Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 8

[p. 193]

Omroeper.

Toonkunst.

Franciscus wordt den 26ⁿ Maart te Liverpool uitgevoerd, onder leiding van Sir Charles Hallé, en in de maand September op het groote Triennial musical Festival te Cardiff, dat drie dagen zal duren, en waar meester Tinel zijn Oratorium en Sir Joseph Barnby de andere uit te voeren werken zal dirigeeren.

Helsche voor hemelsche muziek. - In den tijd toen de archieven van België als mummiën ingebalsemd, onaangeroerd lagen, in den tijd toen niet alleen onverschilligheid maar afkeer en minachting heerschte voor de kennis der oude vaderlandsche letteren, die van de vroegere grootheid van België getuigden, omdat men de taal verachtte waarin die meesterwerken waren geschreven - in dien tijd riep de oude J.F. Willems († 1846) luid uit en schreef 't in den Messager, in 't fransch, opdat hoog en laag, groot en klein het wél zouden verstaan: ‘Les étrangers emportent les trésors de nos ancêtres,’ hetgeen wilde zeggen, dat al de belgische wedergevonden oude schriften, door Mone, Hoffmann, Warnkönig, Kausler, enz. in Duitschland en Nederland werden gedrukt en gelezen...

Sedert 35 jaren bestaat er eene orgelschool te Mechelen in de beroemde, eeuwenoude metropool... Uitmuntende leerlingen zijn daaruit voortgekomen. Waar moet men ze zoeken?...

Antwoord. L. Vanhoutte te Portsmouth, J.B. Van Craen te Phipsborough, enz.

Dezen keer zijn het ‘Les Anglais qui emportent les trésors de la Belgique’ terwijl een vreeselijk orgelgerommel in België de gemeenten ergert, die niet afgestompt zijn voor de kunst der heilige Caecilia. Sapienti sat.

De firma Breitkopf u. Härtel te Leipzig heeft het eerste deel uitgegeven van eene verzameling Denkmaler Deutscher Tonkunst, en wel: Samuel Scheidts, Tabulatura nova, door Max Seiffert bewerkt.

Zulke uitgave vereischt veel zorg en kunde. De oude muzieknoteering verschilt veel van de onze, en heeft allerlei fijnheden, die de gewone leek niet verstaat; de polyphonie moet menigmaal uit eene enkele stem worden afgeleid. De teksten worden niet altijd naar lettergrepen onder de noten geplaatst; drukfouten komen in menigte voor.

Eene commissie heeft zich gevormd, bestaande uit de heeren Martin Blumner, Johannes Brahms, Friedrich Chrysander, Heinrich von Herzogenberg, Hermann von Helmholz, Joseph Joachim met de philologen Adolf Tobler en Karl Weinhold, alsmede het hoofd der genoemde firma, Oscar von Hase, om het werk voort te zetten.

[p. 194]

De heer Florimond van Duyse schrijft aan het bestuur:

‘Het is zeer vleiend voor mij, dat mijn schrijven voor een deel in de Dietsche Warande (bl. 86) is opgenomen. Maar (daar zijn een paar drukfouten blijven staan) ik had moeten zeggen: De oude modi zoowel in den kerkzang als in het volkslird kunnen moeilijk harmonisatie verdragen. In den regel mag men zeggen, dat waar de meerstemmigheid begint de oude toonaard eindigt.

Eerlang laat ik u een onuitgegeven gedichtje (pastiche) van mijn vader, een liedje in den ouden trant, met de muziek ook in den ouden trant, geworden.

Vriendelijke groetenis.

van Duyse.’

Bouwkunst.

Het Rijksdagsgebouw in Berlijn, de grootste, plechtigste bouw, welke in de laatste jaren in Europa en elders is tot stand gekomen, al heeft hij ook zoo vele millioenen niet verslonden als het gerechtshof te Brussel - het nieuwe rijksdagsgebouw schijnt, naar alle getuigenissen, zoowel esthetisch als practisch eene rij van gegronde opmerkingen toe te laten.

Merkwaardig zijn voorwaar deze twee bijzonderheden: 1^o dat men tot het laatste oogenblik niet wel heeft geweten hoe men (zinnebeeldig gesproken) den haan op den toren moest plaatsen, en 2^o het niet eens kon worden, hoe of de bestemming van het gebouw door eene kenspreuk zou worden uitgedrukt.

De eene wilde het woord ‘keizer’ op den gevel zien prijken, de andere het woord ‘volk’, de derde het woord ‘leger en vloot’, wat nog niet zoo oneigenaardig zou zijn, omdat over de millioenen voor krijg te land en te water het allermeest wordt verhandeld.

