Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1904
(1904)– [tijdschrift] Dietsche Warande en Belfort–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 363]
| ||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 364]
| ||||||||||||||||||||||||||||
De week daarop (nr 23, 25n Nov.) verscheen het bekende gedichtje:
Niet.
Daer wandelde op 'ne zomerdag
'Ne neuswyze achter het land het land,
enz., met kleine veranderingen in de Liederen, Eerdichten et Reliqua opgenomenGa naar voetnoot(1). In de Desembernummers, weer niets. Maar het eerste nummer van den tweeden jaargang (6n Jan. 1861) bracht een tegenhanger op Niet: - al is het versje eveneens zeer bekend, uit de Liederen, Eerdichten et Reliqua, toch schrijven wij 't over om de slotstrofe, die, Godweet uit welke vreesachtige bekommernis, in den bundel geschrapt werd:
Hy heeft zulk' heete pootjes!
Een schalkaert had een bie gevaên
En hield ze by de vlêren:
‘Kom hier!’ - hy zag een jongske staen -
‘Kom hier myn knappe kerel!’
‘Hier heb ik zulk een schoon fatsoen
Van beestje, 'k wil 't u geven:
Pas op maer van 't niet dood te doen
En laet het beestje leven.
Kom aen; jen hand; doe toe, 't vliegt weg;
Doe toe, want 't gaet ontsnappen!’
En 't hield zyn handje toe; ‘Nie' waer
Hoe schoon dat is, hoe lieflyk!’
Maer 't kindje wierd te laet gewaer
Hoe schoon en hoe bedrieglyk.
Het liet het beestje los en loeg
De traentjes uit zyn oogtjes,
En zei: ‘Dit beestje is schoon genoeg,
Maer 't heeft zulk' heete pootjes!’
| ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 365]
| ||||||||||||||||||||||||||||
Zoo zwicht u, kind van Vlaendren, zwicht:
Al keek hy nog zoo blootjes:
Betrouwt, betrouwt Slokop nie' ligt:
Hy heeft zulk' heete pootjes!
Nummer na nummer geeft Spoker nu geen teken van leven meer. Eerst nr 10 (van 10n Maart) bracht eindelik nieuws: - een brief. En Kribbeleer, Reinaerts redakteur, moest wel in zijn schik zijn om dezen epistel zijn lezers voor te leggen, als hij deed, met den vroliken uitroep: ‘Spoker redivivus. Io! Vivat!’ Een geestige, uitgelaten, zotte brief, vol nepen en knepen en kwaperterij: Mynheer Reinaert, | ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 366]
| ||||||||||||||||||||||||||||
geannexeert zyn! Hè ja! dat volgt allemael uit de brochure van Laguerre...etc. Maer wat is toch een brochure? Van brocher naeien, dat is zeker naeldewerk te zeggen, en naeldewerk is kleeremaken, en kleeremaken is driegen, en (be)driegen is valschheid, en valschheid is valsch, en valsch is val... en achter den val toen is 't al. Als ik zulk een fantasia ook maar met één regel had durven bekorten, wat had ik wel verdiend, lezer lief, die U door dezen rukwind liet optillen tot de wilde vlaag U dan bots, met dien val toen is 't al, op bei uw voeten, buiten adem, neersmakte? Een ‘Ditjen en Datje’, van enige regels, mede van Spoker, zinspeelt voorts op den Bisschop van Poitiers, die ‘geerne Bonaparte in 't geloove (zou) doen staen, in de plekke van Pilatus of neffens hem, 't komt overeen uit. En alzoo zou hy 't willen heeten: Ik geloove in onzen Heer Paus Pius den negensten die geboren is, enz., die geleden heeft onder Pontius Bonapartus Slokopenus... En dat waerom? 'T zynder die zeggen, dat hy ook al drie vier keers zyn handen gewasschen heeft met brochurewater, en dat ze altyd zoo vuil zyn als van te voren; en dat 't daeromme is’Ga naar voetnoot(1). In het volgende nummer (nr 11, 17n Maart) verscheen die Viervlaghe, wel bekend uit de Liederen, Eerdichten et Reliqua. Te wat gelegenheid vernemen we uit de Gemengde Berichten: ‘Er is verleden week een noordlicht verschenen en de Bruggelingen dachten dat de hemel in brand stond’. Reinaert, ghij die tallen tijde
om der grotheden sijt blijde
van den Vlaminc, luistert naer
dese ijeeste: die es waer.
gesteren late, als ict vernam,
binnen Brugge die mare quam
| ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 367]
| ||||||||||||||||||||||||||||
dat die stadt ofte stedekin Damme
stont in laijenden viere ende vlamme.
