familie Teichmann was men heel dynastisch gezind. Eerst als minister, later, 17 jaar lang, als gouverneur, had mijn grootvader veel omgang gehad met de koninklijke familie, en hoe ver ik in het verleden mijner kindsheid terugblik, altijd heb ik met liefde hooren spreken van de twee jonge prinsen van dien tijd: den Hertog van Brabant en den Graaf van Vlaanderen.

Zoo hoor ih nog mijne moeder vertellen hoe de beide prinsen, lief en echt-broederlijk, bekommerd over hunne bekoorlijke zuster, Prinses Charlotte, die omringd was met jonge officieren, aan mijne grootmoeder kwamen vragen: ‘Madame Teichmann, vous veillerez sur Charlotte, n'est-ce pas?’

Dit is heelemaal in den toon van de brieven zoo even medegedeeld, en het doet deugd te denken dat onze koninklijke familie even eenvoudig van inborst en natuurlijk van omgang is, als het volk waarover zij regeert, terwijl de huiselijke toon dier brieven weer een trek is dien de natie zoo graag bij hare kroondragers terugvindt.

Een ander boeiende documentatie van het boek van Mej. Biermé, zijn de uittreksels uit een dagboek dat Mevrouw de Gravin van Vlaanderen in de laatste jaren haars levens was beginnen te schrijven.

[p. 6]

Daar verhaalt zij van haar blijde kindsheid op het slot te Hohenzollern, Sigmaringen, vooral op de Weinburg, aan het Constanz-Meer, waar hare ouders de ruimste gastvrijheid onderhielden. Later groeide ze op in het kunstminnende Dusseldorf in een kring van artisten en geleerden, of bewoog zich aan het hof van Berlijn, in de intimiteit van de latere keizerlijke familie.

Doch dit alles moet men lezen in het pas uitgekomen werk, dat bovendien nog prachtig geïllustreerd is met portreiten en zichten.

Als eindindruk laat het boek na den spijt dat eene zoo bekoorlijke vorstin, zoo rijk-begaafd en hoogstaande vrouw, op zoo korten tijd werd ontrukt aan hare familie en aan 't Belgische volk.

M.E. Belpaire.