Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1901

[p. 52]

Het dorper lied.

‘Ons volk en zingt niet meer.

Het wiegelied is dood. Het lied is weg bij onze kinderen, bij onze jonkheid, bij ons werkvolk’.

Zoo of daaromtrent sprak onlangs pastor Hugo Verriest, in eene voordracht over Het lied.

Zijn woord kan waar zijn voor Zuid Vlaanderen, al den Scheldekant, waar de goede herder zijne kudde weidt en zijn volk van bij nagaat.

Voor ons in 't Brugsche, dat ware te veel gezeid: ons volk zingt nog. Aan 't werk op den akker, aan 't wieden op de stukken, aan 't getouw, aan 't kanten maken, op feest- en kermisdagen vooral, daar zingt het nog met luider kelen; veel werkmenschen te lande dragen eenen geheelen voorraad liedjes in 't hoofd en zingen ze meermaals door den dag, om hunne eenzaamheid te verblijden.

Neen! 't lied en zal nog zoo licht niet uitsterven bij ons volk: 't zit veel te diep in zijnen innerlijken aard en wezen. 't Zit er zoo diep in, bij den Vlaming, dat hij zijnen zanglust overal meêdraagt en eeuwen door bewaren kan, zelfs in den vreemde. Zoo kan men nu nog in Engeland die steden en oorden onderscheiden waar onze wijkende stamgenooten over eeuwen hunne zaten vestigden. 't Is hun lied namelijk, hunne zingensveerdigheid die ze verraadt.

[p. 53]

Zoo ten minste verzekerde ons een Vlaamsche priester, die lange jaren als zendeling in Engeland verbleef.

Ons volk zingt dus nog! Maar hoe?

Hier moeten wij Pastor Verriest gelijk geven: ons Volkslied is ellendig, onhebbelijk!

Nog altijd gelijk voor dezen is de marktzanger bij ons landevolk de leeraar in 't vak, de zangmeester gebleven. 't Schijnt ons zelfs dat zijn rijk in de laatste jaren is toegenomen: waar hij in vroeger tijden de kermisdagen afwachtte om zijne ‘kunst’ te laten genieten, zien wij hem nu op gewone zondagen, omtrent onze kerkdeuren zijn arm tooneel opslaan: nog dromt en troppelt ons volk daar rond, en als de zanger met heesche keel zijn liedjen uitgeschreeuwd heeft en zijne waren aan den man wil brengen, onmiddellijk steken twintig handen uit om eerst bediend te zijn.

Veertien dagen later zijn die zangen mondsgemeen geworden op onze dorpen: hoort men ievers zingen, 't zijn de laatste nieuwe, - de moord van de streke of een wanstaltig vrijerslied - die boven kraaien; het gaat er met diezelfde ellendige uitsprake, die eigenste neus- en keelklanken, gelijk het lied uit den mond van den ‘meester’ gevallen is.

't Is in dien mageren voorraad dat ons landsche volk zijne leefte gaat putten, zijne behoefte moet voldoen naar zang en lied.

Weinig, zeer weinig liederen buiten deze van den marktzanger, hebben den weg tot onze dorpen gevonden. Twee zijn er mijns wetens, die daar geheel buiten vallen en die nochtans bij ons volk aanveerd en geern gezongen worden. 't Eerste is 't gekende lied van Antheunis:

Mijn Vlaand'en heb ik hartlijk lief,

Mijn Vlaand'ren bovenal!

Enz.

[p. 54]

Eenvoudig, vatbaar en voor het volk verstaanbaar is het, en om die reden voorzeker gangbare munte geworden.

't Andere is De Vlaamsche Leeuw, die in deze laatste jaren zoo machtig toenam, dat hij voortaan zelfs te lande, het eigen-vaderlandsch, het nationaal lied van ons volk heeten mag. Het klinkt op alle volksvergaderingen, maar liefst en meest nog uit den mond van onze wassende jonkheid.

Buiten die twee liederen wordt er in onze streken weinig of niets gezongen dat, naar woord of zang, het hooren weerd is of eenige kunstweerde bezit.