Ai, so sprac daer een, die liep,
ende: och here! och helpe! riep,
ai, die oude Brughsche haven
waer vanmaerlant leghet begraven,
waer hi cume, als ict las
plechtigliken verheerlikt was
med eenen belde, dat is waer,
ende staet te ziene aldaer:
ai vanmaerlant die die vader
Dietscher dichteren es algader,
zoo van butēnlantsque sâque
die minister eenmael sprac;
‘Die-vrij-here’ es sijn name
ende int fransch, des ic mi scame,
moet ghij, oudste stat van Vlanderen,
dus in stof ende as veranderen?
Het vervolg levert slechts onbelangrijke veranderingen op tegenover den tekst uit den bundel. De vier regels op Minister Devrière, die in dezen wegvielen, zinspelen op de inhuldigingsfeesten, kort voordien, van Maerlant's standbeeld. Een viertal andere stukken in den Maerlantsen dreun, welke met tussenpozen volgden, betonen hoe Gezelle lust had gekregen aan 't oude lichtvoetig en praatzieke kroniekvers. Eerst, in nr 13 (31n Maart), een gedicht, vol zinspelingen, die een helen kommentaar zouden vergen, als deze langgesponnen allegorie van 128 versregels maar niet in elk opzicht zó ongenietbaar was. Van den aenstaenden bloey van de Sinceritas Napoleontina. Linn. Staende in den grooten buitenlandschen kruidhof het Pannenhuis ofte Tuileries te Parys, hoofdstad van de geannexeerde of vereenigde staten van Frankryk, Flandre Française, Nicen, Savooijen, Monaco, Roquebrune. En Reinaert die er wat bij wou doen tekende bij dezen titel in nota aan: ‘Ik vermeen den vlaemschen lezer te moeten helpen aen de vertaling der latynsche woorden: zoo sinceritas napoleontina, dat is te | ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 368]
| ||||||||||||||||||||||||||||
zeggen napoleontynsche wasselooze familie van tydelooze nieswortels en pepermunt. R.d.V.’ Spoker vertelt in brede trekken herkomst en verbreiding van het wonderkruid, dat uit Corsica, lang geleden, overgebracht werd. Achtienhondert alse men screef
ende vichtiene, daer ne bleef,
so hebbict in den boucken vernomen,
nimendalle van der blomen
als den naecten stam caitive
met enen wortelkine viere of vive
ende een sceutekin twee of drij
ende men sprac: si es vorbi
ende fotu (in walscher tale
dat es verloren, verstadimi wale).
Maer bilode! dat was gemist....
Maar in Engeland heeft men met veel zorg een scheutjen aangekweekt, en nu staat die plant in de bot en om open te gaan: Diet willen weten
segghen dat in boucken oud ende versleten
staet dat, in erodes tijt,
ooc selc een blome, breet ende wijt,
stont al in Pilati hove
ende datti daeromme int ghelove
staet ende datsi bot
ende blome drouch, bilot!
ende datsi openghinck met enen slach,
datter al die werelt bleec van sach,
ende datter aerbevinghe was temale,
ende dat die roke grote quale
brochte den volcke alomentom,
sodanich dat hem Pilatus daerom
worghde ofte doorstack, kwilder af sijn,
omdatti dacht: ic sal ghestraft sijn.
Tsijnder die dat seggen, maer
ten es gheen waer!
twas een ander
blome ende wie kander
selcke getughenissen
| ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 369]
| ||||||||||||||||||||||||||||
gheloven! Ai die menscen missen
ende sijn dwaes vander gheborten!
die blome es eender ander sorten
ende sal gheven een fraeyen rook
ende es fraey van verruwen ook,
ende soe sal vreughden bringhen
ende gheen een van al die scrickelicke dinghen
can soe bloeyen en wil ons Here
scincken haer ghevoeghelick were
diet beleven selent sien....
