Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 9

[p. 77]

Boekenkennis.

Wilhelmina-Album. - De boekhandelaar Brill te Leiden geeft uit: Koningin Wilhelmina-Album voor 1896, verzameld door Fiore della Neve. Het is verlicht met vier lichtdrukplaten naar schilderijen van hollandsche meesters en het portret van de jonge koningin; het boek is gebonden in fraaien stempelband, ontworpen door Wenckebach. Wij vinden hier letterkundige bijdragen van onze beste schrijvers, o.a. Fiore della Neve, (de heer van Loghem), Helene Lapidoth geb. Swarth, Johanna Van Woude, Anna Koubert, Edward B. Koster, Melati van Java, Van Nouhuys, Virginie Loveling, Pol De Mont, Seipgens, Cyriel Buysse, Heuvelman, Brom, van Gogh en anderen; de prenten zijn gevolgd naar Mesdag, Jakob Maris, Apol, Sadée. Het Album is, zoowel wat den druk als het portret der koningin aangaat, zeer gelukkig geslaagd. Daarbij zijn de meeste bijdragen van dien aard, dat zij op een jong hart eenen diepen, ernstigen indruk kunnen maken, wel geschikt om het voor te bereiden tot de moeielijke taak der regeering; zoo dat dit fraaie werk een gunstig onthaal verdiend heeft.

De Levende Taal. - Een boek voor gymnasia, hoogere burgerscholen en jonge onderwijzers, uit Nassau's geschriften verzameld en bewerkt door A.W. Stellwagen. Groningen bij J.B. Wolters 1895, 248 blz. 8^o, vijfde herziene druk.

‘De Levende Taal is een boek, dat, naar ik mag verwachten, eene toekomst heeft. Het zal zijne lezers vinden onder onze jonge onderwijzers, wien 't om een wezenlijken blik in 't eigenaardige der taal te doen is. Het zal in de school gebruikt worden door heeren leeraren van gymnasia, hoogere burgerscholen en normaalinrichtingen, die hunne leerlingen naast spraakkunst en woordafleiding een en ander willen geven van de praktijk in taal en stijl.’

Daar is behoefte aan een boek over de taal, dat haar ‘bespiedt in 't leven’.

De ‘Dietsche Warande’ kondigt den vijfden druk van voorgenoemd werk met groote voldoening aan en hoopt het ook in België in veler handen te zien.

[p. 78]

Het H. Cecilia Collegie enz. Amsterdam, C.L. Van Langenhuysen 1895, 56 blz. 8^o.

Ziehier wat de Heer de Bont, de uitgever van dit boekje, daarbij terecht opmerkt en aanhaalt uit de schriften van P. Allard, S.J.

‘Verleden jaar kwam bij Martinus Nijhoff eene zeer degelijke en nuttige Handleiding tot de Kerkgeschiedvorsching en Kerkgeschiedschrijving uit, van de hand van Dr Acquoy. De ‘edeldenkende en waarheidzoekende professor, zooals Pater Allard den schrijver terecht betiteld in de Studien XXVII^e jaarg, deel XLIII blz. 361, geeft in zijn werk aan beroeps- en dilettant-geschiedvorschers menigen nuttigen en praktischen wenk. Pater Allard in zijne recensie der Handleiding zegt dan ook: ‘Voor eerstbeginnenden is daar veel uit te leeren, en wat er te verbeteren mocht zijn, kan volgens de gezonde methode der Handleiding zelve verbeterd worden. Ook reeds gevorderden worden op klippen gewezen, waarop zij wellicht meer dan eens schipbreuk leden’. Op eene andere plaats schrijft de eerw. recensent: ‘Dat zijn wijze en leerzame lessen, in artistieke taalvormen gekleed. Mogen velen ze ter harte nemen.

Een dier ‘wijze en leerzame lessen’ is: De Verhaaltrant. De geleerde professor schrijft als volgt: ‘Twee menschen zullen hetzelfde verhalen, maar de een doet het dor en droog, de ander levendig en onderhoudend. Bij den een verveelt men zich, bij den ander geniet men. Dat is het geheim van den vorm. Meester over den vorm is alleen de artist. Voor hem neemt alles geest en leven aan. Hij ziet de dingen, waarover hij spreekt of schrijft. De niet-artist daarentegen blijft, bij gebrek aan voorstellingsvermogen, altijd min of meer buiten de zaken, die hij afbeelden wil. Intusschen - en hierop kan niet te veel nadruk worden gelegd - schuilt er in de geschiedschrijving als kunst een groot gevaar. Zij laat zich zoo licht verleiden, tot opoffering van de historische waarheid aan de artistieke schoonheid’.