't Doet toch! Wij hooren hier zoo dikwijls te zomertijde een deuntje klinken daar wij, uit gewoonte van het te hooren, te weinig op letten. 't Is de korte, tienmaal herhaalde zangreke van onze koeiherders in de weiden; dit is eene zachtslepende eigenaardige ‘melodie’ die eenige gelijkenis heeft met het doedelend deuntje van de ‘Pifferari’, aangeteekend bij Karel de Gheldere, in zijne Landliederen. Maar veel beter nog trekt het op een stuk van den Zwitserschen Kuhranz, in het voorspel van Willem Tell van Rossini:

Alzoo begint de Kuhranz:



Bij onze koeiers gaat het:

O - ra-ri o-ra-ri o - ra-ri o-ra-ri o

't Is dus, op twee noten naar, een en 't zelfde deuntje.

Zou dat samentreffen toevallig zijn? Of geldt het hier één zelfde lied, een weinig verloopen, uit over-

[p. 55]

oude tijden? Het koeierslied wordt door onze koeiers van weide tot weide gekaatst; het kan aldus in eene gauwte dagreizen verre loopen, de gouwen door, misschien de landmarken over en alzoo tot in..... Zwitserland!

En zoo zouden de koeiers van Vlaanderen, hoe weinig zij het vermoeden, in gestadig kunstverwantschap leven met de hirten uit de Zwitsersche bergen!...

Dat eenvoudig deuntje overtreft voor mij omtrent geheel den liederenvoorraad van ons landevolk.

Op een volk dat zoo geern zingt gelijk het onze, kan het lied onder zedelijk opzicht grooten invloed hebben: 't loopt zoo gemakkelijk voort van mond tot mond, en 't overweldigt in weinige dagen een geheel geweste.

't Is machtig voor goed en kwaad.

De Socialisten, die wakker zijn, hebben 't gevat en zij maken hun nu het lied ten dienste om hun zaad te zaaien op onzen buiten. Zij zingen en leeren zingen en, laat het ons bekennen, daar zit kruim in, - kwade kruim in hunne zangen. Onze werklieden die naar stad gaan werken, komen den Zaterdagavond naar huis; zij hebben op 't werk het socialistenlied vernomen en zij zingen 't nu ook in 't naar huis komen, of 's Zondags onder 't volk.

Wie en heeft het al niet gehoord, het oproerig lied? 't Is kwaad ja! het botst tegen 't hoofd, maar 't klinkt anders schoon en helder als 't gewone dorper lied! en daarom, is 't te vreezen, zal het spijts zijnen kwaden kant komen boven te kraaien.

Ons Landbestuur schijnt daarmeê bekommerd en het deed in alle scholen vaderlandsche liederen leeren. 't Gedacht is goed, maar de keus was ellendig. Zoo is o.a. een ‘officiëele poëet’ opgestaan om een gedicht te schoeien op 't lied van de Brabançonne!...

[p. 56]

't Was een stout bestaan, op dien tarah! tarah! woorden te doen passen; ook is er een schamel kind van voortgekomen.

Ten bewijze laten wij hier den eersten aanhef volgen:

o Vaderland, o edel land der Belgen,

Zoo machtig steeds door moed en werkzaamheid,

De wereld ziet verwonderd uwe telgen

Aan 't hoofd van kunst, van handel, nijverheid.

De vrijheidszin giet licht op uwe wegen,

En onbevreesd ziet gij de toekomst aan!

Gij mint uw Vorst, zijn liefde stroomt u tegen,

Zijn hand geleidt u op uw gloriebaan.

Past dat eens op den zang toe en zegt mij of er middel is om alzoo ons volk te leeren zingen!...

Ook, onze jongens zijn daarmeê van school gekomen; zij hebben dat een paar dagen gezongen uit nieuwigheid, en nu ligt het vergeten en begraven voor goed, bij zooveel schoone dingen uit de officieële wereld.

