Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 7

[p. 657]

Vondeliana.

Unger's Vondel-uitgave ‘betutteld’.

De 21^e aflevering wordt zoo goed als geheel in beslag genomen door de Leeuwendalers, alleen nog gevolgd van de Herderskout tusschen Melibeus en Tityr.

Alvorens mij aan 't ‘betuttelen’ te zetten, moet mij een groote grief tegen deze zoogenaamde ‘voortzetting’ der Vondel-uitgave van wijlen D^r J.-A. Alberdingk Thijm van het hart. Het staat mij nog levendig voor den geest, hoe deze zich soms luide beklaagde over de ‘slordigheid’, waarmede zelfs Van Lennep, maar vooral Van Vloten hunne Vondel-edities bezorgd hebben. Weinig dingen nu waren den man, wiens voortzetter de Heer Unger heet te zijn, meer naturwidrig dan slordigheid. En nu is juist dit gebrek in mijn oog het meest kenmerkende, wat deze editie des Heeren Unger onderscheidt. Wij zijn niet in de gelegenheid de twee Unger-uitgaven van Vondel onderling te vergelijken; hoogst waarschijnlijk zullen zij als zusje en broertje elkander gelijken: welnu, het broertje ziet er zeer slordig uit.

Het ontbreekt deze uitgave vooreerst aan methode. Wat stelt de Heer Unger zich voor te verklaren? En hoe? Wil hij telkens, wanneer eene uitdrukking in Vondel iets anders beteekent dan wij er tegenwoordig door plegen te verstaan, ons op dat verschil opmerkzaam maken? Zoo althans is alleen te verklaren, hoe ons tallooze malen herhaald wordt, dat bv. wil hier zal beduidt, dat honk gelijk is aan huis, slecht aan eenvoudig enz. Maar dan is niet te verklaren, hoe andere woorden en zinswendingen, die den tegenwoordigen lezer veel raadselachtiger moeten voorkomen, zonder uitlegging blijven. Eerste gebrek: onredelijke herhalingen en leemten.

Ziehier eenige voorbeelden der eerste:

Bl. 389 v. 674	Zorgt: vreest.
Bl. 393 v. 755	Past: zorgt.
Bl. 435 v. 1776	Past: zorgt.
Bl. 438 v. 1848	Past: vreest.
Bl. 390 v. 690	Slaken: loslaten.
Bl. 407 v. 1083	Te slaken: los te laten. [Och kom!]
Bl. 393 v. 745	Vroomsten: dappersten.
Bl. 440 v. 1919	Vromigheid: dapperheid.
Bl. 399 v. 867	Klokken: stemmen.
Bl. 407 v. 1078	Klok: stem.
Bl. 403 v. 945	Lessen [sic]: blusschen.
Bl. 439 v. 1908	Lesschen: blusschen.
Bl. 403 v. 969	Wil: zal.
Bl. 439 v. 1903	Wil: zal.
Bl. 421 v. 1447	Deizen: deinzen.
Bl. 443 v. 2003	Deist: deinst.

[p. 658]

Bl. 423 v. 1499	Wat vordert dit: wat helpt, baat dit.
Bl. 427 v. 1609	Iet vorderen: versta: eenig voordeel aanbrengen.
Bl. 418 v. 1345	Hoe na: welnu.
Bl. 434 v. 1730	Hoe na: wel, welnu. [Wel, wel!]
Bl. 417 v. 1315	Gebeuren: te beurt vallen.
Bl. 439 v. 1899	Gebeuren: te beurt vallen.
Bl. 420 v. 1418	Kleven: blijven hangen, het leven laten.
Bl. 443 v. 1992	Kleven: het leven laten.
Bl. 424 v. 1512	Suffer: lafaard.
Bl. 443 v. 2004	Suffer: lafaard, enz.

Waar ging het heen, wilden wij ons niet bij éene aflevering bepalen, maar verschillende naast elkander leggen? De Heer Unger schijnt al een zeer geringe gedachte van het herinneringsvermogen zijner lezers te koesteren, die zich natuurlijk wel zullen wachten aan een dergelijk gebrek bij hem zelven te denken. Wij konden nog, ten gerieve des lezers, vrede hebben met al die herhalingen, indien wij hier met eene uitvoerige commentarie te doen hadden, indien althans zooveel belangrijkers niet onverklaard bleef. Nu echter is 't eenvoudig bespottelijk.

Een tweede gebrek aan methode openbaart zich hierin, dat sommige uitdrukkingen bij haar eerste optreden onverklaard en dus, gelijk eene verklaring veronderstelt, onbegrepen blijven, om eerst bij een tweeden of derden keer te worden opgehelderd.