Onbeduidend. Vermelden we eventjes dat S. Poker niet voor ondeftig hield op 22n April voor een raadselprijskamp van vriend Reinaert ook zijn berijmde oplossing in te zenden. Maar de weken gaan en komen toch zonder een nieuwen brief of vers van hem. Hendrik van Doorne, die voor zijn eigen bijdragen altijd de zonderlingste anagrammen verzon, stuurde een paar maanden later (nr 23, 9n Junie) een gedichtje van 9 strofen:
Moedertale
Aen Vriend H(ugo) V(erriest). Moedertale! zoet geluid,
Vlieg myn hart en boezem uit,
Geef my klanken die 'k naar boven
Zende, om God te danken, loven,
Dat Hy my het vlaemsche strand
Gaf als lieve Vaderland!
Enz. - Onderschreven: ‘Uit den rijmpot van Spokers dienaer: H.K.E. Kooecu’. De inzending ging vergezeld van een briefje ter ontschuldiging van Spoker's zwijgen: - Heer Reinaert, | ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 370]
| ||||||||||||||||||||||||||||
Voortaan bevat Reinaert ook nu en dan kleine bijdragen in proza of op rijm van Spoker's jongen vriendGa naar voetnoot(1). Eindelik, in nr 26 (30n Junie) weer iets van Spoker zelf; zijn drama, waar we vroeger al eens op zinspeelden: | ||||||||||||||||||||||||||||
Peper en zout
| ||||||||||||||||||||||||||||
Gezelle als Spoker | Personaeizen{ | Sprekende{ | Moeder |
| Personaeizen{ | Sprekende{ | Jantje, heur kind |
| Personaeizen{ | Sprekende{ | Bazinne |
| Personaeizen{ | Stomme{ | Moeders kloef |
| Personaeizen{ | Stomme{ | Jantjes scheutel |
| Personaeizen{ | Stomme{ | Peper |
| Personaeizen{ | Stomme{ | Zout |
| Personaeizen{ | Stomme{ | De gordyn |
Het stuk speelt in Westvlaenderen.
Eerste bedryf
In huis.
Tweede bedryf.
Op straet.
Derde bedryf
Vierde bedryf.
In huis
Vyfde bedryf.
En op dit aardig brokje Brugsen humor, volgt in datzelfde nummer een gispend politiek versje:
En zo verder gaat de handel niet te Gent, waar men geweefsels, te Mechelen waar men kant, te Namen waar men kasseien, te Doornik waar men moortel, te Hasselt waar men 'k weet niet wat maakt.
Een paar weken later (nr 28, 14n Julie) verscheen in Reinaert voor de derde maal een kronike in middeleeuwsen trant, - die Varende Vroue, - naderhand waardig bevonden om schier ongewijzigd in de Liederen, Eerdichten et Reliqua plaats te nemen. Zij was opgedragen aan Gezelle's oud-leerling, den dichter Jhr. Karel de Gheldere, toen student te Leuven.
Twee weken nadien (nr 30, 28n Julie) viert de onmeedogende ‘droogscheerder’ zijn spotlust weer op de kappe van den ouden zondebok, Z.M. Slokop. Naar aanleiding dezen keer van de Veurnse boetprocessie, waarin men, zoals bekend is, onder toeloop van ver en bij, ieder jaar Ons Heren Leven en Passie door levende en sprekende groepen vertoontGa naar voetnoot(1).
Brief van Sloekop
Ter gelegenheid der aenstaende processie te Veurne, ontvang ik afschrift van eenen brief van Keizer Sloekop, aen den Eerw. Heer Pastor van Veurne. Ik vertael uit het fransch:
Mynheer Pastor,
Zyne keizerlyke majesteit Sloekop III belast my u te bedanken voor uw aengenaem verzoek, benevens de programmen die hy ontvangen heeft van uwentwege.
Zyne majesteit beklaegt regtzinniglyk dit jaer geen deel te kunnen nemen in die plegtiglyke boetprocessie, te meer, omdat de netelige toestand van 's keizers geweten en andere inwendige zaken hem tot een herhaelde boetpleging grootelyks aenwakkeren.
Zyne majesteit is bedrukt onder eene gedeeltelyke verhardheid des herten en des levers.
Daerom en omdat de lever zyner majesteit een der dierbaerste levers is die ooit geleefd hebben, leven ofte nog leven zullen, hebben de geneeskundigen aen wien, naest de Voorzienigheid, het leven Zyner majesteit is toevertrouwd, besloten dat Zyne majesteit voornoemd, na door vele waters, ende dat vruchteloos, gewasschen te zyn geweest, voor eene maend of daeromtrent ook in de waters van Vichy zal moeten gewasschen worden; welkdanig geneeskundig voorschrift, 't is te hopen, de noodige zachtheid van herten en gezondheid van lever zal te wege brengen.