Onze onderwijzers nochtans hebben 't beter vast. Nevens dien opgeleiden rimram leeren zij aan de kinders helmende deuntjes uit de jonge studentenwereld; en zoo hooren wij o.a. Harba Lorifa, Klokke Roeland, Kent gij de streek en andere in onze straten galmen.

Dat is goed voor later, als 't jong geslachte zal groot gegroeid zijn, maar voor ons hedendaagsche mindere volk is 't weinig gebaat: die liedjes dienen hem niet en wij hooren lijk vroeger het dorper lied op den buiten ‘floreeren’.

Hoe nu gedaan om het eigenlijke volk, om den minderen stand te leeren zingen, betamelijk en in hebbelijk woord?

't Is moeielijk voorzeker, maar zou de marktzan-

[p. 57]

ger, die ons voor dezen zooveel kwaad deed, daartoe de geschikte man niet zijn?

't Geen hij bij ons volk verbrod heeft, zou hij weêrom kunnen goed maken. Hij toch is de meester, de leeraar op den buiten, die 't ongerijmdste kan goed en gangbaar maken. Die macht zou moeten benuttigd worden. Kon men den man zijnen armoedigen voorraad afnemen en hem deugdelijke, vrome, vaderlandsche ware in de handen steken, ons volkslied ware gewonnen.

Dit gedacht is verre van nieuw.

In den oud-hoogstudentenbond van West-Vlaanderen werd het menigmaal besproken, zooniet tot uitwerking gebracht. Op den Vlaamschen Landdag van Kortrijk, in 1899, heeft een knappe spreker in 't lange en in 't breede daarover gehandeld, voornamelijk met inzicht om ons volk te bereiden tot den aanstaanden grooten verjaardag van Groeninghe. Zijn woord vond grooten bijval, zijn besluit om daartoe hand aan 't werk te slaan onverwijld, werd met geestdrift begroet en zorgvuldig... bij de andere geleid waar het is te vreezen, zal blijven rusten...

Wie neemt er eens dit werk in handen, voor goed?

Zou het Davidsfonds, dat machtig en bemiddeld is hetzelve niet aanpakken?

Er ware, om te beginnen, eenen keus te doen van liederen, die waarlijk passen voor het volk, die vatbaar en verstaanbaar zijn voor den minderen man en geschikt om hert en geest van ons landevolk te verheffen. Liederen, die 't vaderland bezingen, de Vlaamsche minne, de Vlaamsche leute, de spelen van ons volk, immers al wat meest tot zingen praamt.

Bestaan er zulke liederen genoeg? Misschien...

Liederen zijn er genoeg: 't zij oude, die hedendaagsch om hunne eigenaardige schoonheid zoo neerstig ontgraven en voor den dag gehaald worden; 't zij nieuwe, die met het nieuw leven in Vlaanderen, als uit den grond gerezen zijn. Doch 't is te weten tot hoeverre zij voor het volk kunnen dienen.

[p. 58]

Maar, waren er geene genoeg voor handen, hoelang zou het moeten duren om ze te verwekken? Wilde 't Davidsfonds eenen oproep doen, eenen prijskamp uitschrijven, hoe lang zou men moeten wachten, om de handen vol te hebben, en om daaruit eenen bekwamen keus te kunnen doen? Eene geheele schare Vlaamsche meesters staan ten dienste van hun volk!

Dat hebben wij genoeg gezien als onze vriend Karel Heyndrickx, nog student zijnde te Leuven, zijn Liederboek voor studenten in 't leven riep. Al wie in Vlaanderen dichten of zingen kon, sprong den stouten, geestdriftigen jongen bij om zijn Vlaamsch en vaderlandsch reuzenwerk tot goed einde te brengen.

Zulk een goed werk kan hier wederom gesticht worden: ons volk van te lande moet uit zijne kunstarmoede opgeholpen, het ellendig dorper lied, ook het zedeloos en oproerig lied moeten zwijgen voor het beter, beschavend en veredelend lied, daar wij verlangend naar wachten.

H. Persyn.