Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 8

[p. 506]

Bijlagen.

De Karikatuur in Frankrijk.

De Fransche karikatuur - is het een kunst der décadence, gelijk eenigen beweren willen? - geniet op dit oogenblik alle mogelijke waardeering. Een harer meest talentvolle vertegenwoordigers, Willette, is, wegens zijn karikaturen, ridder van het Legioen van eer geworden; de gewijde zalen van de klassieke Ecole des Beaux-Arts worden voor een tentoonstelling van karikaturen geopend, en de geheele Fransche en ook een deel der buitenlandsche pers wijdt haar aandacht aan het werk van Grand-Carteret, Les moeurs et la caricature en France, een werk dat niet zoo duur is als het zijn kon (30 francs) en met 8 gekleurde platen, 45 platen buiten den tekst, en 490 illustratiën in den tekst is versierd.

Men moet bekennen, dat de karikatuur al deze onderscheidingen tegenwoordig waard is. De groote vrijheid van drukpers onder de republiek, de ruime verspreiding der geïllustreerde bladen, de goedkoopte der reproductie en vandaar ook de goede honoraria van de teekenaars, zijn oorzaak, dat zich uitstekende talenten aan het vroeger vaak geminachte en ook slecht bedeelde genre gewijd hebben. De politieke grootheden laten zich gewillig bespotten; Ferry's neus en bakkebaarden, Gam-

[p. 507]

betta's baard en oogen, door de karikatuur overdreven, hebben hun zeker weinig kwaad gedaan; al de jaren zijner regeering heeft Grévy het zonder ergernis geduld; dat de Triboulet hem voorstelde als Grigou Premier, een stompzinnigen dwingeland, onafscheidelijk van zijne eend Bébé, of dat andere hem père éternel of soliveau noemden, en als de balk afschilderden, waarop de kikvorschen dansen. Reeds drie jaar geleden had de Courrier Français een karikatuur van hem, waarop men Wilson zag, in een winkel dekoratiën en lintjes verkoopend, met Grévy als boekhouder achter den lessenaar; en le premier gendre de France deed niet de minste moeite om de majesteitschenners te straffen.

De komische bladen, die te Parijs verschijnen, zijn talloos. Drie daarvan hebben reeds een lang leven achter zich; vijf andere, sedert 1878, met de ‘république des républicains’ - het présidentschap van Grévy - opgericht, hebben zich een krachtige positie weten te verwerven. Onder deze zijn er twee anti-republikeinsche, de Triboulet, in 1878, de Pilori, in 1880 opgericht. Het oudste der bestaande bladen is de Charivari, het eenige dat dagelijks uitkomt. Het werd in 1832 gesticht door Philipon, die als organisateur nog meer talent had dan als teekenaar en zich uitstekende krachten wist toe te voegen. Het was Philipon, die langen tijd Daumier en Gavarni in beslag nam. Nu nog tracht hij het beste voor zich te houden; voor Gavarni kan men Grévin als plaatsvervanger beschouwen, Daumier's plaats is inderdaad niet vervuld. Cham, die in 1879 overleed, had niet de diep komische kracht, die de karikatuur tot eene hoog-philosophische kunst kan maken,

[p. 508]

maar bezat daarentegen het talent, iedere gebeurtenis van den dag terstond in karikatuur om te zetten, hetgeen voor een blad als de Charivari eene levensquaestie is.

Het Journal Amusant, ook eene schepping van Philipon, vermijdt de politiek, zijn teekenaars zijn de elegante Grévin (geboren 1827 te Epineuil, dép. de l'Yonne), de teekenaar der parisienne in al hare gedaanteverwisselingen, en Mars (een Belg, geboren 1849 te Verviers) wiens bekoorlijke marquises, bébés en danseressen een pendant vinden in zijn onuitstaanbare gommeux en pschutteux. Men kent zijn drietal, Guy, Gaston en Gontran, de onafscheidelijke salonbezoekers; Grand-Carteret reproduceert de plaat, waarop zij hun nieuwste wijze om de vrouw des huizes te groeten in praktijk brengen; met de beide duimen in de broekzakken, den monocle in het rechter oog en automatisch knikkend, dom, plechtig, chic en leelijk. Met Grévin en Mars traden langen tijd op Léonce Petit, met zijn boerengeschiedenissen, en Léonnec met zijn matrozen.

Na beide groote bladen komen La vie parisienne, in 1862 door Marcelin gesticht, dat meer tekst heeft en duurder is dan de andere. Het maakt meer pretentie op kunst, en geeft, behalve illustratiën in ernstiger genre, ook in zijne karikaturen vaak belangrijke kritieken op litteratuur en muziek.

De charge van Sarah Bernhardt is in dit blad meest uitstekend getroffen.

De Caricature, in 1880 gesticht, heeft tot voor-

[p. 509]

naamsten teekenaar Robida (geboren 1848, te Compiègne), die ook voor het Journal Amusant gewerkt heeft. De Chat noir, in 1882 opgericht, is het orgaan van de kunstenaarstaveerne die denzelfden naam draagt, en wordt meest geheel gevuld door Caran d'Ache (E. Poiré).

De geniaalste van al deze teekenaars is zeer zeker Willette, die nu geheel aan den in 1884 opgerichten Courrier Français behoort. Willette is in 1857 te Châlons geboren. De Courrier Français is eigenlijk alleen opgericht als reclameblad voor de pastilles van een kwakzalver; later is het door de vrienden van Boulanger als reclamemiddel gebruikt; al deze wisselingen heeft Willette meegemaakt, maar steeds zijn eigen fantastisch talent hoog gehouden. Willette's doodendansen, zijn naakte vrouwen, zijn onnatuurlijke fantasieën hebben soms iets schokkend pijnlijks, iets droevigs en wreed liefelijks. Willette heeft ook de oude ballettypen, Pierrot, Colombine, met nieuw leven begiftigd; zijn moderne Pierrot doet huiveren en lachen tegelijk.

Behalve de karikaturisten van het oogenblik behandelt Grand-Carteret ook de vroegere beroemdheden, Traviès (1804-1859), die den dwerg ‘Mayeux’ tot een type maakte; Daumier (1808-1879), den schepper van ‘Robert Macaire’; Gavarni (1801-1866), wiens teekeningen werden geëvenaard door het geestige der bijschriften; Henri Monnier (1805-1877), den vader van den onsterfelijken ‘Joseph Prudhomme’.

Het werk van Grand-Carteret is niet alleen een rijke verzameling, het is tevens een voorbeeld van historische kunstkritiek en degelijk onderhoudenden stijl.