Tegenwoordige brief zal u behandigd worden door onzen geliefden vriend heer markgraef de la Guerre-Aunière-de Brochure-de Vichy, dien Zyne Keizerlyke Majesteit komt te vereeren met het groot kruis van zyn order van ‘Pontius ende Pilatus, ad instar participantium.’
De groetenissen des keizers a.u.b. aen die 't verleden jaer Herodes verbeeldde.
Vragende ootmoedig de benedictie in den naem des keizers, die tegenwoordig in 't water ligt en niet mag opstaen.
Blyve voor Z.M. den Keizer
le secrétaire intime,
Spokère.
P.S. Sur ce que Dieu vous ait en sa sainte garde.
(Met eigen hand voor Z.M.)
S.
En nog eens, twee weken later, in nr 32 (11n Aug.) een moedwillige brief uit Brugge, - maar ditmaal ondertekend Vulpicola, - tegen raad en burgemeester aldaar, die pot-doof doen, hoe losbandig en tergend en schandaalwekkend ook er over nacht langs de straten gejoeld wordt.
Noch burgemeester, noch schepen, noch schadebeletter, noch frankeman, hooren meer te Brugge; de nachtwakers ook al niet, zoodanig dat het kleen volkske, dat dat gewaer geworden is, nu al twee, drie nachten opvolgenlyk geschreeuwd heeft langs de straten, dat het een plezier is, vanJan, waerom trouwje niet?waerom trouwje niet?waerom trouwje niet?
en toen vanBrigadier voezavee rezongS...nom!
en nog al zulke schoone vaderlandsche melodien, die schrikkelyk lief om hooren zyn, byzonderlyk als 't de eerste keer is en men geen ooge slapen kan....
En we bladeren voort... Eerst in nr 44 (3n Nov.) worden we vergast, - en verrast, - op een paar rijminvallen zooals de Kleengedichtjes er heel een trits perelsnoeren aaneenrijgen.
Aen P.D.M.
Het versje werd opgenomen in de Gedichten, Gezangen en Gebeden; het andere, behoudens lichte woord-wijziging, in de Kleengedichtjes:
De Gemengde Berichten zinspelen, in nr 4 van den volgenden jaargang (26n Jan. 1862) op een jachtongeval, Napoleon en zijn gunsteling den Duc de Malakoff overkomen. Vleeschouwer, in zijn ‘Diepzinnig, maer latynsch overzicht van 1862’, waarmede hij op 4n Jan. 1863 den 4n jaargang opende, vertelt ervan:
Nu Spokère zichzelf tot secrétaire intime van Z.M. had bevorderd, kon hij er toch niet uit dit voorval, wat verpoëtiseerd, wereldkond te maken. Maar zelfs voor een verkeerd bedoeld jubelvers op Slokop is hij zijn drift niet meester, en, pang! daar springt de mishandelde snaar hem onder den vinger. Niet dan aarzelend deelen we 't stukje mede, dat in al te grofboertigen humor verloopt.
En weer aan 't bladeren nu, altijd, altijd verder... Spoker, Spoker, waar blijft ge? Eindelik, in nr46 (16n Nov.) hebben we Spoker weer, met een oud liedje, zo het heet, en drie oude raadselkes.
Een oud liedje ‘uit de kinderkamer’:
Van de raadselkes, vindt men beide eerste:
en
zij 't met kleine wijzigingen in Rond den Heerd, en voorts in de Kleengedichijes herdrukt. Het derde raadsel ontbreekt in de Kleengedichtjes; doch men vindt het evenals de twee vorige in Rond den HeerdGa naar voetnoot(1):
Versta: de zonne. - ‘Spoker inv. et del.’
Ook nog proza van Spoker behelst ditzelfde nummer; snaakse Brugse kiesstrijd-proza, waar geen kommentaar bij nodig is:
Iets over de brugsche kilootjiesGa naar voetnoot(1)
Dezer dagen is den Bruggelingen, van wege hunnen wyzen raed en burgemeester, aengekondigd als volgt:
Art. 1. Dat de broodzetting afgeschaft is en blyft;
Art. 2. Dat de bakkers algelykGa naar voetnoot(2) moeten goed gewicht en goede hoedanigheid van brood leveren, onvermengd met vreemde of nadeelige stoffen.
Art. 3. Dat maatregelen zullen genomen worden, om de overtreders te betrappen en te straffen.
