Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 9

[p. 519]

Boekenkennis.

Bloei, door Edmond van Offel. Antwerpen, Smeding, 1896, 123 blz. kl. 8^o fr. 3,00.

Alweer zulk een ongeluksboekje, van eenen jongeling wiens gemoedsharp fijn genoeg besnaard is om te gevoelen, dat er in het menschelijk leven een aantal onverklaarbare raadsels te vinden zijn, en die meent dat hij, door het raadselachtig voordragen dier raadsels en het lardeeren van het opstel met eene reeks van woorden eigener vinding, dichtkunst beoefent, ja, een dichter is. Voorzeker een ganzenlever-pastei heeft dergelijke eigenschappen, al is men ook vreemd aan de vogelkwekerij. De truffels die er door heen spelen zijn voor velen van duistere afkomst - maar toch zijn wij in staat zulk eene spijs volop te genieten.

Anders is het met de geestvoortbrengselen van onze jonge mannen. In plaats van het geheim der duidelijkheid van onze groote dichters te bestudeeren, schrijven zij slechts wat de verbeelding hun voorspiegelt; hun talent gaat daaraan te gronde.

Van Offel heeft talent; er zijn enkele nette, dichterlijke gedachten in het boekje, maar de meeste bladzijden dragen de blijken van gebrek aan nadenken, aan studie, aan taalkennis.

Misschien bevat het werkje schoonheden die ons onopgemerkt zijn gebleven.

Wat wij vonden heeft ons afgeschrikt:

‘Oogen als droomen die het geheime geluk omringen’ (bl. 13).

‘Vlinderkens die regenen... in vleugelvlagen.’

‘Een vrouwken... dat danst tusschen de gezichtjes der bloemenwichtjes.’

‘Een viouwken... dat riekt uit elken lovertros zijn geurgelaat, blozende vrucht, zwaar van een zoen.’ (bl. 14).

‘In een vloed geluister beginnen de cimbels schril te galmen’ (bl. 15).

‘Mijn hart zoo van gloed rood zinkt het in 't zoo-veel toch zoo schoon; het zoo goede, en bezwijmt’ (59).

Nanoen: ‘De groote lust ligt stuur en stil’ (62).

‘Mijn dagen zijn een treurmoeras van denken hooplos hol en gruwlijk zwart. De dorre stengels die het lang gemart te boven kwamen, blijven, blijven wenken’ (72).

[p. 520]

‘In zuchten zwenken en nutteloos gepoog verdroomd’ (72).

‘Het leven.... heengezegen in 't gapende onvolbrachte.’

Zoo gaat het al voort in onverstaanbare tegenspraak.

Wat is dat: ‘Een hol moeras’, ‘Verdroomde inzichten’, ‘Het gapende onvolbrachte?’

Verder nog ‘De bleeke klokken!’

Het gepoog, voor: ‘het pogen’.

En wat willen die zoogenaamde ‘versieringen’: De man die zijn hemd uittrekt, van achteren te zien!

De spiernaakte, die een' stam in de aard schijnt te kloppen, waaraan hij geketend is; de duifjes die op een doodskop kirren, enz. enz.

Alles ongezond en gezocht, ja onverstaanbaar symbolisme, met eene sous van wansmaak en pretentie.

Om den wille der onpartijdigheid laten wij hier eenige voorbeelden volgen uit éene zeer gunstige beoordeeling van den heer W.G. van Nouhuys (Ned. Spectator, bl. 323 vlg.).

Deze uittreksels dienen om van Offels ‘gave om te verbeelden, het waargenomene en gevoelde tot beeld te maken’ in het licht te stellen:

‘De stilte heeft een groote kerk
Om 't bange donker opgericht.’

‘Het donker komt uit elke struik gekropen.’

‘Het groote zwarte vlot van 't land
Drijft heen naar 't onbekende strand.’

‘Het open venster aâmt het stille waaien.’

‘Ziehier weer regen voor het groen.
De dag kruipt als een natte duif
Weer in zijn hok.’

Men leze verder van Nouhuys' artikel van Bloei zelf en vergelijke die verzen eens bij die van Jan Lodewijks, in de Warande 1895 en 1896 verschenen.

Wij wenschen aan zulke boekjes geenerlei gunstig gevolg, maar aan den schrijver moed en gezonden lust tot oefenen en denken, want hij heeft talent.

A.T.

Geschichte der christlichen Kunst, van Fr. X. Kraus, Erster Band. Die hellenistische-römische Kunst der alten Christen, die byzantinische Kunst, Anfänge der Kunst bei den Volkern des Nordens. Freiburg im Breisgau, Herder'sche Verlagshandlung, 1896. VIII, en 621 blz. kl. f^o.