‘Eene wijze les, en zeker van toepassing op enkele geschiedschrijvers, die te goeder trouw hunne verbeelding zoo laten werken, dat hetgeen zij verhalen geheel in strijd is met de historische waarheid. In den laatsten tijd is ook bij tijd en wijle aan de geschiedenis van Amsterdam geweld gedaan; wij lazen nu en dan verhalen, welke wel voortreffelijk gestileerd en boeiend geschreven zijn, doch welke den geschiedschrijver-kunstenaar verraden, die het met de historische waarheid niet al te nauw opneemt.’

Zoo schrijft de opsteller van dit boekje over het H. Cecilia College ‘dat in zeer nauw verband staat tot het H. Sacrament van Mirakel van Amsterdam’. De schrijver laat zich, door zijne verbeelding ‘geen parten spelen’, hij beweert zelfs ‘dor en droog’ materiaal te leveren tot opbouw der geschiedenis van Amsterdam;

[p. 79]

wij moedigen hem aan dien onafhankelijken zin te bewaren gelijk hij dien hier heeft getoond en wenschen aan het boekske eene ruime verspreiding

Relations entre les Pays-Bas et la Hanse teutonique au XVI^e siècle par Charles Piot.

De algemeene archivaris van Belgiė heeft in de schriften der Commission d'histoire (V, n^o 2, 5^e série du compte rendu) belangrijke bewijsstukken geopenbaard betrekkelijk den stillen strijd tusschen Farneze en de Vereenigde provinciën over den invoer van granen door middel van het hanseverbond. Men zag wederzijds in dat ook het uithongeren een goed middel was om over eenen vijand meester te worden.

Daarom stelde Farnese alles in het werk om wel den handel met de Spaansche Nederlanden levendig te houden, doch zoo mogelijk dien met de Vereenigde Nederlanden te ondermijnen.

Deze gedachten beheerschen de genoemde documenten, welke de heer Piot met eene geleerde inleiding heeft verrijkt.

Wij roepen op deze mededeelingen der Commission d'histoire de aandacht van het genootschap voor beschavingsgeschiedenis, onder den naam van Dr Buter, te Leuven bestaande, bijzonder de opmerkzaamheid van den heer Caeymaex, welke zich in naam van genoemd genootschap met het vraagstuk der Hanse te Brugge bezig houdt.

Simon de Toovenaar, door Karel Quaedvlieg. Hasselt, St.-Quintinus-drukkerij, 1894. 196 blz. gr. 8^o.

Hier ligt een recht goed episch gedicht in 18 kleine hoofdstokken voor ons. Historisch is de inhoud, dichterlijk de behandeling. De verzen, meest Alexandrijnen, getuigen van eene groote oefening en goeden smaak. De afwisseling van de versmaat is meestal zeer gelukkig aangebracht en menigmaal zijn de korte regels zoo vloeiend, dat zij zelfs eenigszins aan Vondel herinneren; zoo bijv. op bl. 105.

Waarheen vloeien tranen,
Die niemand zou wanen
In lanen met rozen beplant?

Wij vinden elders ook zeer gelukkige rijmen, o.a. bl. 183.

Dicht bij den weg genaamd de Via triumphalis,
Die voor het Christendom de plek der zegepraal is.

Niet alleen als prijsboek zouden wij het werk aanbevelen, maar elken liefhebber van goede poezie opwekken het zich aan te schaffen, dewijl hier een edel onderwerp in edele taal is behandeld. Kleine

[p. 80]

aanmerkingen zouden wij willen maken; b.v. de afwisseling van het toonteeken in Caésar, Caesdar, naar eisch van het vers (zie bl. 1, 174, 193, 194), Cúpido, voor Cupīdo 9; de verandering van het rythmus op bl. 21, die mij niet gelukkig voorkomt.

Doch dit zijn onbeduidende kleinigheden, welke aan de waarde van het geheel niet veel afbreuk doen.

't Is niet te verwonderen dat de keurraad voor den vijfjaarlijkschen prijs van letterkunde het werk beschouwde als een dergenen, welke voor de bekroning in aanmerking zouden kunnen komen.

Premiers Principes d'Economie politique par Charles Périn. Paris, Librairie Victor Lecoffre, 1895.

Een kort en bondig handboek der Staathuishoudkunde, in katholieken geest, door een ervaren en kundig man geschreven, werd sedert jaren te vergeefs gewenscht en gezocht.

Bovenstaand werk van den rustenden hoogleeraar voorziet op uitstekende wijze in deze lang gevoelde en betreurde behoefte. Hij voegt de verspreide deelen der wetenschap in zijne vorige werken breedvoerig behandeld, hier tot een stelselmatig geheel samen, en beschouwt de vragen bij het volle licht der eerste beginselen; niets is trouwens meer geschikt om bij den lezer eene vaststaande, wetenschappelijke overtuiging te wekken.