Eindelijk viel het iemand in voor te stellen de woorden uit Matth. 12, 36 er op te plaatsen:

‘Ik zeg u, dat de mensch moet rekenschap afleggen bij 't laatste oordeel, van elk nutteloos woord wat hij zal hebben gesproken.’

Maar foei! dat ware toch al te... piëtistisch!!!

Beeldhouwkunst.

Het twaalfde eeuwfeest van St. Lambertus, patroon van Luik, zal onder andere gevierd worden door de herstelling van het heerlijk kunstwerk, de reliekenkast aan den heilige gewijd.

Eere zij aan geestelijke en wereldlijke gezagvoerders, die zulke goede voorbeelden geven!

Afgezien van de christelijkheid der gedachte, is het een schoon ondernemen de hand te slaan aan de kunstrijke overblijfselen van vroeger eeuw en ze door herstelling of voltooiing opnieuw te doen leven voor het volk.

[p. 195]

Een christelijk volk slaat bijvoorbeeld onbevredigd het oog op de onvoltrokken torens van S. Gudula en S. Romboud, terwijl het vergast wordt op de standbeelden van Boduognat, van eenen van de Weyer en andere verdedigers (?) van het vaderland, zonder dat het daarvoor het minste hart heeft, en zonder dat de schoonheidszin daar 't minst door wordt verheven. Vanitas, vanitatum!

De goudwerker, voor de herstelling der reliekenkas gekozen, is de heer J. Wilmotte. Tot teekenaar was de helaas overleden J. Bethune bestemd.

Letteren.

Michiel de Swaen. - In de Zuid-nederlandsche maatschappij van Taalkunde (zie hierboven, bl. 88) hield de heer Pol de Mont eene voordracht over Michiel de Swaen, geboortig van Duinkerken (1654), en aldaar in Mei 1707 gestorven. De verdiensten van Michiel de Swaen worden in de geschiedenis onzer letterkunde niet gewaardeerd zooals het zou behooren. Hofdijk en Everts vermelden enkel zijnen naam; Jonckbloet spreekt er zelfs niet van. In het Zuiden echter werd hem meer recht gedaan door J.F. Willems, Snellaert, Van Duyse en Alberdingk Thijm. Eenige feiten uit zijn leven bewijzen, dat hij bij zijne tijdgenooten in groot aanzien stond; zoo is o.a. bekend, dat, bij zijn afsterven, zijne ter aardebestelling op stadskosten geschiedde. De Swaen werkte veel voor de Duinkerksche rederijkkamer De Karsouwieren, later De Verblyden in het Kruis geheeten. In 1694 verscheen van hem de vertaling van Le Cid, naar den eersten Franschen druk, en in 1700 Andronicus (naar Campistron); denkelijk vertaalde hij ook Cinna, en leverde hij meteer tal van prijsdichten en allerlei stukken in den trant der Rederijkers uit dien tijd. In 1702 stelde hij ook een gelegenheidsgedicht op, bij het overlijden van den Duinkerkschen zeeheld Jan Bart. Zijn hoofdwerk is echter Het Leven en de Dood van onsen Saligmaker Jesus-Christus, rymkonstig beschreven door M. de Swaen, in syn leven Prince der Reden ryke Gilde tot Duynkerke. Het verscheen eerst, in twee deelen, ten jare 1767, alhoewel hij het reeds op het einde der XVII^e eeuw had afgemaakt. - Een ander merkweerdig opstel van de Swaen is het oorspronkelijk tooneelstuk De zedelyke dood van Keyzer Karel, dat in het jaar van De Swaens dood (1707) verscheen, en door Jan Frans Willems in het Belgisch Museum van 1843 werd overgedrukt. In 1891 gaf de heer Looten insgelijks een tooneelwerk van M. de Swaen in het licht; het is getiteld: De Gekroonde Leers, en werd in 1688 tot Duinkerken opgevoerd.

