Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1910

[p. 409]

In ‘Met tijd en vlijt’ op zijn 75^e verjaarfeest

Mijne Heeren,

Kent gij iets bekoorlijkers dan de figuur van den H. Franciscus, den poverello, den troubadour, den minnezanger - zanger eener mystische minne - den ranken jongeling, die vaarwel zegt aan rijkdom en aanzien om eene arme, verachte bruid te omhelzen? Is het niet of heel de poëzie van de middeneeuwen geconcretiseerd is in die figuur van reinheid en edelmoedigheid; de poëzie die zingt in de hymnen der Kerk, die lacht in de kleuren van Memling en Fra Angelico, die ten hooge stijgt in een Brugsche belfort of een Florentijnsch campanila; de poëzie der steekspelen en kruisvaarten, der kloosters en kasteelen, der boetprocessiën en landjuweelen; de poëzie van een tijd waarin men biddende leefde en juichende stierf; van een tijd die nog geloofde en nog hoopte, en bij gevolg in zonneschijn het aardsche leven omhulde en in hemelschen straal de dood zelf aanschouwde:

Où la vie était jeune, où la mort espérait.

Ja, Franciscus is voor onze moderne tijden als het zinnebeeld van de altijd bekorende, altijd op nieuw verliefden opwekkende middeneeuwen; en waarom? - Omdat hij bij uitstek een ridderlijke heilige is, en dat de bekoorlijkheid die van de middeneeuwen uitgaat, het ideaal der ridderlijkheid is. De glans die voor ons tornooien, mysteriespelen, gothische tempels, stoute belforten omgeeft, is de glans van een gedacht, een gevoel: de ridderlijkheid; het onbaatzuchtig, het belangloos dienen van eene zwakheid.

Voor Franciscus was deze zwakheid, de kuische, verstooten, verlaten Vrouwe Armoede.

Voor de middeneeuwen over 't algemeen was het al het zwakke, en steun- en bescherming-behoevende, samengevat in de vrouw en uitstralende uit het oorbeeld der vrouw: de Moeder-Maagd.

[p. 410]

Ieder ridder had zijne dame, voor wie hij leefde en streefde, streed en leed, aan wie hij al zijne gedachten en gevoelens wijdde, belangloos, zonder hoop van vleeschelijke genuchte of berekening van rijkdomsbelooning.

En dat was schoon;... dat was ideaal schoon;... en nu nog, na zooveel eeuwen, is het dat verheven schoone, die toewijding aan eene gedachte, die warmhertigheid die ons ontroeren en ons boeien.

Maar, mijne Heeren, in onzen modernen tijd is er een schouwspel duizendmaal schooner, duizendmaal roerender en verheffender. Het is het schouwspel van eene gansche schare, een heel leger zulker dappere, onversaagde, onbaatzuchtige ridders.

En wat zijn zij anders, deze leiders en strijders onzer Vlaamsche beweging, die, sedert jaren, ons arm verstooten, verbasterd, verdorperd volk zoeken op te tillen, te omsluiten in eene nauwe omhelzing, terug te leiden naar de plaats die hem toekomt, - niet in het stof van den weg, maar op den zetel der koningen. Is ons Vlaamsche volk, uit edelen bloede, niet gezonken tot de diepste armoede, de uiterste zwakheid?

En dit is de dame die onze moderne ridders kozen voor hunne bruid, hun ideale geliefde, hun oorbeeld; voor wie zij streden en leden, leefden en streefden, niet uit winstbejag - ei Heere toch! het werd soms gezeid - niet uit zucht naar roem en eereteekens, maar in de stilte des harten, in hun innigst gebed, in hunne stoutste droomen, ten koste van hun hartebloed. En dit, levenslang, in een taaien, saaien, hardnekkigen kamp, spijts alle hinderpalen en hinderlagen, - onvermoeid, en onbeloond.

Maar eindelijk komt de zegepraal: de welige oogst lacht in den koesterenden zonneschijn; de eind-overwinning is nabij, en deze dag zelf brengt er ons als eene belofte van. - Eene belofte voor de toekomst, maar ook eene herinneríng uit het verleden; want zij die zaaiden zijn er niet meer om de gulden schoven juichend in te halen.

Altijd blijft het evangeliewoord waar: anderen zijn zij die zaaien en zij die maaien. Slechts bij uitzondering gaan sommigen met de gerven naar huis, die zaaiden in 't getraan. Maar aan de inzamelaars van den oogst is de

[p. 411]

plicht opgelegd hen te gedenken die gingen, en 't zaad strooiden, en ploegden, in 't zweet huns aanschijns, onder de drukte van hitte, kommer en last. En dat doen wij nu: wij groeten en wij huldigen ze allen, de verdwenen grooten - Conscience, Benoit, David, Willems, Alberdingk Thijm, Gezelle, en al die honderden, die duizenden, die ze volgden en omringden; die, onbewust soms, het edele werk voorthielpen, een omsluierd ideaal in het hart droegen en hun hoofd nederlegden zonder te weten hoe grootsch hun betrachten was, hoe glorievol hun zwoegen. - De geschiedenis maakt gewag van de voorkampers en baanbrekers, maar de nederige boerenjongen, gesneuveld op het eereveld, wie vermeldt hem? - Wij zullen ze vereenigen in een zelfde herdenken en te zamen huldigen heel het roemrijk geslacht der eerste kampers voor 't heropbeuren van ons versmade volk.

Maar wij, de levenden, wij die traden in hun gewonnen arbeid, wij die medeleden en medestreden, maar die de blijde belofte zien van den opkomenden dageraad, - welke moeten onze gevoelens zijn?

Vooreerst, een gevoel van dank, van dank ten hemel, dat hij ons de vreugde van den strijd gaf, de strijd die staalt en sterkt, die verrijkt en verblijdt; dat hij ons gaf het bezielend geloof en de sterke volharding, den fieren moed en den hooghartigen vrijheidszin. Mannen van Vlaanderen, ons verleden is zoo schoon!

En is ons verleden schoon, zoo moet ook ons heden zijn. De zelfde band van samenlijden en -verblijden moet ons blijven verbinden. Eendrachtig moeten wij volharden in het zelfde geloof, de zelfde hoop, de zelfde liefde voor ons dubbel ideaal: het vaderland van hiernamaals en ons vaderland hier beneden.

En, was het aandeel der vrouw vernederend gering in het edel streven dat voor naam heeft: de Vlaamsche strijd, dan zult ge toch toelaten aan haar die men wel eens doopte: Moeder van de Vlaamsche beweging, met u, mannen, te juichen en te jubelen, en deel te nemen in uw fiere opgetogenheid.

M.E. Belpaire.

16 November 1910.