Zoo bv. had reeds v. 175 (bl. 373) Wouter Kommerijn aangesproken met ‘O bestemoêr! gij zijt te grijs’ enz. Bestemoêr bleef hier onverklaard. Maar zie, daar komen we aan v. 639 (bl. 388) en op ‘Oude besten’ vloeit thans het licht bij stroomen en vernemen wij: ‘beste vader en beste moeder was vanouds, evenals bon papa en bonne maman in 't Fr., de meer gemeenzame benaming voor ‘grootvader’ en ‘grootmoeder’. - Intusschen, al is die opheldering in zich zelve waar, zij staat hier ook daarom te onpas, wijl er uit volgen zou 1^o) dat Wouter Kommerijn als zijn ‘grootmoeder’ aanspreekt, en 2^o) Oude besten hier zou beteekenen: oude grootvaders en grootmoeders, wat geen van beiden steek houdt.

Zoo wordt de zegswijze in 't honderd, die wij reeds in v. 499 ontmoetten: ‘wij slaan er naar in 't honderd’, eerst (schoon tamelijk overbodig) toegelicht op v. 861, waar Goverts knecht ‘een eiken kneppel smijt in 't honderd, in den hoop’ enz. door de verzekering, dat in 't honderd beteekent: ‘in het wilde’.

Een derde gebrek aan methode is dat de Heer Unger, en dan gewoonlijk uit Van Lennep, hier en daar voor zijn kader veel te breedsprakige en soms ook treurig onbeduidende aanteekeningen ten beste geeft. De beide vorige aanhalingen leveren er mede voorbeelden van. Noodeloos uitvoerig zijn bv. de noten op v. 993-996 (bl. 404) en v. 1188 (bl. 412). Onbeduidend die op v. 679 (bl. 390): ‘Vervarelijk: verschrikkelijk’; v. 1167 (bl. 411): ‘Verschuilen: wegschuilen’; v. 654 (bl. 389): ‘Speulen: spelen, naar [o.a.] de Noord-Holl. uitspraak,’ enz.

[p. 659]

Een vierde verschijnsel van de zorgeloosheid, waarmede deze uitgave behartigd wordt, zijn de betrekkelijk vele en soms zeer zinstorende drukfouten. Ziehier enkele:

Bl. 387 r. 1 v. o	staat: onderstand,	lees: onverstand.
Bl. 413 v. 1232	staat: Zoo loogt,	lees: Zij loogt.
Bl. 418 v. 1348	staat: Hoe nu?	lees: Hoe na?
Bl. 423 r. 2 v. o	staat: verstrekt,	lees: versterkt.
Bl. 448 v. 2139	staat: te vervaren,	lees: is vervaren.
Bl. 448 onderste regel	:huwde,	lees: huwe; en men plaatse

dezen geheelen regel boven den voorgaanden!

Wij wenschen voor ditmaal niet verder te gaan, ofschoon we nog achter menige aanteekening een vraagteeken hadden te zetten, en ons voor 't vervolg te bepalen tot het onder theologisch oogpunt onjuiste, wat het den Heer Unger misschien lusten zal uit Van Lennep af te schrijven. Deze, niet J.A. Alberdingk Thijm, is de man, wiens onder meet dan éen opzicht verouderde arbeid door den Heer Unger wordt ‘voortgezet’, d.w.z. in handiger formaat, maar zeer onhandige bewerking, andermaal bij het publiek wordt binnengesmokkeld, onder de vlag van Alberdingk Thijm.

Den Haag.

J.C. Alberdingk Thijm.

Tijdschrift voor Nederlandsche taal- en letterkunde. XIII, N.R.V, 3. bl. 179 ‘Vondel en het Shakespeare-sonnet.’

S.J.C.B. wil hierin aantoonen; ‘1^o dat Vondel waarschijnlijk door de te Amsterdam gevestigde uitgewekene Engelschen met den vorm van het zoogenaamde Shakespeare-sonnet is bekend geworden en even waarschijnlijk van hen de Engelsche taal heeft geleerd; 2^o dat V. aan dezen vorm niet het bindend gezag heeft toegekend der regels, die voor het Italiaansche sonnet gelden.’

Verschenen: Aphorismen uit Vondel's werken, saamgelezen door P.H. van Moerkerken. Utrecht, Beyers, 1893.

De schrijver kiest zelfstandige naamwoorden, b.v. Eeuwigheid, Min, Leugen, enz. en geeft de plaats uit Vondel alwaar deze woorden in eene soort van machtspreuk worden gebezigd, of waar daarop wordt gezinspeeld.

Tijdschrift Noord en Zuid, 1894, n^o 3. blz. 193. Invloed van Garnier op enkele onzer dramatisten in het begin der 17^e eeuw (Vondel, Hooft, van Nieuwelandt), door P.H. van Moerkerken. T.z. p. bl. 279: Lucifer, V. 101 en 102, door C.J. Vierhout.

De zin: ‘Had zich Apollion, ten opzichte van zijn last, van zijn plicht gekweten (en had hij dien dus niet meer te vervullen gehad), dan zoo hij het Paradijs nooit weer verlaten hebben.’

T.z. p. bl. 209, Aren-lezing, (voortzetting van bl. 111). Dichters bij hunne portretten (Vondel, Bilderdijk, Huygens), door A.S. Kok. Vondels geest en leven sprekende uit de gedichten onder zijne afbeeldingen, enz.

Red.