Het is voorzeker noodzakelijk op het gebied der staathuishoudkunde rekening te houden met geschiedkundige feiten en de vruchten der ervaring; maar men vergete niet te midden van den overvloed der verschijnselen en daadzaken, dat ook deze wetenschap, hoezeer aan de ervaring verbonden, hare beginselen en algemeene grondregels heeft. In het licht der gebeurtenissen van den laatsten tijd gaan veler oogen open, en beginnen waarheden in te zien, welke men vroeger in hooge en lage kringen, in de wetenschap en in de arbeidsklasse niet wilde erkennen. Geen betere dienst kan men der katholieke wetenschap en aan hare instellingen bewijzen dan hare grondbeginselen in het volle daglicht te stellen.

Volgens den heer Périn neemt de economie tot uitgangspunt de hoogste waarheden op welke het menschelijk leven rust. En men verwondere zich niet dat ter gelegenheid van de leer van den rijkdom, de schrijver de diepten der geestelijke wereld en de geheimen der ziel peilt. Want de geest beweegt de stof, de stoffelijke wereld is een beeld der onstoffelijke en geestelijke; wanneer de mensch door zijn arbeid op de stof den stempel der waarde drukt doet hij niets anders, dan aan de beginselen der hoogere orde eene stoffelijke uitdrukking geven. De maatschappij leeft even als het individu door den geest; zij houdt zich staande en ontwikkelt hare krachten of gaat achteruit en lijdt aan gevaarlijke kwalen naarmate haar geestelijk leven bloeit of kwijnt.

Deze beginselen staan lijnrecht tegenover de grondstellingen

[p. 81]

der liberale economie wier gezichteinder binnen de enge perken van dit leven ligt, en wier hoogste doel de stoffelijke welvaart is.

Om de vorderingen van deze verderfelijke leer tegen te gaan, vestigen wij de aandacht op het onlangs verschenen werk van den heer Périn. Het behoeft geen betoog dat de maatschappelijke vragen in eng verband staan met de staathuishoudkunde, en zonder degelijke studie raadsels blijven. Nu wordt er overal veel gesproken, geschreven en gekrakeeld over den toestand der maatschappij; iedereen waant zich geroepen een krachtig geneesmiddel tegen de bestaande kwalen aan te wijzen, maar wie de gevierde heilmiddelen van naderbij beschouwt, ontwaart weldra, dat het den schrijver aan de noodige kennis ontbreekt, en hij door de onbekendheid met de beginselen, ondanks de beste bedoeling, het spoor bijster is en op de klippen van het socialisme strandt.

De naam van den schrijver waarborgt de christelijke strekking en de wetenschappelijke waarde van het boek; lange jaren doceerde de heer Périn de staathuishoudkunde te Leuven; hij schreef werken, die hem eene eereplaats onder de eerste economisten van onze eeuw verschaften; als rustend hoogleeraar volgde hij ook in de jongste jaren met opmerkzaamheid de verschillende stroomingen op economisch gebied.

De Ercychek over den toestand der werklieden was bestemd de eenheid der katholieken in de sociale vraagstukken te bevorderen; feitelijk bracht zij hunne verdeeldheid aan den dag. Dit gewichtig document plaatst nochtans de wezenlijke bestanddeelen der economische wetenschap in het volle licht der christelijke beginselen, maar ten gevolge der tegenstrijdige verklaringen werd zijn invloed verzwakt en verlamd. Terwijl eenigen in hun onbezonnen ijver in de Encycliek de leer der socialisten vinden, gaan anderen te ver achteruit en willen de wetenschap terugvoeren tot een tijdperk waar andere zeden en behoeften, andere regels en wetten heerschen. Daarom is het hoogst noodzakelijk de eerste beginselen uiteen te zetten van de economie, welke de katholieken volgens de lessen van het Evangelie kunnen en moeten volgen en huldigen.

Moge het nuttige werk vele lezers vinden!

Dr. A. Dupont.

Limburgsch Jaarboek, 3^e boek. Bilsen, Simoens en Bollen, 1896.

Als altoos in gr. 8⁰ formaat gedrukt en versierd door deftige bijdragen maakt dit werk opnieuw eenen ernstigen indruk en bewijst een ijverig en kunstzinnig streven.

Wij vinden daarin verhandelingen over den ‘Oorspronkelijken mensch in Limburg’ (Geraets), herinnering aan de romeinsche oudheden (Huybrigts), zoowel als de goederenverdeeling in de 18^e eeuw (Cuvelier); Levensberichten: Van Eyck (Doornkapper) en andere

[p. 82]

schilders (Swennen), J.L. Hendrix (Stinissen); Gedichten, soms ‘met het hoofd op een donzen wolk’ (Lambrechts, Buckink), andere Liefde- en Smartgedichten (Schryvers, Swennen, Prenau, Doornkapper, Bouts), verhalen (Huysmans, Duqué) en eindelijk de verslagen der Limburgsche maatschappij voor letterkunde en wetenschap. Het boek is belangrijk voor de kennis der plaatselijke geschiedenis. Meer zoeken de uitgevers ook niet, gelijk de titel Limburgsch Jaarboek duidelijk bewijst, anders zou men liever Limburgs Jaarboek geschreven hebben.