Na deze en andere bijzonderheden over de werken van den Fransch-Vlaanderschen rederijker, spreekt de heer de Mont over de Swaen's letterkundige verdienste. Dat Vondel, vooral door zijn Lucifer,

[p. 196]

een weldoenden invloed op de Swaen's dichtertalent gehad heeft, valt aanstonds in het oog. De schrijver van Het Leven en de Dood van onsen Saligmaker munt uit door de zuiverheid zijner bewoording, welke des te merkweerdiger voorkomt, daar de invloed van het overvleugelde Frankrijk toen zeer nadeelig op onze taal werkte; zijn vers, het alexandrijnsch eposvers, weet hij op zeer artistieke wijze af te wisselen, zoodanig dat men bij de Swaen die eentonigheid niet tegenkomt, welke zooveel andere pennevruchten van die eeuw ongenietbaar maakt. Als landschapsdichter bezat hij echte verdiensten, en menige zijner karakterschetsen wekt insgelijks de bewondering der critiek door de juistheid en verhevenheid der beelden en de gespierdheid der uitdrukking. Jammer voor onzen Duinkerkschen zanger, dat hij soms wat veel naar Cats heeft geluisterd, en dan in langdradigheden, ja wel eens in platheden vervalt, die veel goeds deerlijk ontsieren. Dit belet echter niet, dat aan M. de Swaen eene eereplaats in de geschiedenis onzer letteren toekomt, en dat hij, naar de Mont's gevoelen, nevens Luyken en Van der Goes, zelfs boven Vollenhove, dient geboekt te worden. Spreker leest ons ondertusschen eenige welgekozen bladzijden voor uit het hooger vermeld Leven van onsen Saligmaker, en uit een tweede werk getiteld: Zedelyke Rymwercken en Christelyche Gedachten door M. de Swaen. Ghedruckt tot Duynkerke by Pieter Labus, Boeckdrucker ende Boeckverkooper in den Bloem-Korf, 1722.

Muyldermans.

Koninklijke Akademie. - Zitting van den 11ⁿ Februari. Dr. H.C. Rogge leest een levensbericht van wijlen den geschiedschrijver prof. De Hoop Scheffer.

De heer van Riemsdijk biedt eene photographie aan van het Charter van 1083, waarbij grf. Dirk V de bezittingen der abdij Egmont bevestigt.

Koninklijke Vlaamsche Academie. - Zitting van Januari. Er wordt besloten letterkundige studiën te doen schrijven: van David (door kan. Daems), van Ledeganck (door Dr. Claeys), van Dautzenberg (door Hiel), van Snellaert (door J. Obrie).

Zitting van Februari. Budget. Keurraden voor den uitgeschreven wedstrijd gekozen.

Tot keurraad voor den 5 jaarlijkschen prijskamp van nederlandsche letterkunde zijn door koninklijk besluit benoemd, de leden der Academie: Alberdingk Thijm, Bols, Daems, De Potter, Janssens, Mathot. Id. voor den driejaatlijkschen prijskamp van tooneelletterkunde: Alberdingk Thijm, De Potter, Hiel, Micheels, Sermon.

Folklore. - Het Genootschap ter bevordering der christelijke beschavingsgeschiedenis, gevestigd te Leuven, onder den titel Dr. Constantius Buter, met de kenspreuk Constantiâ, zal zich bezig

[p. t.o. 197]

Folklore. Dietsche Warande, 1895, bl. 183.
Elsevier's geïllustreerd maandschrift.
Gent, drukk. A. Siller
HUWELIJKSRIJTOER IN NOORD-HOLLAND
naar eene schilderij toebehoorende aan Mevrouw van Walchren, te 's Gravenhage.

[p. 197]

houden met het bijeenbrengen van sprekende bijzonderheden uit het Volksleven van Noord- en Zuid-Nederland, op de wijze gelijk dit door verschillende genootschappen en hoogescholen van het buitenland wordt gedaan.

Dr. Buter, waarvan reeds herhaaldelijk in de Dietsche Warande werd gesproken en waaraan zij medewerkers als Eerw. HH. Van Coillie, Goossens, Soens, HH. Lebon, Lecoutere en anderen heeft te danken, zal beginnen met de uitgave van Huwelijksplechtigheden in de Nederlandsche provinciën. Een aantal jonge geleerden hebben hunne medewerking toegezegd.

Er wordt eene bijzondere kas aangelegd ter vergoeding van de zendingskosten en de medewerking.

Hierbij eene plaat als proef.

Splinters.

Burgerlijk huwelijk. - De Nederlandsche Spectator trekt op tegen het burgerlijk huwelijk (!) (bl. 39, 1895) ter gelegenheid eener zeer lange beoordeeling van Uit vrije beweging, van Therese Hoven. Het blad zegt: ‘Laat de Staat zijne beschermende hand nu eens uitstrekken over andere zaken... De mensch zelf worde mondig.’

Dat klinkt als eene klok!

Leve de mondigheid!

Friesche spreekwoorden.

Aad Wagners heere jern het klappen fin de swijpe.

Grette aersen behove wijde broocken.

[p. 198]