Dit werk is bestemd in twee boekdeelen te verschijnen, waarvan hier het eerste in twee groote afleveringen voor ons ligt, die elk meer dan 250 afbeeldingen vertoonen. De korte inhoud van dezen eersten Band wordt hierboven in den titel vermeld

[p. 521]

Ofschoon wij ter volledige bespreking van het werk het tweede deel willen afwachten, kunnen wij niet nalaten van na af aan alieeds op het gewicht van dit deel te wijzen, hetwelk in grondigheid al wat tot nu over dit onderwerp verschenen is achter zich laat.

De geleerde schrijver heeft bij dit werk bijzonder het denkbeeld voor den geest gehad de eerste christelijke eeuwen der kunst in betrekking tot de ontwikkeling van het Christendom te bespreken en den weldadigen invloed hiervan in 't licht te stellen.

Hij toont hoe vrij de kunst der Christenen zich ontwikkelde, en hoe slechts in onderdeelen, versiering enz. van grieksche of romeinsche overlevering werd gebruik gemaakt (bl. 212, vlgg).

Dat voor dit onderzoek de schrijver, als godgeleerde, geschied- en kunstkenner de eigenlijke man was, zal wel niemand ontkennen.

Deze Band is in vijf deelen verdeeld, waarvan het eerste als inleiding zich met de definitie der hier behandelde wetenschap en de studie daarvan bezig houdt.

Daarna worden in de eerste plaats de katakomben behandeld. De oorsprong daarvan wordt aan joodsche grafteekenen in Palestina toegeschreven, de gewichtigste worden hier afgebeeld.

Het hoofddenkbeeld wat in het derde boek wordt ontwikkeld is, dat de christelijke schilderkunst der eerste drie eeuwen enkel sporen toont van den alouden grieksch-romeinschen geest (bl 87); andere theorieën over dit onderwerp worden met zaakkennis onderzocht.

In het vierde boek is de oudchristelijke beeldhouwkunst aan de beurt, in de eerste plaats de oudste sarkophagen.

Als bekroning of samenvatting van alle drie kunstvakken treedt dan de bouwkunst op, eerst in de onderaardsche kerken, dan in de basilieken, bij welke gelegenheid de verschillende meeningen daarover al weder worden onderzocht, ofschoon de schrijver in 't algemeen met Rossi overeenstemt, namelijk dat de christelijke basiliek, van de eene zijde tot de open grafkapellen met drie absiden, en van de andere zijde tot de bijzondere hallen met drie schepen terug te brengen, en aldus een oorspronkelijk naar de behoeften der christenen ingericht gebouw en geen gewijzigd heidensch gerechtshof is (bl. 262, vlgg); dat de naam eerst in de 4^e eeuw voorkomt.

In het zesde boek wordt dan verder 1^o de verandering in het karakter der kunst, te beginnen met de 4^e eeuw besproken, de oudchristelijke mozaiek en de boekverlichting worden behandeld.

Het zevende boek geeft een overzicht van het zoogenaamde ‘kunsthandwerk’: goudsmederij, brandglas, munten. beeldhouwkunst in hout, enz.; het achtste eindelijk behandelt de liturgische voorwerpen en kleeding.

Met het negende boek vangt de strijd aan over ‘byzantijnsche kunst’; uitvoerig wordt hij gestreden; in het tiende wordt nog bijzonder de kunst bij de noordsche volken behandeld, waarbij ook de Völkerwanderung stil herdacht, en eene nieuwe bijdrage wordt geleverd tot de kennis van de beschaving der aan de Romeinsche almacht vijandige volken, die de humanisten altoos plegen ‘barbaren’ te noemen. Eindelijk wordt de invloed der orde van de benedictijnen behandeld.

[p. 522]

Gelijk gezegd is, komen wij op zooveel merkwaardigs later uitvoerig terug.

Wij hebben de nietige opmerking te maken dat de aloude kerk van Gervatius en Protasius te Tours (bl. 600) slechts nog bij overlevering bestaat. Zij stond op de plaats waar het geheel moderne aartsbisschoppelijk paleis is gebouwd; daaraan bijna grenzend staat de hoofdkerk in de vroegere middeleeuwen aan St.-Mauritius, vervolgens en heden nog aan St.-Gatianus gewijd, welke laatste, in de twaalfde eeuw aangelegd, twee oudere kerken heeft vervangen.

De uitvoerige inhoudsopgave wijst ons goed den weg door dit merkwaardig werk; de lijst der platen doet het overige. Een volledig namenregister, systematisch opgesteld, hopen wij aan het einde des werks te vinden.

A.T.

Dendermondiana. Onder dezen titel zet J. Broeckaert met bijenvlijt zijne archievenstudie voort en laat aflevering op aflevering daarvan met velerlei eigenaardige bijzonderheden verschijnen.

Burschenschaftliche Blätter. Berlin, Beunsch, n^o 4. Zij bevatten eene levensschets van den verdienstelijken D^r C.J. Hansen met portret en onder den titel ‘D^r Constant Jakob Hansen, der Vorkämpfer des Alt-Dietschthums in Vlandern.