Eindelyk worden de straffen dier overtreders bepaeld, te weten:
Art. 11. ‘Het brood dat aenleiding zal gegeven hebben tot vervolging, gevolgd van veroordeeling, zal verbeurd worden ten voordeele der armen (sic!)’
Proficiat, arme menschen van Brugge! Het brood met blauwen aluin, witte zeep, zagemeel en zooveel andere proper dingen, zult gy by hooge toelating van zyn burgemeesterlyke hoogheid mogen opeten: immers het zal ten uwen voordeele verbeurd worden; te beginnen met Sinte-Niklaeisdag aenstaende: - Zeere! met kousen, schoenen, hooi en ‘karoowten’ naer de Sint Jansstrate en van:
(Wordt vervolgd).
L. Scharpé.
- voetnoot(1)
- De laatste strofe luidde:
Bah 'k doe, zei 't ander meiske boos,- En 't wist eentwat dervan, dervan, -Dat is: een kouse voeteloos,En zonder been deran.
- voetnoot(1)
- ‘De Bisschop van Poitiers, die zonder eerbied van Pontius Pilatus gesproken had, is daervoor door den franschen raed van State veroordeelt om geblameerd te worden. Wat zal hem dat zeer doen!’ (nr 13, Gemengde Berichten).
- voetnoot(1)
- In nr 43 (27n Oct. 1861), waar Noordvane (weer een pseudoniem van H. Van Doorne) de schijnvlaamsgezindheid hekelt: ‘Woorden wekken, voorbeelden trekken’ merkt hij op. ‘Ik ken ik eenen man, die altyd voort voor 't vlaemsch werkt en slaeft; hy roept nogtans nooit ten nuttelooze: Vlaemsch vooruit; leve 't Vlaemsch! - Maer 't is met een hert lijk 'nen boom dat hy er de handen aen slaet.’
- voetnoot(2)
- ‘In 't fransch: Tragédie; letterlijk: geitebokzang.’
- voetnoot(1)
- Deze merkwaardige processie, die jaarliks den laatsten Zondag van Julie, 's namiddags, uitgaat, klimt op tot 1626; in 1637 werd een Gezelschap, of Sodaliteit, ingesteld om deze ‘bedevaart van de Passie Christi, waarvan de mysteriën zouden vertoond worden in beelden, hangende in en rond de stad, volgens den afstand der plaatsen in Jerusalem’ in stand te houden. Vrijwillige boetelingen, in groot getal, nemen blootsvoets aan den ommegang deel, en slepen zware kruisen. Over geschiedenis en inrichting, zie Rond den Heerd, 1887, blz. 250, 257, 270, naar aanleiding van de Jubelprocessie tot viering van de 250e verjaring der Sodaliteit. - Het jaar te voren was, in de nummers van 22n en 29n Julie, in een berichtje door ‘I. Iperlinck’ ingezonden, al spraak geweest van Slokop's voornemen om in den beeweg te gaan ‘met een zak over zyn hoofd en 300 pond yzer op zyn nekke omdat hy een mande Savooijen gestolen heeft.’
- voetnoot(1)
-
Rond den Heerd van 24n Okt. 1868; het rijmpje, ondertekend Leukos, is hier veel uitgebreider:
't Was op nen dampen donkeren dag't Was 's morgens in de vroegte,Dat ik ne wandelaer wandelen zag,'t Was 's morgens in de vroegte,Zijn hair was lang, zijn hair was blank,'t Was 's morgens in de vroegte,Hij loech en ik hoorde den vogelenzang,'t Was 's morgens in de vroegte,En boorende stak hij door 't wolkengedrang,'t Was 's morgens in de vroegte,Hij rees, hij rees, en staptede omhoog,'t Was 's morgens in de vroegte,Hij staarde in het water met zijn oog,'t Was 's morgens in de vroegte,En 't water wentelde ende 't boog,'t Was 's morgens in de vroegte,Zijn golvekens om dat blij vertoog,'t Was 's morgens in de vroegte.En kruid en plante, het loech al meê,'t Was 's morgens in de vroegte,En alles loech, in peis ende vreê,Van 's morgens in de vroegte,Omdat ik ne wandelaar wandelen zag,Al op eenen damp- en nen donkeren dag,Van 's morgens in de vroegte.
- voetnoot(1)
- Kilotje = brood van een kg.
- voetnoot(2)
- Algelyk = niettemin.
- voetnoot(1)
- Dat is: 't stenen beeld van 't Beertje aan de Poortersloge de Brugse Pasquino.