Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1903

[p. 111]

Omroeper

Cyrano de Bergerac. - Er zijn twee Cyrano's, die uit de geschiedenis en die van Rostand. In hoever gelijken ze op malkaar, waarin verschillen ze? Dat îs de vraag die Hans Platow in de Romanische Forschungen (XIV, 1) beantwoordt. De ware Cyrano werd in 1619 te Parijs geboren en had geen Gaskonjerbloed in zijn aderen. Zijn opvoeding werd slecht verzorgd. Als student leidde hij een wild leven; als een echt débauché doorproefde hij al de genietingen die de hoofdstad hem bood. Dan werd hij soldaat, en door zijn weergalooze koenheid en onversaagdheid verwierf hij den eeretitel van démon de la bravoure. Zwaar gewond, zei hij het krijgsleven vaarwel en verruilde het zwaard met de veder, die hij even koen wist te handhaven. Hij werd in Parijs volgeling van den wijsgeer Gassendi, den stichter der Epikureïsche school in Frankrijk. Allerlei pennetwisten bond hij aan, o.a. met Scarron. Hij beleefde allerhande aventuren. Zoo verbood hij den tooneelspeler Montfleury, die hem mishaagd had, zonder meer, den toegang tot de planken, mengde hij zich in staatkundige geschillen en was hij daarbij een van de Frondisten die dagelijks op Mazarin de scherpste gedichten afschoten. Van zijn overige schriften zijn de twee theaterstukken van geringe waarde; zijn fantastische beschrijvingen daarentegen van reizen naar de maan en naar de zon hebben werkelijk letterkundige verdienste. Hij stierf in 1655, op 36-jarigen ouderdom.

Rostand teekent Cyrano naar een onhistorische overlevering. Valschelijk maakt hij hem tot Gaskonjer en tot edelman. Maar erger nog: hij verminkt het historisch voorbeeld door twee trekken die het modern drama kreupel maken. Tot het monsterachtige overdrijft hij namelijk de grootte van Cyrano's neus, die in de werkelijkheid wel opvallend was, maar lang niet zoo ontzettend dat ze een vrouw moest verhinderen den drager van dit gedenkstuk te beminnen. Het tweede punt raakt den minnehandel, die den historischen Cyrano in een valsch daglicht stelt, daar deze zich tegenover de vrouwen uiterst koel hield. Kortom,

[p. 112]

Rostand's held is innerlijk en uiterlijk een andere dan zijn voorbeeld uit de geschiedenis, hoe rijkelijk de historische trekken in het huidig tooneelstuk anders ook verwerkt wezen. ‘Men zou kunnen zeggen, dat beiden broeders zijn, die hun natuur niet verloochenen, maar elk toch, voor het uiterlijk als voor het karakter, bijzondere trekken hebben. Rostand stelt Cyrano veel leelijker, afstootelijker voor, dan hij inderdaad was; doch dat vergoedt hij door hem grooter gaven van geest en gemoed toe te kennen, dan hij werkelijk had.’

Een honderdjarige die nog geen enkel grijs haar heeft, maar integendeel met de jaren gezonder, struischer en krasser geworden is, mag in dit ondermaansche wel een zeldzaamheid heeten. Maar ze bestaat. 't Is een honderjarige, niet uit vleesch en been, maar uit papier. Haar naam? Edinburgh Review. Die eerbiedwaardige grootmoeder viert haar jubileum door in haar laatste aflevering haar eigen geschiedenis eens op te halen. Onder 't vertellen laat ze ons de portretten zien van al de groote mannen die haar gedurende de verloopen eeuw met hun vriendschap hebben vereerd. Zoo krijgen we o.a. de beeltenissen van Lord Jeffrey, van Sydney Smith, van Lord Brougham, van Lord Macauley... Geluk met uw eeuwfeest, beste moei, en nog veel navolgende!

Iwan Gilkin, zegt Rosalie Jacobsen in de ‘Rassegna Internazionale’ van 15ⁿ Okt., is de vertegenwoordiger van het ‘Satanisme in de Belgische letterkunde’. Van toen hij nog kind was, zoo heeft Gilkin de schrijfster van het artikel verzekerd, voelde hij zich gedreven om de donkerste en heimelijkste hoeken van de schepping te doorsnuffelen. ‘Al wat het licht ontdook, trok hem aan; al de sombere en ongewone gedaanten van het leven baanden zich een toegang tot zijn binnenste; voor hem was het booze een spel van tegenstrijdige krachten, en met kunstenaarswellust vorschte hij onder de akelige oppervlakte naar het werken der onheilvolle machten in de natuur.’

Het oude Nederlandsche Lied. De 14^e aflevering van Fl. Van Duyse's meesterwerk is verschenen. Worden o.a. besproken het welbekende: Des Winters als het regent; Daar kwam een meisje van Scheveningen aan, door Jan Blockx ingewerkt in zijn lyrisch zangspel De Bruid der Zee; Willen wij 't haesken jagen: Ic weet een Molenarinneken en Ik zat te spinnen voor mijn deur, dit laatste door Tollens nagevolgd.

[p. t.o. 113]

Credo. Pugno
MONSEIGNEUR SCHAEPMAN

[p. 113]

Monseigneur SCHAEPMAN

Woensdag morgen, 21 Januari 1.1., kwam ons de droeve mare toe dat Monseigneur Schaepman te Rome overleden was. Uitgeput van krachten was hij naar Rome gegaan om er nieuw leven op te doen; Ons Heer heeft er anders over beschikt. Zijn wil geschiede.
Dr. Schaepman zal toch den troost gesmaakt hebben te mogen sterven in dat Rome waarvan hij de paladijn, de onsterfelijke zanger geweest is. Nog pas te voren had Z.H. Leo XIII eens te meer zijne ingenomenheid met Schaepman's oerbeeld, de christene democratie bevestigd.
In hem verliest onze opstelraad zijn roemrijkste lid. Zijne bezigheden lieten hem niet toe, zooveel mee te werken als hij het zou gewenscht hebben, zijn raad was toch altijd met ons.
De volgende bladzijden waren geschreven ter gelegenheid zijner ziekte, wij geven ze zooals ze gezet waren, en zullen hem in een der eerstkomende nummers een uitgebreid artikel wijden.
Hij ruste in vrede.